Pakt uczciwości – przejrzyste przetargi publiczne

Instytucja zamawiająca zobowiązuje się do dostarczania obserwatorowi niezbędnych informacji dotyczących procedury udzielania zamówienia publicznego, takich jak kryteria wyboru ekspertów, wybór trybu udzielenia zamówienia publicznego, metodologia oceny, opracowana dokumentacja itp. Wykonawca zobowiązuje się natomiast do przestrzegania zasad zapobiegania korupcji (w tym również konfliktu interesów), do powstrzymywania się od działań naruszających zasady uczciwej konkurencji oraz do zapewnienia niezależnemu obserwatorowi dostępu do dokumentacji w odniesieniu do jego udziału w przetargu i w późniejszej ewentualnej realizacji kontraktu.

Niezależny obserwator monitoruje wszystkie etapy zamówienia publicznego (w tym etap przygotowawczy) i upublicznia jego wyniki poprzez publikowanie analiz i raportów w formie papierowej lub elektronicznej, organizację konferencji prasowych itp.

W trakcie monitoringu niezależny obserwator analizuje dokumentację przetargową, dokumentację procedury wyboru wykonawcy, zawartą umowę i dokumentację istotną dla jej wdrożenia. Przeprowadza też kontrole w związku z realizacją zamówienia publicznego, przyjmuje sygnały o możliwych nieprawidłowościach, zwraca się z pytaniami bądź zastrzeżeniami do pozostałych uczestników paktu oraz – jeśli jest to konieczne – do innych właściwych instytucji. Obserwator zapewnia również konsultacje dla uczestników Paktu Uczciwości z zakresu polityki antykorupcyjnej i dobrego zarządzania.

Uczestnicy Paktu Uczciwości

Inicjatywa (1) obejmuje obecnie 18 projektów w 11 krajach członkowskich UE, w których uczestniczy 15 niezależnych obserwatorów – w większości lokalne oddziały Transparency International (2). Przykładowe projekty objęte nadzorem to budowa autostrady na Węgrzech i w Bułgarii, modernizacja systemu monitoringu wydatkowania funduszy unijnych w Czechach i Rumunii, remont szpitala w Słowenii i przebudowa sieci tramwajowej w Rydze. Warto dodać, że w czerwcu 2019 roku inicjatywa ta uzyskała nagrodę Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich (3) (”Award for Good Administration 2019”).

Polska jest również jednym z krajów uczestniczących w pilotażu. Niezależnym obserwatorem wybranym w drodze konkursu przez Komisję Europejską została Fundacja im. Stefana Batorego. Paktem Uczciwości objęta jest inwestycja PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. „Prace na linii kolejowej nr 1 na odcinku Częstochowa-Zawiercie” o szacunkowej wartości 501,7 mln złotych.

Przebieg projektu w Polsce

Pakt Uczciwości został podpisany w listopadzie 2016 r. i składa się on z porozumienia między Fundacją Batorego a PKP Polskimi Liniami Kolejowymi oraz zobowiązań wykonawcy ujętych we wzorze umowy na realizację inwestycji. Wśród załączników w umowie z wykonawcą znalazła się „Rekomendowana przez Partnera Społecznego treść Polityki ochrony sygnalistów dla Wykonawcy” (4). Ponadto Fundacja Batorego na swojej stronie udostępniła anonimowy formularz zgłoszeń dla sygnalistów pragnących poinformować o nieprawidłowościach związanych z inwestycją.

Niewątpliwym sukcesem niezależnego obserwatora w ramach tej inwestycji jest wprowadzenie przez wykonawcę i podwykonawców polityki zarządzania etycznego i ochrony sygnalistów oraz wzięcie pod uwagę opinii Fundacji Batorego podczas dyskusji o systemowym problemie wzrostu cen na rynku kolejowym. Na polskiej stronie projektu (5) dostępna jest lista dokumentów i stanowisk wypracowana przez fundację podczas inicjatywy.

Obecnie kończone są prace budowlane, a w 2020 r. planowane jest ich zakończenie i podsumowanie całego projektu.