Hoe digitalisering de klassieke audit doet vervagen

We gaan toe naar continuous assurance, want wie zit er straks nog op een jaarrekening te wachten?

Angelique Koopman is bij EY Assurance Nederland verantwoordelijk voor het innoveren en implementeren van de datagedreven digitale audit. Met Jeroen van der Kroft van EY bespreekt ze de belangrijkste innovaties. “Wie zit er straks nog op een jaarrekening te wachten?”

Wie Angelique Koopman hoort praten over de digitale audit, kan niet anders dan concluderen dat zij de veranderingen in het accountantsberoep met passie omarmt. “Natuurlijk”, bevestigt zij die indruk, “het accountantsberoep wordt er een stuk leuker op. Tegelijk krijgt de klant een accountantscontrole van hoge kwaliteit die zo efficiënt mogelijk wordt uitgevoerd door middel van digitalisering.” Eigenlijk spreekt dat natuurlijk voor zich, voegt ze eraan toe. Het extra klantvoordeel komt tot uiting in een serie tools (zie kader) rond het Canvas-auditplatform van EY. “Daarmee kan de klant via een dashboard monitoren wat de voortgang van de audit is. Er is veel meer transparantie.” 

Data als fundament

“De data vormt het fundament van de audit. Daar begint alles mee. Bij een traditionele audit doe je bijvoorbeeld een willekeurige steekproef op alle inkopen. Met data-analyse is het zo dat je transacties die volgens de data heel standaard zijn ongemoeid laat. Je kijkt juist naar de uitzonderingen, naar dingen die er echt toe doen. Dat is ook voor de klant veel interessanter. Data-analyse toepassen is heel anders dan een checklist afwerken. Het vereist een nieuwsgierige en kritische instelling van de accountant. Het is kijken naar data in de context van de klant en zijn processen. Dat is niet alleen ontzettend leuk om te doen, ook de interactie met klanten maakt de audit alleen maar interessanter,” aldus Koopman, die er niet rouwig om is dat de hoeveelheid repetitief checklistenwerk steeds verder afneemt.

In plaats daarvan komen digitale tools. Trots is zij op een in Nederland ontwikkelde tool die grootboekdata van de klant vergelijkt met externe bankdata. “We sluiten op regelniveau de bankmutaties die we in het grootboek zien aan op de mutaties in het banksysteem van de klant. Zo brengen we bijvoorbeeld de hele flow bij een handelsbedrijf in kaart: van omzet naar debiteuren naar ontvangst op de bank.” Deze cash analyzer wordt momenteel binnen EY wereldwijd uitgerold.

Digitale mindset

Andere tooling is in staat om boekingspatronen te identificeren. “Soms zien wij bij klanten veel verschillende boekingen voor posten die eigenlijk heel standaard zijn. Hoe efficiënt is het boekingsproces dan eigenlijk?” Daar komt ook process mining om de hoek kijken, of het werken met innovatieve tools waarbij regressie-analyse wordt toegepast. Dat vereist wel specifieke kennis, wat de vraag oproept: zijn de digitale mindset en vaardigheden van traditioneel opgeleide accountants zodanig dat zij goed overweg kunnen met al dat digitale instrumentarium? Een terechte vraag, vindt Koopman. “Daarom hebben we specialistengroepen in het leven geroepen die de auditteams ondersteunen om met deze nieuwe tools te leren werken. In het verlengde daarvan kijken we ook naar wie het werk doet. We werken bijvoorbeeld met een gecentraliseerd audit delivery team. Zo’n team verricht specifieke werkzaamheden voor onze controleteams en wordt door deze focus heel goed in deze taken.”

Voor de nabije toekomst verwacht Koopman dat de nieuwe generatie accountants een forse bijdrage levert aan de verdere transformatie van de audit. “Ik ben zelf actief in het accountancyonderwijs. Daar zie ik zoveel enthousiaste jonge mensen die staan te trappelen om met nieuwe technologie aan de slag te gaan. Studenten doen tijdens de studie hands-on ervaring op met data-analyse, process mining en datavisualisatietools. Ze zijn nieuwsgierig en pakken het snel op.” 

Continuous assurance

Ook voor de klant verandert er het nodige. Voor een deel van het klantenbestand van EY is het meerdere malen per jaar ophalen en analyseren van data intussen al realiteit. “Daarmee spreiden we de werkzaamheden over het jaar,” legt Koopman uit. “Dus de klassieke fases van een interim- en jaareindecontrole vervagen. Dat gaan we steeds vaker zien.” Doordat de data het startpunt van de accountantswerkzaamheden vormen, zijn de gesprekken met klanten anders van karakter. “Je praat over feiten. Dat is heel wat anders dan bij wijze van vertrekpunt aan de klant vragen: is er nog iets veranderd in vergelijking met vorig jaar?”

Koopman verwacht dat we naar een vorm van continuous assurance gaan. “Misschien schop ik wat mensen tegen de schenen, maar wie zit er straks nog op een jaarrekening te wachten? Dat is toch niet meer dan een momentopname?” Zij ziet ook in de toekomst nieuwe vormen van assurance ontstaan. “Ik noem dat assurance op maat. Misschien zegt een leverancier in straks wel: ik wil zeker weten dat mijn afnemers mijn rekeningen betalen, dus ik wil van mijn auditor weten of hun liquiditeit toereikend is. We kunnen in principe heel veel, maar in het geval van klanten kijken we specifiek naar wat passend en wenselijk is.”