Hoe houd je de vaart erin én houd je iedereen aan boord?

Smeltende gletsjers, extreme droogte, overstromingen en tal van andere klimaatgerelateerde zaken dragen bij aan een wereldwijd momentum van klimaatrisico’s. Toonaangevende instituten zoals het IMF en de ECB spreken zich nadrukkelijk uit over deze risico’s, ook over de impact voor de financiële sector. Aan aandacht lijkt er dan ook geen gebrek. Welke rol speelt DNB in dit thema?

Heemskerk: “We zijn al een tijdje actief op dit onderwerp, simpelweg vanuit het gegeven dat klimaatverandering impact heeft op de economie en daarmee tot financiële risico’s leidt voor banken, pensioenfondsen en verzekeraars.”

Van Huizen: “Er zitten twee perspectieven aan dit risico. Allereerst is er de invalshoek in hoeverre extremer weer de financiële sector kan treffen. Naast de grote klimaatrampen zie je dat ook dichtbij huis gebeuren. In 2016 zorgde extreme regen en hagel bijvoorbeeld voor enorme schade aan kassen in Noord-Brabant. Dat leverde hoge rekeningen op voor verzekeraars en daarmee ook voor de financiële sector als geheel. Het tweede perspectief is het effect van het overheidsbeleid op weg naar een CO₂-neutrale economie. Dat kan leiden tot afwaarderingen van leningen aan en beleggingen in bedrijven met een CO₂-intensief productieproces of waarvan producten sterk bijdragen aan de uitstoot van CO₂. In Nederland kennen we bijvoorbeeld wetgeving dat bepaalde kantoorpanden vanaf 2023 minimaal energielabel C moeten hebben. Dit kan de verhuurbaarheid beïnvloeden van kantoorpanden die niet aan dit label voldoen. En dat heeft natuurlijk effect op de waarde van het onderpand en terugbetaalcapaciteit van de verhuurder.”

Hoe ambitieus is DNB in haar toezicht op het thema klimaat?

Van Huizen: “In algemene zin kijkt een toezichthouder of financiële instellingen tijdig anticiperen op veranderingen. DNB verwacht dat financiële instellingen inzicht hebben in de impact van klimaatgerelateerde risico’s op hun soliditeit op zowel korte als lange termijn. En ook dat ze waar nodig op tijd maatregelen nemen.”

Heemskerk: “Er is ook meer kennis nodig en daarom zetten we daar zowel nationaal als internationaal hoog op in. In 2016 heeft DNB het Platform voor Duurzame Financiering opgericht, waarin de financiële sector, toezichthouders en ministeries samenwerken aan duurzaamheidsinitiatieven en – vraagstukken. Internationaal werken we sinds eind 2017 samen in het Central Banks and Supervisors Network for Greening the Financial System. Dit netwerk telt inmiddels meer dan 50 leden en waarnemers uit alle continenten van de wereld. En dit zijn zeker niet de minste, met onder andere het Bazels comité, de IAIS, ECB, IMF en de Peoples Bank of China. Frank Elderson, directielid DNB, is voorzitter van dit netwerk en DNB is nauw betrokken. We brengen onder meer in kaart hoe toezichthouders en financiële instellingen wereldwijd invulling geven aan het adresseren van klimaatrisico’s en ontwikkelen samen met stakeholders scenario’s die gebruikt kunnen worden bij macro- en micro-klimaatrisicoanalyses.”

Een veel gehoord kritiekpunt is dat niet altijd duidelijk is wat ‘groen’ nu echt betekent. Kan DNB een rol spelen om daar meer helderheid te bieden?

Van Huizen: “De definitiekwestie is zeker een belangrijk punt. Het is belangrijk om in elk geval dezelfde taal te spreken. In Europa wordt daartoe gewerkt aan een groene taxonomie, oftewel een classificatiesysteem om aan te geven welke investeringen als groen kunnen worden bestempeld.

Meer in algemene zin speelt daarbij ook een gebrek aan transparantie. De financiële sector heeft behoefte aan betere gegevens over de financiële impact van klimaatverandering op de bedrijven waar zij in investeren of leningen aan verstrekken. Beleidsmakers kunnen dit stimuleren, mogelijk door middel van wetgeving. De Europese Commissie publiceerde afgelopen juni richtsnoeren voor het verbeteren van de klimaatrapportages van 6.000 Europese beursgenoteerde ondernemingen.”

Heemskerk: “Er is behoefte aan andersoortige data en nieuwe bronnen. Een van de uitdagingen is dat risico-inschattingen vaak worden gedaan op basis van historische data. Maar in het geval van klimaatrisico’s zijn historische data minder goed bruikbaar of moeten deze in ieder geval worden aangevuld met andere bronnen. Voor een onderzoek dat DNB heeft gedaan naar klimaatrisico’s hebben we bijvoorbeeld informatie gebruikt van het KNMI en het Planbureau voor de Leefomgeving.”

DNB lijkt internationaal in de kopgroep te zitten op dit thema. Een bewuste keuze?

Heemskerk: “We zijn internationaal zeker niet de enige toezichthouder die klimaat- gerelateerde risico’s in het toezicht integreert. Wel merken we in de samenwerking dat DNB internationaal in de voorhoede zit, in Europa samen met onder andere het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland. Ook de toezichthouder in Singapore en de centrale bank van China zijn actief. Die voorhoede neemt achterblijvers mee. We verwachten ook dat DNB nog wel een tijdje in de voorhoede zal blijven en met de DNB-MVO strategie hebben we onszelf voor 2025 gecommitteerd aan ambitieuze doelen. Ook de Nederlandse financiële instellingen zijn ambitieus, zoals onder meer blijkt uit het commitment van de sector aan het Klimaatakkoord om het CO2-gehalte van hun relevante financieringen en beleggingen te meten en vanaf 2020 te publiceren.”

Wat vertel je instellingen die nog wat meer in de achterhoede zitten om hen te overtuigen van het belang?

Heemskerk: “Eigenlijk is het een heel eenvoudig verhaal. Niets doen is geen optie omdat het leidt tot stijging van de temperatuur en daarmee tot stijging van de zeespiegel, toename van waterschaarste en lagere opbrengst van landbouw. De impact daarvan vertaalt zich via allerlei kanalen door naar risico’s voor de financiële sector.”

Van Huizen: “Tegelijkertijd is het ook zaak om schokken te voorkomen. Een tijdige en geleidelijke transitie staat dan ook centraal in alles wat we doen. De grootste uitdaging die voor ons ligt is om acties op korte termijn te ondernemen om risico’s op de langere termijn zoveel mogelijk te beperken. Hoe halen we de doelen van Parijs zonder al te grote schokken voor de economie, en daarmee ook voor de financiële sector? We moeten de vaart er inhouden en tegelijkertijd iedereen aan boord houden.”

Heemskerk: “Het beprijzen van externaliteiten als CO2-uitstoot kan wellicht een oplossing bieden. Daarmee zouden klimaatrisico’s op balansen veel inzichtelijker worden. Maar we moeten ook de positieve kant niet vergeten. De transitie die nodig is om de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs te halen, biedt ook veel nieuwe mogelijkheden voor investeringen. 

Wat heeft DNB voor het komende jaar op de klimaatrisico agenda staan?

Van Huizen: “Recent hebben we good practices gepubliceerd voor verzekeraars over het identificeren en mitigeren van klimaatgerelateerde risico’s en het opstellen van relevante scenario’s. Voor de bankensector ligt er nu een concept good practice document ter consultatie voor en biedt handvatten voor de integratie van klimaatgerelateerde risico’s in de governance, het risicomanagement en disclosure van banken. Ook voor pensioenfondsen hebben we een factsheet gepubliceerd over de wettelijke vereisten met betrekking tot milieu en klimaat, mensenrechten en sociale verhoudingen. Volgend jaar zullen we hierover in gesprek gaan met de financiële instellingen en door middel van thematische onderzoeken kijken we naar de opvolging.”

Heemskerk: “We integreren klimaatgereleateerde risico’s dus steeds verder in ons toezicht. We kijken ook verder dan klimaat. Begin dit jaar hebben we een verkennend onderzoek gepubliceerd naar de risico’s van biodiversiteitsverlies en waterschaarste voor financiële instellingen. Komend jaar duiken we nog dieper in de financiële risico’s van biodiversiteitverlies.”