W dniu 31 marca 2020 r. (z wyjątkami przewidzianymi w ustawie) weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw („Ustawa”).
Nowe, bardziej liberalne zasady oceny zdolności kredytowej dla wybranych klientów MŚP
Celem propozycji jest umożliwienie bankom uwzględnienia szczególnej sytuacji, w jakiej mogą znaleźć się kredytobiorcy z segmentu MŚP wskutek rozprzestrzeniania się COVID-19.
W celu ograniczenia negatywnych skutków tymczasowych i nadzwyczajnych okoliczności zaproponowano, aby banki uzyskały możliwość przedłużenia (odnowienia) lub innych modyfikacji warunków kredytowania uprzednio udzielonych przedsiębiorcom z segmentu MŚP bez dokonywania ponownej oceny ich ryzyka kredytowego. Modyfikacja warunków finansowania będzie przedmiotem uzgodnienia między bankiem a kredytobiorcą, przy założeniu że nie będzie ona prowadziła do pogorszenia sytuacji kredytobiorcy.
Proponowane rozwiązanie zawiera ograniczenie zakresu jego zastosowania do kredytobiorców, z którymi bank posiadał zawarte umowy w dniu wejścia w życie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (czyli przed dniem 8 marca). Ogranicza to zakres zastosowania proponowanego mechanizmu do klientów znanych bankowi i tylko takich, których sytuacja finansowa i gospodarcza była przedmiotem oceny kredytowej przez bank nie dawniej niż 30 września 2019 r. Proponowane rozwiązanie pozwoli przedsiębiorcom na zachowanie bieżącego poziomu finansowania, pomimo znacznego lub całkowitego, tymczasowego wygaszenia działalności z powodu zagrożenia epidemicznego. Zakres wpływu tego rozwiązania będzie uzależniony od oceny sytuacji i podejścia poszczególnych banków. Z jednej strony instytucje dla klientów segmentu MŚP będą mogły zastosować bardziej liberalne podejście z drugiej strony ich gotowość, decyzja do zwiększenia bądź utrzymania dotychczasowego kredytowania będzie miała bezpośrednie przełożenie na ich sytuację finansową i potencjalnie może zwiększyć wysokość poniesionych strat kredytowych w przyszłości w przypadku pogłębienia się kryzysu.
Zmiany w zakresie maksymalnych kosztów pozaodsetkowych udzielania pożyczek
W zakresie ochrony kredytobiorców zaproponowano określenie maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych nowo udzielanych pożyczek. Projekt zmian algorytmu maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego zakłada niższe poziomy dla kredytów o okresie spłaty krótszym niż 30 dni i wyższe dla kredytów o okresie dłuższym. W obu przypadkach koszty pozaodsetkowe nie będą mogły przekroczyć 45% całkowitej kwoty kredytu. Obecne przepisy ustawy z dnia z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim wskazują, że pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu.
Tak znaczące ograniczenie pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego stanowi propozycję rozwiązania nie tylko w czasie trwania pandemii, ale przede wszystkim okresu po jej szczycie, ponieważ wtedy pojawi się większe zapotrzebowanie na szybki kredyt dla konsumentów i mikroprzedsiębiorstw. Z tych powodów zaproponowano roczny okres obowiązywania projektowanych przepisów.
Regulacyjne ograniczenie maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego jest szeroko komentowane przez branżę firm pożyczkowych, która obawia się przesunięcia kredytowania klientów w stronę sektora bankowego. Z punktu widzenia konsumenta ograniczenie kosztów pozyskiwania finansowania jest zjawiskiem pozytywnym, nie mniej jednak należy zwrócić uwagę, że dla części klientów o gorszym standingu finansowym może oznaczać to w przyszłości brak możliwości uzyskania kredytu.
Zmiany w terminach obowiązków raportowych dla sektora finansowego
W przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii będą istniały wytyczne ustawowe do określenia innych terminów sporządzenia, rozpatrzenia, zatwierdzenia, ujawniania, przedstawiania, złożenia i publikacji sprawozdań finansowych, a także przekazania lub dostarczania danych, informacji, deklaracji, sprawozdań, raportów, zestawień, wyników przeprowadzonej weryfikacji, decyzji, opinii, wezwań, wniosków, składek, opłat, wpłat, zaliczek, a także rozpatrywania reklamacji oraz wykonywania innych obowiązków lub czynności określonych w szeregu ustaw.
W szczególności dotyczy to ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych, ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, o kredycie konsumenckim, o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym, ustawie o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym, ustawie o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji i również ustawie o rachunkowości oraz w aktach wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.
Możliwość poluzowania harmonogramu wywiązywania się podmiotów nadzorowanych z obowiązków sprawozdawczych oraz terminów wnoszenia składek, opłat, wpłat, zaliczek wpisuje się w propozycję zawartą w Pakiecie Impulsów Nadzorczych opracowanym przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego odnoszącą się do ograniczenia obciążenia banków dodatkowymi analizami i badaniami w czasie pandemii COVID-19. Możliwość wydania odpowiednich przepisów wykonawczych w tym zakresie jest pozytywnie odbierana przez sektor finansowy. Jednakże należy zwrócić uwagę na pilną potrzebę wydania tych aktów, tak aby mogły one zostać zastosowane jak najszybciej, w przeciwnym razie projektowane działanie nie odniesie wystarczającego skutku.
Zawieszenie terminów czynności administracyjnych i nadzorczych KNF
Zmiany przepisów mają na celu wstrzymanie rozpoczęcia lub zawieszeniu biegu terminów do podjęcia przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) czynności, w tym czynności nadzorczych, terminów załatwiania spraw oraz terminów przewidzianych do wydania decyzji lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie albo wniesienia sprzeciwu w okresie ograniczonych możliwości działania Urzędu związanych z zagrożeniem epidemicznym wynikającym z rozprzestrzeniania się COVID-19. W związku z tym dla wszystkich podmiotów ubiegających się przykładowo o wydanie decyzji nadzorczych istotne jest to, że termin ich dostarczenia może zostać istotnie oddalony w czasie, co staje się ważne przy planowaniu procesów biznesowych wymagających akceptacji, pozytywnej decyzji nadzorczej.
Zmiany w zakresie wyłączenia BGK z obowiązku stosowania prawa zamówień publicznych przy wdrażaniu instrumentów finansowych
W związku z tym, że Bank Gospodarstwa Krajowego jest bankiem państwowym, któremu w perspektywie finansowej 2014-2020 powierzono wdrażanie instrumentów finansowych o wartości ponad 12 mld zł (głównie w sektorze MSP), zaistniała potrzeba pilnego uruchomienia nowych instrumentów wsparcia oraz gwarancji, które będą mogły być elastycznie dostosowywane do zmian w sytuacji rynkowej wywołanej przez epidemię koronawirusa i dostosowane do potrzeb różnych grup przedsiębiorców zarówno tych z segmentu MŚP, jak i dużych korporacji.
Większość z wdrażanych przez BGK instrumentów realizowana jest z wykorzystaniem struktury funduszu i pośredników finansowych wybieranych przez BGK w drodze zamówień publicznych. W celu przyśpieszenia wdrażania nowych rozwiązań pomocowych zaproponowano stosowanie innych, alternatywnych procedur wyboru nowych pośredników finansowych, które w najszybszy możliwy sposób zapewnią wsparcie przedsiębiorców.
Zwiększenie dostępu do pozyskiwania nowych instrumentów finansowych przez podmioty z sektora MŚP jest działaniem umożliwiającym złagodzenie negatywnych skutków oddziaływania sytuacji kryzysowej na przedsiębiorców. W związku z przedłużającą się trudną sytuacją rynkową istnieje jednak obawa, że takie działania BGK mogą okazać się niewystarczające dla sektora MŚP i w konsekwencji mogą one nie zatrzymać materializacji pojawiającego się ryzyka systemowego. Otwartą kwestią pozostaje to, jak umożliwić wsparcie BGK dla większych przedsiębiorstw dotkniętych przez skutki pandemii w wielu branżach gospodarki.
