2023 yılı hem dünya genelinde hem de Türkiye'de finans teknolojileri (fintek) sektöründe bir dizi önemli gelişmeye sahne oldu. Fintek sektörü 2023 yılında da dinamik bir şekilde değişerek ilerlemeye devam etti. Yaşanan gelişmeler, sektörün gelecek yıllarda da büyümeye ve farklı alanlara yayılmaya devam edeceğinin işareti.
CBDC
Fintek sektörüne küresel perspektiften baktığımızda, 2023 yılında birçok ülkenin kendi merkez bankası dijital paralarını (CBDC) geliştirmek ve test etmek için adımlar attığına şahit olduk. Özellikle Çin’in, dijital yuanı (e-RMB) büyük ölçekte kullanıma sunması ve diğer ülkelerin benzer adımlar atmaya yönelik planlarını açıklaması devletlerin bu konuda ilerlemeye açık olduğunu bizlere gösterdi.
Çin Merkez Bankası (PBOC), dijital yuanı kullanan pilot programları genişletti ve bir dizi büyük şehirde dijital yuan kullanımına yönelik teşviklerini artırdı.
ABD ise en büyük rakibi Çin’i geriden takip etmeyi sürdürdü. FED ve ülkenin önde gelen finans otoriteleri, resmi bir dijital dolar projesi başlatılmadan önce çeşitli yasal, teknik ve güvenlik konularının detaylı bir şekilde ele alınması gerektiğini belirtti.
Avrupa Merkez Bankası (ECB), Euro Bölgesi'nde dijital euro üzerine çalışmalarına devam etti. Ancak Çin’in gerisinde kalarak dijital euronun potansiyel lansmanına yönelik stratejiler hakkında kamuoyu görüşlerini toplamak için çeşitli girişimlerde bulunmakla yetindi.
ABD ve AB’nin aksine CBDC konusunda önemli adımlar atan bir başka ülke İsveç oldu. İsveç Riksbank, e-krona adlı dijital para projesini sürdürerek, dijital ödemelerin günlük hayatta kullanılabilirliğini test etti ve dijital para konusunda ilerlemeye açık olduğunu tüm dünyaya gösterdi.
Ülkemizdeyse, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) dijital lira konseptini inceleyerek ve kamuoyu görüşlerini toplayarak bu alandaki potansiyeli değerlendirdi. Ancak resmi bir dijital lira projesinin başlatılması adına henüz somut bir adım atılmadı.
Bu bağlamda, Çin Merkez Bankası'nın dijital yuan projesi, 2023 yılında global finansal alanında geçilen önemli bir dönemeç olarak kaydedilmiş oldu.
DeFi:
DeFi (merkezi olmayan finans) alanında da 2023 yılında dikkat çeken gelişmeler yaşandı. Ethereum tabanlı protokollerin öne çıkması, Compound ve Aave gibi DeFi platformlarının kredi sağlama, likidite madenciliği ve borç verme gibi hizmetlerde önemli ilerlemeler kaydetmesi, Solana ekosisteminin kullanıcılar ve geliştiricilerin DeFi uygulamalarını hızlı ve verimli bir şekilde inşa etmelerini sağlayarak büyümeye devam etmesi bu gelişmelerden bazılarıydı. Ayrıca DeFi'nin artan popülaritesi, geleneksel finans kuruluşlarını da bu alana daha fazla ilgi gösterme konusunda yönlendirmeye devam etti.
DeFi alanında yaşanan gelişmelere yakından bakacak olursak, Amerika merkezli önemli bir DeFi protokolü, 2023 yılında v4 sürümünü başarıyla piyasaya sürdü. Bu gelişmeyle likidite sağlayıcılarına ve kullanıcılara daha fazla esneklik ve gelişmiş fonksiyonlar sunularak DeFi protokollerinin evrimi hızla devam etmiş oldu. Şirketin bu güncellemesi, AMM (Automated Market Maker) protokollerinin daha sofistike hale gelmesine katkıda bulunacağa benziyor.
Okyanusun diğer tarafında yaşanan gelişmelerdeyse, Finlandiya merkezli bir DeFi protokolü, 2023 yılında platformunun yönetişim yapıları üzerinde önemli güncellemeler yaptı. Kullanıcıların platformun geleceği üzerinde daha etkili bir şekilde söz sahibi olmalarını sağlamak amacıyla yapılan bu güncellemeler, DeFi projelerinin topluluk katılımını artırmaya yönelik genel trendin bir parçası olarak öne çıkıyor.
Daha doğuya gittiğimizdeyse Hindistan merkezli başka bir protokolün, DeFi ve NFT projeleri için katman-2 çözümüyle 2023 yılında büyük bir gelişme gösterdiğini gördük. Ölçeklenebilirlik sorunlarına bir çözüm olan bu protokol, Ethereum ağı üzerindeki DeFi projelerine destek sağlarken, düşük işlem ücretleri ve hızlı işlem onay süreleri sunarak kullanıcılar arasında popülerlik kazandı.
Sonuç olarak DeFi, finansal hizmetlerin daha açık, erişilebilir ve şeffaf hale gelmesine yönelik amacıyla paralel olarak büyümeye devam etti.
Yapay zekâ (AI) ve analitik kullanımı:
Fintek şirketleri; büyük veri analitiği (big data) ve yapay zekâ (AI) teknolojilerini kullanarak, müşteri deneyimini iyileştirmek ve dolandırıcılığı önlemek gibi konularda 2023 yılında önemli adımlar attı. Örneğin kullanıcı alışkanlıklarının analiz edilmesiyle kişiselleştirilmiş finansal öneriler sunulması geçtiğimiz yılda sektörde öne çıkan konulardan biri oldu.
ABD’ye baktığımızda önemli bir teknoloji firmasının, yapay zekâ ve analitik alanında önemli gelişmeler kaydettiğini gördük. Şirket, daha önce görülmemiş analitik gücü ile birçok sektörde kullanılmak üzere geliştirilen yeni çözümler ve endüstriyel uygulamalar sunarak, büyük veri analitiği ve yapay zekâ kullanımında öncü bir rol oynadı. Bunun yanı sıra dünya çapında popüler olan bir arama motoru, 2023 yılında yapay zekâ ve analitik alanında sunduğu çözümleri genişletti. İlgili şirket, Cloud AI çözümüyle büyük veri setlerini işleyerek öngörüsel analitik, görüntü ve ses tanıma gibi alanlarda gelişmiş yapay zekâ yetenekleri sunarak müşterilerine daha etkili iş çözümleri sağlamaya devam etti.
Çin’in en büyük e-ticaret şirketi Cloud uygulamasıyla, yapay zekâ ve analitik çözümlerini geliştirmeye devam etti. Çin merkezli şirketin bulut bilişim kolunun sağladığı yapay zekâ servisleri, şirketlere büyük veri analitiği ve öngörüsel analiz konularında güçlü araçlar sundu. Bu sayede, iş süreçlerini optimize etme ve karar alma mekanizmalarını iyileştirme konusunda şirketlere yardımcı olmayı sürdürdü.
Türkiye'de fintek sektöründe faaliyet gösteren şirketler, 2023 yılında yapay zekâ ve analitik teknolojilerini kullanarak müşteri deneyimini iyileştirmeye odaklandılar. Örneğin, bazı Türk fintek şirketleri, kullanıcıların harcama alışkanlıklarını anlamak ve kişiselleştirilmiş finansal önerilerde bulunmak amacıyla çalışmalar yaparak şirketlerimizin sektörde global trendlere uyumlu hareket ettiğini göstermiş oldular.
Türkiye'de fintek sektöründeki gelişmeler
2023 yılında fintek sektöründe yaşanan ilerlemelere ülkemiz penceresinden baktığımızda, ilk olarak dijital cüzdan ve ödeme uygulamalarının yükselişinin dikkat çekici olduğunu görüyoruz. Türkiye’de öncü bankaların mobil cüzdan gibi dijital cüzdan ve ödeme uygulamalarının kullanımındaki artış 2023 yılında da hızlanarak devam etti. Bu uygulamalar, tüketicilere güvenli ve hızlı ödeme çözümleri sunarak geleneksel ödeme yöntemlerine alternatif oluşturmaya devam etti.
2023, aynı zamanda ülkemizde fintek sektörünü etkileyecek regülasyonlar bağlamında da gelişmelere sahne olan bir yıl oldu. Özellikle ülkemizde önde gelen bankaların inovasyon laboratuvarları ve fintek girişimlerine yönelik destek programları, Türkiye'nin finansal teknolojinin büyümesine verdiği önemi yansıtan örnekler arasına girdi.
Türkiye'de blok zincir teknolojisi ve kripto varlıklara olan ilgi 2023 yılında da artmaya devam etti. Türk kripto borsaları, bireylere ve kurumsal yatırımcılara çeşitli dijital varlık ticareti imkanları sunarak bu konuda yerel yatırımcı havuzunun büyümesine katkı sağladı ve Türkiye'nin bu alandaki ilerlemesine öncülük etmeyi sürdürdü.
2024’e dair fintek sektöründeki beklentiler ve Türkiye’nin gelişim potansiyeli
CBDC'lerin daha fazla yaygınlaşması: 2024 yılında, merkezi banka dijital paralarının daha fazla ülkede pilot projeler ve uygulamalar üzerinden benimsenmesi bekleniyor. Türkiye'nin de TCMB aracılığıyla bu trende uyum sağlaması; bu konuda öncü ülkeler arasına girmemizi sağlayabilir, ülkemizde dijital finansal altyapıyı daha da güçlendirmemize yardımcı olabilir.
DeFi platformlarında büyüme sağlanması: Ethereum 2.0'nin tam olarak devreye girmesi ve diğer blok zincir projelerinin gelişimiyle birlikte DeFi platformlarında daha fazla karmaşıklık ve kullanım artışı bekleniyor. Türk fintek şirketlerinin 2024 yılında bu alana daha fazla yatırım yapması muhtemel.
Dijital varlık yatırımlarının artması: Türkiye'de bireyler ve kurumsal yatırımcılar, kripto varlıklara olan güvenlerini artırarak 2024’te dijital varlık pazarının büyümesine katkıda bulunabilir. Örneğin, Türkiye'de faaliyet gösteren birçok fintek şirketi, kripto varlık ticareti ve saklama hizmetleri sunarak bu talebi karşılamaya yönelik çözümler geliştirip büyüyebilir.
Yapay zekâ ve analitik alanında gelişmeler yaşanması: Türk fintek şirketleri, müşteri verilerini daha etkili bir şekilde analiz etmek ve daha önce görülmemiş önerilerde bulunmak adına yapay zekâ ve büyük veri analitiği alanındaki yatırımlarını artırabilir. Örneğin, Türkiye'de faaliyet gösteren bir banka, müşterilerin harcama alışkanlıklarını anlamak için güçlü bir yapay zekâ tabanlı analitik platform kullanarak hizmet kalitesini artırabilir.
Sonuç olarak, 2023 yılında yaşanan gelişmeler hem küresel hem de Türkiye fintek sektöründe büyük bir dönüşümü işaret etti. 2024 yılında, bu trendlerin devam etmesi ve sektörde daha fazla yeniliğin ortaya çıkması bekleniyor. Hem dünya genelinde hem de Türkiye'de fintek şirketleri, dijital dönüşümün öncüleri olarak konumlarını güçlendirecek gibi görünüyor.
*Utku Baştuğ'un Fintechtime dergisi için hazırladığı yazıdan alınmıştır.
