Od początku 2019 r. Ministerstwo Finansów wprowadza sukcesywnie kolejne zmiany w podatku od towarów i usług, i jednocześnie planuje kolejne, które wejdą w życie w 2020 r.
P
oniżej przygotowaliśmy zestawienie najważniejszych z nich, w tym m.in.: ujednolicenie zasad rozliczania transakcji łańcuchowych na szczeblu UE, wejście w życie obowiązkowego split paymentu, wprowadzenie kas rejestrujących online, czy zmiany opodatkowania bonów.
Co się zmieniło?
Obowiązkowy split payment
Na początku bieżącego roku Komisja Europejska wydała derogację umożliwiającą Rzeczpospolitej Polskiej wprowadzenie obowiązkowego mechanizmu split payment (podzielonej płatności) w odniesieniu do wybranych towarów oraz rodzajów prowadzonej działalności gospodarczej. Polska ma prawo stosować obowiązkowy split payment w okresie od 1 marca 2019 r. do 28 lutego 2022 r.
Na tej podstawie Ministerstwo Finansów przygotowało projekt nowelizacji ustawy o VAT, który wprowadza obowiązkowy split payment.
Zgodnie z załącznikiem do projektu ustawy mechanizm podzielonej płatności obligatoryjnie może być stosowany w odniesieniu do 150 grup towarowych i usługowych, w tym m.in. do dostaw:
- wyrobów stalowych, prętów, rur, drutów, złota, cynku, miedzi, aluminium, odpadów, surowców wtórnych, złomu
- szeroko rozumianych usług budowlanych – bez względu na status sprzedawcy czy fakt odsprzedaży takich usług
- komputerów, telefonów, telewizorów, konsol do gier, drukarek, aparatów fotograficznych
- części i akcesoriów do pojazdów silnikowych
- benzyny silnikowej, olejów napędowych
- węgla, koksu, brykietu i dotyczy wszystkich płatności powyżej 15.000 zł (brak innych warunków).
Projekt przewiduje także surowe sankcje, zarówno dla nabywcy, jak i sprzedawcy. I tak,
- nabywcy, który wbrew obowiązkowi nie użyje mechanizmu podzielonej płatności nie będzie miał możliwości zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodu w podatku dochodowym oraz nałożenie na niego sankcji równej 100% podatku naliczonego,
- sprzedawca, który nie umieści na swojej fakturze informacji o obowiązkowej podzielonej płatności również podlegać ma sankcji równej 100% wykazanego na fakturze podatku,
- dodatkowo, za złamanie nowych obowiązków będzie groziła sankcja na gruncie Kodeksu Karnego Skarbowego.
Uwaga: Zgodnie z projektem obowiązkowy split payment wejdzie w życie już we wrześniu 2019 r.
Komentarz eksperta EY
Tomasz Wagner, starszy menedżer w Zespole Indirect Tax
Projekt nowelizacji ustawy o VAT nie wprowadza istotnych korekt do samego mechanizmu podzielonej płatności, który funkcjonuje obecnie.
Najbardziej w oczy rzuca się umożliwienie dokonywania przelewów zbiorczych, które będą dozwolone w odniesieniu do faktur otrzymanych od tego samego dostawcy w okresie maksymalnie jednego miesiąca.
Ciekawie wygląda również sytuacja podatników zagranicznych, którzy w Polsce dokonywać będą dostaw objętych obowiązkową podzieloną płatnością. Takie podmioty będą obowiązane do otworzenia rachunku w polskim banku, jednak koszty jego utrzymania będą zwracane przez polski urząd.
Pieniądze na rachunku VAT staną się również bardziej „mobilne”. Co to oznacza? Otóż będzie można przeznaczyć je zapłatę wybranych podatków, cła i ubezpieczeń społecznych.
Niewątpliwie wyzwaniem dla podatników jest przygotowanie się na zmiany w tak krótkim czasie. Przypomnijmy, że zgodnie z projektem będzie to 1 września 2019 r., dlatego już teraz firmy powinny odpowiedzieć sobie na poniższe pytania:
- Jak rozpoznam czy sprzedaję towary lub usługi podlegające podzielonej płatności?
- Czy będę miał obowiązek zapłaty za wybrane nabycia przy użyciu podzielonej płatności?
- Czy mój system jest gotowy na zlecenie przelewu w podzielonej płatności? Czy pozwoli mi dodać niezbędne adnotacje na fakturze? Czy będzie potrafił rozpoznać faktury, które będą podlegały podzielonej płatności?
- Jak zmieni się moja pozycja cash flow i dostęp do gotówki jeśli zacznę otrzymywać płatności z użyciem split payment?
- Jakie ryzyka grożą mi przy złamaniu obowiązku zapłaty z użyciem split payment?
- Co ze zbiorczym opłacaniem faktur, faktur w walucie i faktur od dostawców z siedzibą poza Polską?
Trzeba pamiętać, że niezastosowanie podzielonej płatności pomimo takiego wymogu będzie dla podatników skutkowało srogimi sankcjami. To już nie tylko, jak przy białej liście, brak możliwości ukosztowienia wydatku na gruncie podatków dochodowych, ale również sankcja równa podatkowi wykazanemu na fakturze. Podobna kara grozić ma sprzedawcy jedynie za nieuwzględnienie na fakturze dopisku wskazującego na obowiązek zapłaty w mechanizmie podzielonej płatności.
Kasy rejestrujące online
Ustawa o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo o miarach wprowadziła obowiązek wymiany tradycyjnych kas na kasy fiskalne online. Co do zasady, nowelizacja ma wejść w życie 1 maja br., ale pierwsze kasy fiskalne online będą musiały zostać uruchomione od 1 stycznia 2020 r.
Zgodnie z uchwalonymi przepisami do ewidencji sprzedaży i kwot podatku należnego wprowadzone zostaną kasy rejestrujące online. Urządzenia te będą przesyłały dane do centralnego systemu teleinformatycznego – Centralnego Repozytorium Kas, prowadzonego przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.
Ustawa dopuszcza używanie dotychczasowych kas przez podatników. Po wejściu w życie przedmiotowej ustawy podatnicy nadal będą mogli używać do prowadzenia ewidencji kas rejestrujących „starego” rodzaju. A zatem nie istnieje obowiązek natychmiastowej wymiany kas rejestrujących na kasy online, poza wyjątkami dotyczącymi określonych branż. Podatnicy mogą prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących z elektronicznym lub papierowym zapisem kopii w terminie:
- do 31 grudnia 2019 r. w przypadku:
- świadczenia usług naprawy pojazdów silnikowych oraz motorowerów, w tym naprawy opon, ich zakładania, bieżnikowania i regenerowania, oraz w zakresie wymiany opon lub kół dla pojazdów silnikowych oraz motorowerów,
- sprzedaży benzyny silnikowej, oleju napędowego, gazu przeznaczonego do napędu silników spalinowych;
- do 30 czerwca 2020 r. w przypadku:
- świadczenia usług związanych z wyżywieniem wyłącznie świadczonych przez stacjonarne placówki gastronomiczne, w tym również sezonowo, oraz usług w zakresie krótkotrwałego zakwaterowania,
- sprzedaży węgla, brykietu i podobnych paliw stałych wytwarzanych zwęgla, węgla brunatnego, koksu i półkoksu przeznaczonych do celów opałowych;
- do 31 grudnia 2020 r. w przypadku świadczenia usług:
- fryzjerskich,
- kosmetycznych i kosmetologicznych,
- budowlanych,
- w zakresie opieki medycznej świadczonej przez lekarzy i lekarzy dentystów,
- prawniczych,
- związanych z działalnością obiektów służących poprawie kondycji fizycznej –wyłącznie w zakresie wstępu.
- Od stycznia 2023 r. wszyscy pozostali przedsiębiorcy będą zobowiązani do wymiany kas.
Komentarz eksperta EY
Marcela Mrowiec, senior w Zespole Indirect Tax, Radosław Łapszyński, asystent w Zespole Indirect Tax
Ustawa o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo o miarach z dnia 15 marca 2019 r. wprowadziła obowiązek wymiany tradycyjnych kas na kasy fiskalne online. Konieczność ta nie będzie jednak od początku obejmowała wszystkich.
Od 1 stycznia 2020 r., z częstotliwością co pół roku, obowiązek ten będzie stopniowo rozszerzany na kolejne kategorie podmiotów, by 1 stycznia 2023 r. objąć już ogół podatników VAT.
Zmiana ta stanowi duże wyzwanie dla podatników, którzy staną przed koniecznością wymiany swoich kas, w szczególności w zakresie sfinansowania całej operacji. W tym zakresie pomocne może być uzyskanie zwrotu w wysokości 90% ceny zakupu każdej z kas (cena liczona bez podatku; maksymalna kwota zwrotu kosztu zakupu jednej kasy to 700 zł).
Niestety, w świetle znowelizowanych przepisów możliwość ubiegania się o zwrot nie będzie przysługiwała wszystkim podmiotom. Co więcej, wprowadzone przepisy budzą pewne wątpliwości.
Przykładowo:
- od kiedy można ubiegać się o zwrot wydatków na nabycie kas online, w przypadku zakupu tych kas przed wskazanymi powyżej datami granicznymi na obowiązkowe korzystanie z kas online;
- czy po upływie 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia prowadzenia ewidencji przez danego podatnika przy użyciu kas online, w przypadku nabycia kolejnych kas, podatnik ten nadal będzie mógł się ubiegać o zwrot wydatków na zakup kas.
Obecnie trudno jednoznacznie odpowiedzieć na te pytania.
Niewątpliwie plusem znowelizowanych przepisów jest dopuszczenie możliwości dzierżawy, najmu czy leasingu kas fiskalnych, co jest alternatywą do zakupu kas.
W kontekście zmian w zakresie kas fiskalnych należy również zwrócić uwagę na nowe rozporządzenie w sprawie kas rejestrujących, które obowiązuje od 1 maja 2019 r. i dotyczy wszystkich rodzajów kas. Nakłada ono na podatnika obowiązek m.in. zapoznania osoby prowadzającej u niego ewidencję z informacją o zasadach ewidencji czy też, w stosunku do prowadzonej ewidencji sprzedaży, przypisania oznaczeń literowych od „A” do „G”, zgodnie ze wzorem wskazanym z rozporządzeniu (np. literze "A" ma być przypisana stawka podstawowa podatku w wysokości 22% albo 23%.)
Wprowadzone zmiany mają istotne znaczenie dla podatników i z pewnością należy na bieżąco śledzić pojawiającą się w tym zakresie praktykę, jak również kolejne planowane zmiany, np. wprowadzenie obowiązkowego wskazywania NIP nabywcy (podatnika) na paragonie.
Zmiany w transakcjach łańcuchowych
Od 1 stycznia 2020 r. w związku z dyrektywą Rady (UE) 2018/1910 zmieniającą dyrektywę 2006/112/WE będą obowiązywać nowe przepisy w systemie podatku od towarów i usług dotyczące opodatkowania handlu między państwami członkowskimi.
Proponowane zmiany będą dotyczyły m.in. opodatkowania transakcji łańcuchowych. Obecnie transakcje takie podlegają wewnętrznym regulacjom krajowym. Po zmianach wprowadzona zostanie ogólna zasada, zgodnie z którą, przy spełnieniu określonych warunków, transport towarów powinien być przypisany tylko jednej dostawie w łańcuchu transakcji.
Zasada ta została ujęta w nowym art. 36a dyrektywy 2006/112/WE, zgodnie z którym jeśli te same towary są przedmiotem kolejnych dostaw oraz są wysyłane lub transportowane z jednego państwa członkowskiego do innego państwa członkowskiego bezpośrednio od pierwszego dostawcy do ostatniego klienta w łańcuchu, wysyłkę lub transport przypisuje się wyłącznie do dostawy dokonanej do podmiotu pośredniczącego (tj. dostawcy w łańcuchu innego niż pierwszy dostawca w łańcuchu, który wysyła lub transportuje towar samodzielnie, albo za pośrednictwem osoby trzeciej działającej na jego rzecz).
Ważne: Wyjątkiem od powyższej zasady jest odstępstwo, polegające na przypisaniu wysyłki lub transportu wyłącznie do dostawy towarów dokonanej przez podmiot pośredniczący, jeśli podmiot ten przekazał swojemu dostawcy numer identyfikacyjny VAT nadany mu przez państwo członkowskie, z którego towary są wysyłane lub transportowane.
W ramach przyjętych nowych uregulowań zdefiniowano „podmiot pośredniczący”. Oznacza on dostawcę łańcuchu, inny niż pierwszy dostawca w łańcuchu, który wysyła lub transportuje towar samodzielnie albo za pośrednictwem osoby trzeciej działającej na jego rzecz.
Komentarz eksperta EY
Wojciech Kieszkowski, menedżer w Zespole Indirect Tax
Rewolucja w rozliczeniach VAT transakcji łańcuchowych staje się faktem. To dobrze, bo z uwagi na wyjątkowo zmienną praktykę jest ona potrzebna. Ważne przy tym, by podatnicy zachowali rewolucyjną czujność. Zmiany będą bowiem daleko idące.
Do tej pory, w zakresie rozliczeń transakcji łańcuchowych każde Państwo członkowskie UE stosowało swoje własne zasady, opierając się (lub nie) na kilku raptem orzeczeniach TSUE i lokalnej praktyce. Praktyce, dość powiedzieć, często zmiennej i nieugruntowanej także w ramach wewnętrznego systemu danego Państwa (Polska jest tu jaskrawym i niechlubnym przykładem). Cenę za taką sytuację płacił podatnik; pół biedy, gdy pozostawało mu po prostu funkcjonować w stanie niepewności prawa. Gorzej, gdy skutkowało to wydawaniem decyzji określających wysokość zobowiązania podatkowego w związku z nieprawidłowym zaklasyfikowaniem transakcji. Zdarzało się to nader często, gdyż transakcje łańcuchowe to nadal wdzięczny materiał do kontroli.
Proponowane nowe rozwiązanie wydaje się proste. Dla zaklasyfikowania transakcji decydujące będzie posługiwanie się przez podmiot pośredniczący określonym numerem VAT. To kryterium bardziej przejrzyste niż dzisiaj stosowane „warunki transakcji” czy „organizacja transportu”.
Opisywane zmiany to jednak także duże wyzwanie. Przede wszystkim, podatnicy będą musieli co najmniej przeanalizować, czy dotychczasowa i często od lat stosowana klasyfikacja transakcji w łańcuchu zachowa aktualność zgodnie z nowymi warunkami – czy też być może zasady rozliczeń należy uporządkować na nowo. Konieczna może okazać się także modyfikacja umów z kontrahentami i przewoźnikami czy też odpowiednie przeszkolenie pracowników. Do tego, trzeba przygotować się na równolegle wprowadzane zmiany w zakresie dokumentowania WDT.
Moc ochronną utracą uzyskiwane przez podatników interpretacje indywidualne, a do tej pory stanowiły one dość powszechne narzędzie zabezpieczające pozycję podatkową w przypadku opisywanych transakcji. Inna sprawa, że w odniesieniu do minionych okresów, nadal obowiązywać będą dotychczasowe zasady, z uwagi na swoją nieprzejrzystość sprzyjające pokusie kontroli podatkowych.
Na zakończenie jeszcze jedna uwaga. Pierwotnie, wskazane zasady rozliczeń miały dotyczyć wyłącznie podmiotów posiadających status tzw. certyfikowanego podatnika. Chodzi o podmiot, który gwarantuje najwyższy poziom rzetelności i bezpieczeństwa swoich rozliczeń. Tymczasowo pojęcie certyfikowanego podatnika nie znalazło się w projekcie przepisów, a zatem będą one stosowane powszechnie. Certyfikowany podatnik ma jednak powrócić w momencie ustanowienia docelowego systemu rozliczeń VAT transakcji międzynarodowych.
Zasady dokumentowania WDT
Jednym z warunków zastosowania 0% stawki podatku VAT w wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów (WDT) jest prawidłowe udokumentowanie wywozu towarów do nabywcy na terytorium państwa członkowskiego UE. Od 1 stycznia 2020 r. mają obowiązywać ujednolicone zasady dokumentowania przemieszczenia towarów pomiędzy krajami UE w ramach WDT.
W ramach zmian wprowadzono dwie grupy dowodów:
- Dokumenty odnoszące się̨ do wysyłki lub transportu towarów, takie jak podpisany dokument lub list przewozowy CMR, konosament, faktura za towarowy przewóz lotniczy lub faktura od przewoźnika towarów;
- Dowody obejmujące: polisę ubezpieczeniową w odniesieniu do wysyłki lub transportu towarów lub dokumenty bankowe potwierdzające zapłatę̨ za wysyłkę̨ lub transport towarów; dokumenty urzędowe wydane przez organ władzy publicznej potwierdzające przybycie towarów do państwa członkowskiego przeznaczenia; poświadczenie odbioru wystawione przez prowadzącego magazyn w państwie członkowskim przeznaczenia, potwierdzające składowanie towarów w tym państwie członkowskim
Od 1 stycznia 2020 r. będzie obowiązywało domniemanie, że do wywozu towarów doszło, gdy towary zostały wywiezione przez sprzedawcę lub przez osobę̨ trzecią działającą na jego rzecz i jest on w posiadaniu dwóch niesprzecznych ze sobą dokumentów potwierdzających wysyłkę. Dokumenty te mają pochodzić od dwóch różnych, niezależnych od siebie stron.
Jeśli towary będą wywożone przez nabywcę lub przez osobę trzecią działającą na jego rzecz poza tymi dokumentami, konieczne będzie uzyskanie oświadczenia nabywcy, które będzie zawierać: datę̨ wystawienia; nazwę̨ lub imię̨ i nazwisko oraz adres nabywcy; ilość i rodzaj towarów; datę̨ i miejsce przybycia towarów; w przypadku dostawy środków transportu – numer identyfikacyjny środków transportu oraz identyfikację osoby przyjmującej towary na rzecz nabywcy. Nabywca będzie musiał dostarczyć dostawcy oświadczenie do 10. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła dostawa.