De komende pensioentransitie heeft impact op alles

We moeten stoppen met rommelen in de marge. De invoering van het nieuwe pensioenstelsel is echt een big bang.

De bedoeling is dat het nieuwe pensioenstelsel ingaat vanaf 1 januari 2023. De sociale partners en pensioenuitvoerders hebben dan vier jaar de tijd om de pensioenregelingen en de pensioenuitvoering aan te passen aan de nieuwe wetgeving. Op 1 januari 2027 moet die operatie voltooid zijn. Het is trouwens niet onlogisch dat de tijdlijn zo scherp staat, want het is belangrijk om de druk op partijen te houden zodat de deadline wordt gehaald. Bij andere ingrijpende transformaties (zoals bijvoorbeeld de recente IFRS 17 transformatie bij verzekeraars) bleek de vooraf gestelde deadline veelal niet haalbaar en was uitstel noodzakelijk. Vooralsnog gaan we uit van de deadline van 1 januari 2027. 

Uitvoerders in de stress

Een implementatieperiode van vier jaar klinkt best riant, maar er moet de komende jaren wel heel veel gebeuren. De tijdlijn is zonder meer uitdagend. Het gaat om belangrijke systeemaanpassingen, change management voor pensioenprofessionals en het activeren van deelnemers. Hoe en wat ga je met ze communiceren? Wat dat betreft helpt het niet dat het wetsvoorstel voor het nieuwe pensioenstelsel heel erg technisch van karakter is, met een solidariteitsreserve hier en een risicodelingsreserve daar. Het wordt best ingewikkeld om dat transparant uit te leggen. Zeker omdat deelnemers willen weten: wat heb ik, wat krijg ik en klopt het wel?

Nagenoeg alle pensioenuitvoerders voelen de druk om alle pensioenfondsen tijdig over te laten gaan naar het nieuwe pensioenstelsel. Ze zijn nog in afwachting van de definitieve wet- en lagere regelgeving en de keuzes van sociale partners, maar ze moeten wel al tempo maken met het oog op de deadline van 1 januari 2027. Daar zit een behoorlijke spanning op. Pensioenuitvoerders zullen met een gefaseerde transitieplanning moeten werken omdat niet alle pensioenfondsen in één keer op nieuwjaarsdag 2027 over kunnen op het nieuwe stelsel. Dat geeft capaciteitsdruk voor alle spelers in de pensioenmarkt. Niet alleen voor de hoofdrolspelers, maar bijvoorbeeld ook voor adviseurs in de pensioensector. En ook voor De Nederlandsche Bank, de toezichthouder die al die transformatietrajecten straks moet beoordelen. Het is een grote uitdaging om de transformatie voor alle partijen op een zorgvuldige en evenwichtige wijze plaats te laten vinden.

Complexiteitsreductie is het buzzword

De komende pensioentransitie heeft een enorme impact op alles. Minder omvangrijke wijzigingen in het verleden behelsden bijvoorbeeld aanpassingen van het fiscale kader of de achterliggende financiering. Dat was inspannend maar nog wel te regelen met de bestaande organisatie en de bijbehorende systemen. Wat er nu gaat gebeuren is dat we heel andere pensioencontracten gaan zien waarbij ook vermogensbeheer bij alle pensioenregelingen gaat communiceren met de pensioenadministratie. De huidige geautomatiseerde systemen zijn op dit moment niet geschikt om de nieuwe regelingen en real time afstemmingen uit te voeren. Dit vergt aanpassing van de systemen of de aankoop van een nieuw systeem alsmede het maken van afspraken tussen vermogensbeheer en pensioenbeheer.

Complexiteitsreductie en transparantie zijn de buzzwords van het nieuwe pensioenstelsel. Minder complexiteit is inderdaad een zinvol streven, gezien het enorme aantal overgangsregelingen dat we momenteel bij pensioenfondsen zien. Wat iedereen wil voor het nieuwe stelsel is een standaard oplossing, alles zo eenvoudig mogelijk. Andere afspraken zijn maatwerk en daarmee duurder. We willen niet meer in de valkuil van het verleden trappen waarin sprake was van een veelheid aan overgangsregelingen. Maar ook nu ligt het gevaar van uitzonderingen op de loer. Zo is de huidige legacy immers ook ontstaan.

Wat het extra complex maakt zijn de verschillende stakeholders in combinatie met onderlinge afhankelijkheden en afwijkende belangen. Partijen moeten vooral de dwarsverbanden blijven zien en tijdig op één lijn komen. Want als ze eerst op eigen houtje hun puzzel gaan leggen, zullen ze op een gegeven moment ontdekken dat die niet meer in het grotere plaatje past. Net als bij de IFRS 17 transformatie bij verzekeraars is de onderlinge samenhang en samenwerking (waaronder ook tussen de business en IT) cruciaal.

Omarm de vernieuwing

Belangrijk is om niet in de oude systematiek te blijven hangen, maar in nieuwe kaders te gaan denken. Dus niet voortborduren op het huidige stelsel, maar volledig opnieuw gaan bouwen. Dat is veel effectiever dan een beetje punniken in de marge. Voor alle stakeholders ontstaat een nieuwe werkelijkheid. Ga niet op de rem staan maar omarm de vernieuwing is ons advies. Dat vraagt behoorlijk veel van mensen, zeker als ze al meer dan dertig jaar deel uitmaken van de traditionele werkelijkheid. Tegen die achtergrond is het veranderen van onze mindset misschien wel nóg belangrijker dan het aanpassen van de pensioenregelingen en systemen.

Belangrijke succesfactor in deze dynamiek is dat alle partijen bereid zullen moeten zijn om in alle redelijkheid met elkaar in dialoog te blijven. Het is volgens ons cruciaal om aan de voorkant bepaalde kaders met elkaar overeen te komen en dat partijen bij elke stap in de transitie dit aan deze kaders toetsen. De vakbonden roepen bijvoorbeeld dat het in het nieuwe pensioenstelsel voor alle deelnemers beter moet worden, maar dat is per definitie gewoon onmogelijk. Het is op zijn minst handig als alle stakeholders bij de start, maar ook gedurende dit proces, hetzelfde beeld van de werkelijkheid hebben.