De geest van de code resoneert steeds vaker in de praktijk.
Lange termijn in de semipublieke omgeving?
In het voorgaande hebben we gezien dat de focus voor corporate organisaties wordt verlegd naar duurzame waardecreatie. Zoals in de inleiding aangegeven, is een bedrijfsvoering gericht op duurzame inrichting, ook een belangrijk criterium voor semipublieke organisaties.
Pensioenfondsen, zorginstellingen en woningcorporaties zijn voorbeelden van instellingen met een focus op de lange termijn. Zij zijn zodoende bij uitstek gediend bij een robuuste, veerkrachtige organisatie.
Waar het bij corporate governance veelal gaat om een goede inrichting van bestuur en toezicht bij organisaties van openbaar belang, zoals beursgenoteerde ondernemingen, banken en verzekeraars, is de interesse voor goede governance ook bij pensioenfondsen, zorginstellingen en woningcorporaties substantieel toegenomen. Goed wonen, goede en betrouwbare zorg en een betrouwbaar en veilig pensioen is voor iedereen van groot belang. Daarom zijn dit terreinen waarop bij uitstek een beleid op lange termijn wordt gevraagd.
Het is belangrijk dat de interne toezichthouder aandacht besteedt aan langetermijnwaardecreatie. De vraag is hoe de interne toezichthouder aan deze ontwikkeling een zichtbare bijdrage kan leveren.
De rol van de interne toezichthouder en de lange termijn
Zoals Fink laat zien, wordt van organisaties, waaronder interne toezichthouders, verwacht dat zij in hun taakuitvoering ook de aandacht voor duurzame waardecreatie van de organisatie aantonen en daarover ook rapporteren. Een logische vervolgvraag is dan op welke wijze de interne toezichthouders hieraan invulling kunnen geven. Een recent gepubliceerd model kan hier uitkomst bieden.
In een onderzoek naar de relatie van intern toezichthouders met extern toezichthouders en accountants bij pensioenfondsen, zorginstellingen en woningcorporaties hebben De Bos, Galle en Jans (2018) voorgesteld om het PDCA-model toe te passen op interne toezichthouders.[1]
In het kwaliteitsmanagement is het ‘PlanDoCheckAct-model’ (PDCA-cyclus), ook wel de Deming circle genoemd, een instrument om tot kwaliteitsverbetering te komen. Hierin worden achtereenvolgens het plannen van acties (‘Plan’hier ), het uitvoeren van deze plannen of acties (‘Do’), het controleren van de resultaten van de uitgevoerde acties (‘Check’) en het bijsturen van de uitgevoerde actie indien dit noodzakelijk is op basis van de check (‘Act’) uitgewerkt.
Als met dit model wordt gefocust op de lange termijn en de rol van het intern toezicht hierbij, dan kan in de Plan-fase de eigen rolopvatting van het interne toezicht worden uitgewerkt met betrekking tot duurzame waardecreatie, en wat men van het bestuur verwacht. Ook kan de duurzame waardecreatie in concrete doelen worden omgezet, die in de jaaragenda worden opgenomen.
Deze doelstellingen op de langere termijn dienen op gepaste wijze in de jaaragenda (ook over meerdere jaren bezien) te resoneren. Vervolgens kan bij het uitvoeren van de plannen (‘Do’) worden onderzocht of het intern toezicht behoefte heeft aan verdere educatie op dit terrein teneinde de toezichtsrol goed te kunnen invullen. Het is goed om adviseurs in te schakelen als er onvoldoende kennis in huis is.
In de ‘Check’-fase wordt vervolgens beoordeeld of de geformuleerde acties en doelstellingen zijn behaald, om vervolgens de gaps en blind spots te definiëren, waarna in de ‘Act’-fase zo nodig de doelstellingen, acties en de rolopvatting van het interne toezicht worden bijgesteld, en deze elementen weer in de planning en jaaragenda worden opgenomen.
Aangezien het terrein van duurzame waardecreatie een terrein is waarop pas op de langere termijn resultaten echt zichtbaar worden, is het van belang dat het interne toezicht de juiste focus houdt. Dit model kan hieraan een bijdrage leveren.
Met behulp van dit cyclische PDCA-model in het intern toezicht kan de kwaliteitsverbetering van het intern toezicht op natuurlijke wijze continu onder de aandacht blijven. Het helpt interne toezichthouders om expliciet te maken hoe het intern toezicht wordt vormgegeven en waar de accenten liggen. Daarmee kan dit model een waardevolle aanvulling zijn op de governance-gerelateerde wet- en regelgeving in de semi-publieke omgeving.
Zo levert het PDCA-model een bijdrage aan het intern toezicht om daarmee de organisatie robuust te maken en minder kwetsbaar voor negatieve of onverwachte invloeden van buitenaf. Op deze wijze kan good governance een aantoonbare bijdrage leveren aan duurzame waardecreatie in een semipublieke omgeving.
[1] Governance in beweging. De intern toezichthouder in de semipublieke sector. A. de Bos, J.G.C.M. Galle, M.E.P.A.R. Jans, F. Meeuwissen en K. van Middelaar, Boom Juridisch, Den Haag, oktober 2018.
Samenvatting
Een organisatie kan alleen duurzaam bestaan en op lange termijn waarde creëren indien de interne organisatie daar ook goed op is ingesteld. Deze eis is ook van belang voor de publieke en semipublieke sector. In het kwaliteitsmanagement is het ‘PlanDoCheckAct-model’ (PDCA-cyclus) een instrument om tot kwaliteitsverbetering te komen. Met het cyclische PDCA-model in het intern toezicht kan de kwaliteitsverbetering van het intern toezicht op natuurlijke wijze continu onder de aandacht blijven. Het helpt interne toezichthouders om expliciet te maken hoe het intern toezicht wordt vormgegeven en waar de accenten liggen.