Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że dostaw towarów realizowanych w systemie sprzedaży „drive in” i „walk through”, „food court” i „wewnątrz punktów sprzedaży” nie należy utożsamiać z usługą gastronomiczną (dla której właściwa jest 8% stawka VAT).
W lipcu 2021 r. zapadły wyroki m.in. w sprawach połączonych I FSK 1290/18, I FSK 1678/18, I FSK 1461/18, I FSK 1749/18, I FSK 1516/18, I FSK 1649/18. Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzygał w nich kwestię, czy działalność podatnika polegająca na sprzedaży na różne sposoby dań i posiłków gotowych do spożycia należy do kategorii „usług restauracyjnych i cateringowych”, do których można stosować obniżoną 5 proc. stawkę VAT. Sąd orzekł na korzyść podatników i zaznaczył, że zastosowanie 8 proc. stawki VAT narusza zasadę neutralności VAT – w zakresie w jakim nakazuje się zrównanie opodatkowania VAT sprzedaży pożywienia na miejscu i na wynos.
Istota sporu
24 czerwca 2016 roku minister finansów wydał interpretację ogólną, według której posiłki na wynos powinny być obciążone 8 proc. stawką VAT, a nie jak poprzednio najczęściej stosowali podatnicy - 5 proc. stawką. Konsekwencją były spory przedsiębiorców z branży gastronomicznej z organami podatkowymi o stosowanie niżej 5 proc. stawki VAT dla dostaw produktów realizowanych w systemie sprzedaży „drive in” i „walk through”, „food court”, oraz „wewnątrz punktów sprzedaży”. Ograny podatkowe zaczęły kwestionować zastosowanie przez przedsiębiorców stosujących ww. metody świadczenia usług niższej 5 proc. stawki VAT, narzucając im stawkę 8 proc.
Sprawa trafiła do TSUE
Gdy sprawy zaczęły trafiać do Naczelnego Sądu Administracyjnego, ten skierował do Trybunał Sprawiedliwości UE następujące pytania prejudycjalne:
1) Czy w zakresie pojęcia "usługi restauracyjnej", do której zastosowanie ma obniżona stawką VAT mieści się sprzedaż dań gotowych, w sytuacji, w której sprzedawca: i) udostępnia kupującym infrastrukturę umożliwiającą spożycie nabytego posiłku na miejscu (wydzielona przestrzeń przeznaczona do konsumpcji, dostęp do toalet); ii) brak jest wyspecjalizowanej obsługi kelnerskiej; iii) nie występuje serwis w ścisłym znaczeniu; iv) proces zamówień jest uproszczony i częściowo zautomatyzowany; v) klient ma ograniczone możliwości personalizacji zamówienia?
2) Czy znaczenie ma sposób przygotowania dań polegający w szczególności na poddawaniu obróbce termicznej niektórych z półproduktów oraz skomponowaniu z półproduktów gotowych dań?
3) Czy wystarczające jest by klient miał potencjalną możliwość skorzystania z oferowanej infrastruktury, czy też niezbędne jest ustalenie, że z punktu widzenia przeciętnego klienta element ten stanowi istotną część świadczenia?
TSUE wydał rozstrzygnięcie w kwietniu 2021 r. W wyroku C‑703/19 wskazał m.in., że takie czynniki jak obecność kelnerów, istnienie obsługi polegającej w szczególności na przekazywaniu zamówień do kuchni, układaniu dań na talerzach i podawaniu ich klientom, istnienie zamkniętych i utrzymywanych w odpowiedniej temperaturze pomieszczeń przeznaczonych do konsumpcji żywności, a także szatni i toalet, oraz wyposażenie w naczynia, meble i sztućce mogą zostać uznane za „odpowiednie usługi wspomagające”. Należy je jednak połączyć z uwzględnieniem podjętej przez konsumenta decyzji o skorzystaniu z nich. Jeżeli konsument nie zdecyduje się na skorzystanie z zasobów materialnych i ludzkich udostępnionych przez podatnika, zasoby te nie mają dla konsumenta decydującego znaczenia.
TSUE wskazał również, że to do sądu krajowego należy nie tylko zbadanie, czy dokonany przez ustawodawcę krajowego wybór stosowania jednej lub dwóch stawek obniżonych VAT dotyczy transakcji należących do jednej lub kilku kategorii wymienionych w załączniku III do dyrektywy VAT, lecz również czy odmienne traktowanie z punktu widzenia VAT dostaw towarów lub świadczenia usług należących do tej samej kategorii tego załącznika jest zgodne z zasadą neutralności podatkowej. Trybunał określił w wyroku kryteria przydatne do dokonania tej oceny.
Zasada neutralności VAT
Zasada neutralności jest jedną z podstawowych zasad konstrukcyjnych podatku VAT. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że w omawianych sprawach można dojść do wniosku, że polski ustawodawca mógł naruszyć tę zasadę w zakresie w jakim uznał, że dostawa gotowej żywności stanowi – w zależności od okoliczności jej wydania - usługę lub dostawę towarów.
NSA argumentował, że stosowanie przez polskiego ustawodawcę kryterium podgrzania towaru w świetle wytycznych Trybunału nie jest wystarczające do uznania, że mamy do czynienia ze świadczeniem usługi cateringowej. W konsekwencji uznał, że skutkiem zastosowania polskich przepisów może być opodatkowanie wybranych dostaw środków spożywczych podgrzanych wyższą stawką obniżoną, a tego rodzaju rozróżnienie może stanowić naruszenie zasady neutralności. To bardzo istotny wniosek dla polskiego rynku gastronomicznego, który w oparciu o interpretację ogólną z 2016 r. utracił, jak to się wydawało, nadzieje na możliwość opodatkowania stawką 5% VAT dań gotowych. To sytuacja, w której różnice klasyfikacji dostaw na gruncie podatkowym i statystycznym skutkują tarapatami interpretacyjnymi i wieloletnim prowadzeniem sporów z fiskusem.
Czy rozstrzygnięcie NSA zakończy spory?
TSUE we wspomnianym wyżej wyroku podkreślił, że jeżeli klient końcowy podejmie decyzję o nieskorzystaniu z zasobów materialnych i ludzkich udostępnionych mu przez podatnika w związku z konsumpcją dostarczonej żywności, należy uznać, że z dostawą tej żywności nie wiąże się żadna usługa wspomagająca. Bazując na argumentacji podniesionej w ustnym uzasadnieniu wyroku przez NSA można wysnuć wniosek, że do dostawy na wynos zastosowanie powinna znaleźć 5 proc. stawka VAT.
Jeżeli NSA powieli postawione przez siebie tezy w uzasadnieniach pisemnych do przytoczonych wyroków, raz jeszcze możliwość zmiany stawki VAT na atrakcyjniejszą dla jedzenia sprzedawanego na wynos może stać się dostępna dla polskich podatników i szeroko pojętego sektora gastronomicznego.
Niniejszy artykuł powstał na podstawie ustnego uzasadnienia Naczelnego Sądu Administracyjnego. Uzasadnienia pisemne niekiedy różnią się od uzasadnień ustnych, dlatego zawsze warto zapoznać się z treścią pisemnego uzasadnienia orzeczenia.
