Çalışma Hayatında Gündem | Haziran

Değerli okurlarımız; geçtiğimiz ayın en önemli gündemi malumunuz olduğu üzere yine yaşadığımız Covid-19 salgın süreci olmuştur. 1 Haziran itibariyle pek çok faaliyetin yapılmasına izin verilmiş ve yeni normal düzende iş ve sosyal hayatımız tekrar canlanmaya başlamış bulunmaktadır. Bu dönemde en çok dikkat etmemiz gereken hususların başında ise iş sağılığı ve güvenliği bakımından iş ortamının yeni normale göre dizayn edilmesi, Sağlık Bakanlığı ve İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından sektörel bazda ilan edilen tedbirlere harfiyen uyulmasıdır. Bu sayede virüsün bulaşıcılık düzeyi en aza indirilecek ve aynı zamanda işyerinizde bir vaka görülmesi halinde de çalışanlarınızı yeterince korumamanızdan kaynaklanabilecek yaptırımlardan en az düzeyde etkilenmiş olacaksınız.

İş ve sosyal güvenlik alanında geçtiğimiz mayıs ayı içerisinde yaşanan değişiklikler vergidegundem.com adresinde bulunan SGK sirkülerlerimiz ile sizlere ulaştırılmış bulunmaktadır. Dergimizin bu sayısında da işyerlerinde alınması gerekli İSG önlemleri, SGK’nın Covid-19 için hastalık kararı ve kısa çalışma ödeneğinin fazla ödenmesi durumunda yapılması gerekenler konuları yer almaktadır.

A. İşyerlerinde covid-19 özelinde alınması gerekli İSG önlemleri

Covid-19 nedir?

Yeni koronavirüs hastalığı (COVID-19) 13 Ocak 2020 tarihinde virüs olarak tanımlanmış, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından da 11 Mart 2020 tarihinde pandemi olarak ilan edilmiştir. Mevzuatımızda bulaşıcı hastalıklar “Bulaşıcı Hastalıklar Sürveyans ve Kontrol Esasları Yönetmeliği”nde tanımlanmış ve bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklar da bu yönetmeliğin ekinde yer almıştır. Günümüzde pandemi olarak adlandırılabilecek yeni virüs salgınları artık sıklıkla görülebildiğinden, mevzuatta yer alan salgın hastalık listeleri güncelliğini kaybedebilmektedir. 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu gereğince de bulaşıcı hastalığa yakalananların doğal olarak “çalışmaları” yasaklanmış durumdadır.

COVID-19 nasıl bulaşır?

Şu ana kadar elde edilen veriler;

• Damlacık yolu ile (hasta bireylerin öksürmeleri, aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile bulaşır),

• Temas yolu ile (virüs içeren yüzeylere dokunma ve sonrasında ellerin ağız, burun ve göz mukozasına temas).

• Covid-19 özelinde alınması gereken önlemler temel olarak bulaşmayı önleme üzerine odaklanmalıdır. Covid-19 özelinde mevcut mevzuatta bir hüküm olmadığından, resmi kurumların önlem paket ve uyarıları dikkatlice izlenmeli ve uygulanmalıdır.

İş sağlığı ve güvenliği alanında temel düzenleme 6331 sayılı Kanun ve buna ilişkin Yönetmeliklerdir. Ancak Covid-19 yeni bir hastalık olduğundan mevcut mevzuatta buna ilişkin önlemler yer almamaktadır. Bu konuda Sağlık Bakanlığı ve İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün yayınları takip edilmelidir. Covid-19 özelinde iki devlet kurumu da ayrı ayrı web sayfaları açarak sektörler özelinde alınması gereken önlemlere geniş olarak yer vermiş bulunmaktadırlar. Bulunduğunuz sektör özelinde alınması gereken önlemlere aşağıdaki linklerden erişebilirsiniz;

https://ailevecalisma.gov.tr/covid19

https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/tr/

Dikkat: İşveren İSG kurallarına ilişkin mevzuata uymak ve çalışanlarının da bu kurallara uymasını sağlamakla yükümlüdür.

İş sağlığı ve Güvenliği genel Müdürlüğünün yayınladığı dokümanlar arasında en öne çıkanlardan bir tanesi ise Covid-19 özelinde işyerlerinde alınması gereken önlemler başlığını taşıyan belgedir. Bu belgede öngörülen önlemler şunlardır:

1. Hazırlık ekibinin kurulması ve görevleri İş sağlığı ve güvenliği kurulunun bulunduğu işyerlerinde kurul tarafından, diğer işyerlerinde ise; işveren veya vekili koordinesinde hazırlık ekibinin kurulması. 

Hazırlık ekibi;

I. Alınacak tedbirlerle ilgili çalışmaları yürütecek,

II. İşyerindeki hijyen ve temizlik konularında gerekli çalışmaları yürütecek,

III. Kurum içi ve kurum dışı iletişimi koordine edecek, 

IV. Acil durum planını güncel tutacaktır.

2. Acil durum planı ve risk değerlendirmesi

I. Salgın hastalıklara karşı planlanmış önlemlerin mevcut COVID-19’a göre güncellenerek acil durum planınızın devreye alınması,

II. İşyerinde yürütülen faaliyetlerin ve çalışma organizasyonunun, çalışanların COVID-19 maruziyetini engelleyecek şekilde düzenlenmesi,

III. Çalışan temsilcileri ve/veya çalışanların güncellenen acil durum planı hakkında bilgilendirilmesi ve plan kapsamında ne yapmaları veya yapmamaları gerektiğinin farkında olmalarının sağlanması,

IV. COVID-19 ile ilgili işyeri özelindeki tehlikeler belirlenerek ayrı bir risk değerlendirmesi veya mevcut risk değerlendirmesi üzerinde güncelleme yapılması gerekmektedir.

3. Salgının yayılmasını önleme

I. Şu anda COVID-19'u önlemek için bir aşı bulunmamaktadır.

II. Çalışanların işe başlamadan önce temassız ateş ölçerle kontrol edilmesi ve ateşi olanların işyeri hekimine yönlendirilmesi gerekir.

III. İşyeri genelinde çalışanların sosyal mesafesini sağlamak için uygun bir çalışma modeli geliştirilmelidir.

IV. Çalışanların hasta olduklarında evde kalmalarını teşvik eden, öksürük ve hapşırma görgü kurallarını içeren ve el hijyeninin önemini anlatan afiş/poster/talimatlar işyerinin girişine ve herkesin görebileceği diğer alanlara asılmalıdır.

V. Çalışanlara tek kullanımlık mendiller ve biyolojik atıklar için ayrı çöp torbaları sağlanmalı; temizlik personeline, çöplerin içeriğine temas edilmeden boşaltılması için gerekli uygulamalar yaptırılmalıdır.

VI. Çalışanlar, işyeri ortamına girmeden ve çalışma sırasında en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla ellerini yıkamaları konusunda bilgilendirilmelidir, su ve sabuna erişim olmadığı takdirde alkol bazlı bir el dezenfektanı kullanarak ellerini sık sık temizlemeleri sağlanmalıdır.

4. Temizlik ve hijyen

I. İşyerinde temizlik ve hijyen standartları en üst seviyeye çıkarılmalıdır.

II. Sağlık Bakanlığının tavsiyeleri doğrultusunda gerekli ek önlemler alınmalıdır.

III. İşyerlerinde mümkün olduğunca çalışanların yakın temasta bulunmaları ve ekipman, araç, gereçlerin ortak kullanımı önlenmelidir.

IV. Çalışanlar işe başlamadan önce ve çalışma süresince belirli aralıklarla en az 20 saniye boyunca ellerini su ve sabunla yıkamalıdır.

V. Yüzeylerin, ekipmanın ve çalışma ortamının diğer öğelerinin rutin olarak temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi dahil olmak üzere düzenli temizlik uygulamaları sürdürülmelidir.

VI. Çalışma alanları, lavabo, tuvalet, banyo, merdiven korkulukları, musluk ve yemekhaneler, yatakhaneler, dinlenme alanları, giyinme/soyunma odaları, kapı, turnike gibi ortak kullanım alanlarında hijyen şartlarına uyulmalıdır.

VII. İşyerlerine ziyaretler kısıtlanmalı, acil olmayan ziyaretler ve dışardan alınan hizmetlerden acil olmayanları iptal edilmelidir.

VIII. İş ortaklarını ve taşeronları da içeren işyerini ziyaret eden herkesin el yıkama yerlerine erişiminin olması sağlanmalıdır. El yıkama mümkün değilse, alkol bazlı el dezenfektanı hazır bulundurulmalıdır.

IX. Servis araçlarının özellikle sık temas edilen yüzeyleri başta olmak üzere temizlik ve hijyeni sık aralıklarla sağlanmalıdır.

X. Servis ve toplu taşıma aracını kullanan çalışanların araç içerisindeki yüzeylere teması mümkün olduğunca azaltılmalıdır.

XI. Çalışanların işyerlerine giriş-çıkış kayıtları esnasında kullanılacak yöntemler fiziksel temasta bulunmayacakları şekilde düzenlenmelidir.

XII. İşyeri belirli aralıklarla mümkünse doğal yolla havalandırılmalıdır.

XIII. Yemekhanelerde uygun termal konfor şartları ve hijyen sağlanmalıdır. Aynı anda yemek yiyen çalışan sayısı (öncelikli olarak kumanya verilmesi, kapalı kapta tek kullanımlık içme suyu sağlanması, mümkün olmaması durumunda çalışanların vardiyalı şekilde yemek yemesi, aynı anda yemek yiyecek çalışanların mesafeli oturabileceği şekilde bir düzen kurulması veya çalışanın her gün aynı masaya oturmasını sağlayacak numaralandırma sistemi vb.) azaltılmalıdır.

XIV. İş giysileri ve koruyucu ekipmanlar, çalışma alanından ayrılmadan önce çıkarılmalı ve diğer giysilerden ayrı bir yerde muhafaza edilmesi sağlanmalıdır. Kirlenmiş bu giysilerin ve koruyucu ekipmanların virüsten arındırılarak temizliği sağlanmalı, gerektiği hallerde ise imha edilmelidir.

5. Kişisel koruyucu donanımlar hakkında rehberlik

i. Enfeksiyon şüphesi olan kişilerle doğrudan temas veya kontaminasyon riski bulunan çalışma ortamlarında, çalışanların tam kapalı göz koruyucu veya yüz koruyucu/ siperlik (EN-166), koruyucu kıyafet (EN-14126), solunum koruyucu (EN-149/FFP2 veya FFP3) ventilsiz maskelerin ve eldivenlerin (EN ISO 374-5 ve virüs piktogramlı) kullanılması sağlanmalıdır.

ii. Covid-19 virüsüne karşı koruma amaçlı “tekrar kullanılamaz” anlamına gelen “NR” işareti bulunan maskelerin bulundurulması gerekmektedir. Seyahat ve toplantılarla ilgili tavsiyeler

6. Etkilenen bölgelere seyahat

Yurtdışından dönen kişiler işe gitmekten kaçınmalı ve Sağlık Bakanlığı’nın 14 gün kuralına uymalıdır. Bu kişiler bilgi almak için ALO 184 Koronavirüs Danışma Hattını aramalı ve kendilerini tecrit etmelidirler.

7. Toplantı öncesinde veya sırasında ve sonrasında;

Mümkünse muhtemel COVID-19 maruziyetini önlemek adına toplantılar ertelenmeli veya tele/video konferans olarak yapılmalıdır. Bunların gerçekleştirilmesinin mümkün olmadığı durumlarda, toplantı daha az katılımcı ile gerçekleştirilmelidir.

Toplantı sonrasında tüm katılımcıların adları ve iletişim bilgileri en az bir ay boyunca saklanmalıdır.

8. İşyerinde COVID-19 hastalığı şüphesi/tanısı bulunan çalışan tespit edildiğinde neler yapmalıdır?

I. COVID-19 hastalık şüphesi bulunan çalışan maske takmak suretiyle işyeri sağlık personeline gitmeli ve işyeri hekimi tarafından değerlendirilmesi yapılmalıdır.

II. İşyeri hekimi tarafından çalışanın COVID-19 şüphesi olarak değerlendirilmesi halinde daha önceden belirlenen ve enfeksiyonun yayılmasını önleyecek nitelikte olan bir alanda diğer çalışanlardan izolasyonu sağlanmalıdır.

III. Durum işyerinde görevli iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerine ve işyeri yetkililerine bildirilir.

IV. İşyeri hekiminin değerlendirmesine göre veya işyeri sağlık personelinin bulunmadığı durumlarda, Sağlık Bakanlığı İletişim Merkezi 184 aranarak yetkilinin verdiği talimatlar izlenmelidir.

V. İlgili yetkili kurum/kurumlar tarafından belirtilen önlemler yerine getirilir.

VI. İşyeri sağlık biriminde görev yapan personelin kişisel hijyeni ve görev yapılan fiziki mekanın dezenfeksiyon işlemi gerçekleştirilir.

VII. Enfekte olduğu doğrulanmış çalışanın ayrılmadan önce temas etmiş olabileceği diğer çalışanların maske takması sağlanarak işyeri sağlık personeline bilgi verilir. Enfekte çalışanın temas ettiği diğer çalışanlar tespit edilerek, Sağlık Bakanlığı İletişim Merkezi 184 aranarak yetkilinin verdiği talimatlar izlenmelidir.

VIII. Enfekte olduğu doğrulanmış çalışanın işyerinde çalıştığı ve temas ettiği alanlar dezenfekte edilmelidir.

Alınması gereken tedbirlerin sınırı, hakkaniyete göre belirlenebilen makul bir düzey değil; aklın, ilmin, fen ve tekniğin mümkün kıldığı her türlü korumadır.

B. Covid-19 iş kazası/ meslek hastalığı/ hastalık mı?

Covid-19 sürecinde en çok tartışılan/tartışılmakta olan konulardan birisi de bu virüse maruz kalınması olayının iş kazası mı, meslek hastalığı mı yoksa hastalık olarak mı değerlendirileceği hususudur. Bu konu hakkında SGK tarafından 07/05/2020 tarih ve 2020/12 sayılı Genelge yayımlanmıştır.

Anılan Genelge;

5510 sayılı Kanun’un “Hastalık ve Analık Hali” başlıklı 15’inci maddesinde yer alan “4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalının, iş kazası ve meslek hastalığı dışında kalan ve iş göremezliğine neden olan rahatsızlıklar, hastalık halidir” hükmünden hareket ederek aynen; “Covid-19 virüsünün bulaşıcı bir hastalık olduğu dikkate alındığında söz konusu salgına maruz kalan ve sağlık hizmeti sunucularına müracaat eden sigortalılara hastalık kapsamında provizyon alınması gerekmektedir” denilmiştir.

Genelge dikkatlice incelendiğinde; esasen girişte ifade ettiğimiz sorulara bir cevap olarak değil de sağlık hizmet sunucularına yönelik olarak “kendilerine covid-19 nedeniyle başvuran 4/a ve 4/b kapsamındaki çalışanların provizyon kayıtlarının hastalık olarak açılması talimatını içerdiği” değerlendirilmektedir. Bu anlamda bu hastalığa maruz kalan ve/veya kalacak kişilerin SGK’ya iş kazası/meslek hastalığı yönünde başvuruda bulunma imkanları olabileceği; bunun kararının ölüm halinde SGK Müfettişleri, diğer hallerde SGK Denetmenleri tarafından rapora bağlanacağı ancak en sonunda bu olayların nihai olarak yüksek yargı tarafından kesinleştirileceği unutulmamalıdır.

Bir diğer husus ise; covid-19 ile ilgili olarak bu tarihe kadar sağlık hizmet sunucuları tarafından iş kazası olarak alınan provizyonların durumunun ne olacağıdır? Bilindiği üzere iş kazaları en geç üç iş günü içerisinde SGK’ya bildirilmesi gerekmekte aksi halde idari para cezası söz konusu olmaktadır. Bu zamana kadar sağlık kuruluşları tarafından covid-19- iş kazası olarak provizyon alınıp işverenler tarafından da yasal süresinde bildirimde bulunulmamasına bağlı idari para cezası uygulananların durumunun yeniden gözden geçirilmesi gerekir.

Bu genelge ile birlikte; işverenlerin SGK müdürlükleri bünyesinde bulunan Ünite İtiraz Komisyonlarına başvuruya gerek olmadan uygulanan bu cezaların ünite tarafından resen silinmesi, bu şekilde idari bir işlem uygulanmaması halinde ise cezaya maruz kalan işverenler tarafından Kuruma itiraz edilmesi gerektiğini değerlendirmekteyiz.

C. Kısa çalışma ödeneğinin personele fazla ödenmesi durumunda yapılması gerekenler 

Kısa çalışma ödeneği başvuru listelerinde yer alan çalışanlara kısa çalışma ödenekleri İş-Kur tarafından yatırılmaya başlanmış bulunmaktadır. Ancak bu süreçte gözlenen sıkıntılardan bir tanesi de hak etme koşullarını gerçekte taşımadığı halde bazı çalışanlara ödeme yapılması sorunudur. İşte kısa çalışma ödeneğinin personele fazla ödenmesi durumunda yapılması gerekenler iş bu sirkülerimizin konusunu oluşturmaktadır. Bu süreçte beş farklı adım öngörülmüş olup, dilekçe örneği ise aşağıdaki linkte paylaşılmıştır.

1. Adım; İŞKUR'dan Kısa Çalışma Ödeneği ile ilgilenen personel ile iletişime geçilmelidir (Mail veya Telefon görüşmesi),

2. Adım; Fazla ödemelerin olduğu aya ait (Puantaj Kayıtları ve SGK kayıtlarının uyumlu olduğu) ‘Oran Excell’ tablosunun Kısa Çalışma Ödeneği ile irtibatta olduğunuz personele e-posta gönderilmesi,

3. Adım; Kısa Çalışma Ödeneği ile ilgilenen personele göndermiş olduğunuz ‘Oran Excell’ tablosunu İŞKUR portalına yüklemeli ve karşılaşılan fazla ödemeleri rapor halinde İŞVERENE mail atmalıdır,

4. Adım; İŞVERENE iletilen raporda oluşan fazla ödemeleri İŞKUR'un PTT Hesap Numarasına 019152.. (Bağlı bulunduğunuz ilin plaka numarası) hesabına yatırılması gerekmektedir,

5. Adım; Dekont, dilekçe ve oluşturulacak Excell listesi …….@ iskur.gov.tr (Kısa Çalışma Ödeneği ile ilgilenen personel maili) adresine gönderilmesi gerekmektedir.