Là doanh nghiệp hàng đầu tiên phong tham gia tư vấn các thương vụ huy động vốn và chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) tại thị trường quốc tế, EY có nhận định như thế nào về bức tranh IPO toàn cầu năm 2021?
Theo Báo cáo Xu hướng IPO Thế giới 2021 của EY mà chúng tôi vừa xuất bản, thị trường IPO toàn cầu chứng kiến một năm được cho là sôi động nhất trong 20 năm qua, với 2.388 thương vụ, trị giá 453,3 tỷ USD, tăng lần lượt 64% và 67% so với cùng kỳ năm trước.
Theo tôi, có nhiều yếu tố giúp vẽ lên bức tranh IPO năm 2021 đầy màu sắc này như: các dấu hiệu phục hồi kinh tế tích cực tại một số thị trường lớn, giải ngân quyết liệt các chương trình kích cầu khổng lồ của chính phủ các nước, chuyển đổi số toàn diện và mạnh mẽ hay tốc độ tiêm chủng thần tốc vắc-xin COVID-19 trên phạm vi toàn cầu.
Một trong những nét nổi bật và hấp dẫn của hoạt động IPO 2021 là sự tham gia của nhiều doanh nghiệp công nghệ, sử dụng nền tảng số và công nghệ hiện đại, hướng tới phục vụ người tiêu dùng cuối cùng trong nhiều lĩnh vực cuộc sống. Những nền tảng công nghệ này đã lớn nhanh như “Thánh Gióng”, đặc biệt dưới chất xúc tác là đại dịch COVID-19 trong hơn hai năm qua.
Mặt khác, các chỉ số chứng khoán tại Mỹ và một số quốc gia châu Âu liên tục tăng điểm trong năm 2021, tạo động lực cho các doanh nghiệp và thúc đẩy theo hướng tích cực về cả thời gian và định giá cho các thương vụ IPO trong thời gian tới.
Tôi muốn nói tới điểm nhấn tại thị trường Mỹ. Hoạt động IPO đã trải qua một năm 2021 đỉnh cao trong lịch sử IPO tại châu Mỹ, trong đó, thị trường Mỹ chiếm khoảng 80% tổng số thương vụ. Theo Báo cáo, tổng số thương vụ IPO năm 2021 tại Mỹ đạt 416 thương vụ, trị giá 155,7 tỷ USD, tăng 86% về số thương vụ và 81% về giá trị so với năm 2020. Đặc biệt, Mỹ tiếp tục duy trì là điểm đến IPO hàng đầu cho các công ty muốn thực hiện IPO xuyên biên giới (cross-border IPO destination), với 106 công ty lựa chọn niêm yết tại thị trường này trong năm 2021.
Hơn nữa, thị trường Mỹ cũng có sức hấp dẫn đặc biệt, bởi Báo cáo của EY cho thấy, hơn 75% doanh nghiệp lựa chọn niêm yết tại Mỹ trong năm 2021 đã đạt hoặc vượt kỳ vọng về giá cổ phiếu.
Trong câu chuyện này, doanh nghiệp Việt chưa góp tiếng, dường như việc niêm yết quốc tế chưa phải là mối quan tâm hàng đầu của các công ty tại Việt Nam?
Không hẳn như vậy, nhu cầu vốn để mở rộng hoạt động sản xuất, tăng trưởng kinh doanh của doanh nghiệp là rất lớn. Bằng cách huy động vốn thông qua hoạt động niêm yết tại thị trường chứng khoán quốc tế, doanh nghiệp có thể tiếp cận với nguồn vốn dồi dào, nhiều lựa chọn đa dạng về mức chi phí huy động vốn hợp lý - để phục vụ cho quá trình phát triển dài hạn của mình. Ngoài ra, hoạt động IPO tại thị trường quốc tế còn giúp doanh nghiệp xây dựng và quảng bá hiệu quả thương hiệu sản phẩm và dịch vụ của mình ngoài biên giới. Nếu niêm yết tại Mỹ, cơ hội để doanh nghiệp được cả thế giới biết đến sẽ lớn hơn, cũng như có thể khẳng định sức mạnh của thương hiệu với thị trường và cộng đồng các nhà đầu tư trong nước. Đây là lợi ích to lớn của hoạt động IPO quốc tế mà chắc hẳn doanh nghiệp nào có hoạt động giao dịch tài chính quốc tế đều biết.
Nếu gọi IPO quốc tế là hiện tượng thì hiện tượng này đã xuất hiện nhiều năm trước đây. Thực tế, những cuộc “viễn chinh” IPO đầu tiên sang đất khách của các doanh nghiệp trong nước đã diễn ra cách đây hơn 10 năm. Tuy nhiên tới nay chưa doanh nghiệp nào thực sự thành công trong các nỗ lực này. Các doanh nghiệp đều đã hủy niêm yết hoặc kế hoạch niêm yết của mình.
Theo ông nguyên nhân của việc này là tự thân doanh nghiệp hay do các yếu tố khách quan?
Với những lợi ích nổi bật nêu trên mà các doanh nghiệp Việt vẫn chưa thành công trong việc chinh phục các cơ hội IPO quốc tế thì hẳn phải có những lý do không dễ khắc phục. Thực sự, quy định và thực tiễn niêm yết tại thị trường quốc tế phức tạp và khắt khe hơn rất nhiều so với các yêu cầu tương tự tại Việt Nam.
Thứ nhất, IPO là việc doanh nghiệp chào bán cho các nhà đầu tư một câu chuyện kinh doanh trong tương lai. Do đó, doanh nghiệp phải chuẩn bị được một câu chuyện hay, hấp dẫn và cuốn hút, tức doanh nghiệp phải chuẩn bị tầm nhìn, chiến lược kinh doanh và kế hoạch hành động trong tương lai đủ hấp dẫn và có tính khả thi, để nhà đầu tư quan tâm và quyết định tham gia đầu tư. Đây là vấn đề chưa được nhiều doanh nghiệp Việt quan tâm và thực sự đầu tư đúng mức, cả về quy trình thực hiện và các tài liệu quản trị liên quan.
Thậm chí, nếu muốn IPO ở Mỹ thì doanh nghiệp Việt sẽ bán câu chuyện gì cho các nhà đầu tư ở một đất nước xa lạ có nền kinh tế phát triển nhất thế giới, khi mà các doanh nghiệp chủ yếu hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp như lúa gạo, cà phê, thủy sản; hay trong lĩnh vực công nghiệp nhẹ như dệt may, da giày với quy mô và tích lũy còn rất khiêm tốn. Mặc dù một số doanh nghiệp lớn hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng, hàng không, bất động sản, hàng tiêu dùng đã có những thành tựu nhất định, nhưng chưa nhiều doanh nghiệp Việt có thương hiệu, sản phẩm và dịch vụ chinh phục được thị trường ngoài lãnh thổ Việt Nam.
Ngoài câu chuyện kinh doanh, doanh nghiệp phải thuyết phục được nhà đầu tư về năng lực điều hành và khả năng triển khai, thực thi và giám sát các kế hoạch đã đề ra. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải thu hút được đội ngũ nhân tài hùng hậu, xây dựng được bộ máy quản trị hiệu lực, minh bạch, rõ ràng, từ cấp quản trị cao nhất là Hội đồng quản trị (HĐQT), Ban điều hành (BĐH) đến tất cả các phòng, ban trong hệ thống. Đồng thời, doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về quản trị doanh nghiệp, báo cáo và cung cấp thông tin, quan hệ cổ đông theo quy định vô cùng chặt chẽ của các sở giao dịch chứng khoán quốc tế. Doanh nghiệp phải chuyển đổi và trình bày các báo cáo tài chính sang chuẩn mực kế toán quốc tế như Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) hoặc Nguyên tắc Kế toán được Chấp nhận chung tại Mỹ (US GAAP) hoặc GAAP tại quốc gia niêm yết. Việc tuân thủ các yêu cầu IPO và niêm yết quốc tế đòi hỏi đội ngũ nhân sự không chỉ có kiến thức chuyên sâu, có thể giao tiếp và làm việc thuần thục bằng tiếng Anh mà còn cần có kinh nghiệm làm việc thực tế và thành công tại các dự án tương tự. Trong khi đó, nguồn lực nhân sự tại Việt Nam có thể nắm vững yêu cầu, thành thạo và tự tin thực hiện các nghiệp vụ này trong những năm vừa qua là rất hiếm.
Không kém phần quan trọng, áp lực về thời gian chuẩn bị cho sự sẵn sàng và thực hiện thương vụ, cấu trúc khả thi và hiệu quả của giao dịch, là những yếu tố không thể không lưu ý. Với những rào cản cả chủ quan và khách quan, có lẽ sau khi cân nhắc giữa “chi phí và lợi ích” của thương vụ niêm yết tại thị trường quốc tế, nhiều doanh nghiệp đã phải lựa chọn hủy hoặc tạm dừng hoạt động này.