Yüksek enflasyonun süreklilik arz ettiği ekonomilerde paranın satın alma gücü azalırken fiyatların sürekli olarak artması makro ve mikro ölçekte yapısal sorunları beraberinde getirebilir. Enflasyonla birlikte artan belirsizlik ortamı finansal analizleri ve karar alınmasını zorlaştırabilir. Fiyatlarda bozulmalara yol açan yüksek enflasyon, üretilen finansal ve mali verilerde enflasyon muhasebesi gibi düzeltmeleri zorunlu kılar. Yatırımdan üretime, finansal getirilerden şirketlerin kar/zarar hesaplamalarına kadar birçok alanda enflasyon düzenlemesi kaçınılmaz bir hal alır. Enflasyon muhasebesi uygulaması ile finans, vergi ve muhasebe süreçlerinde fiyat artışları kaynaklı yansımaları en aza düşürebilirsiniz.
Enflasyon muhasebesi nedir?
Enflasyon muhasebesi, finansal faaliyetlerin yüksek enflasyon ortamında sürdürülmesi gerektiği durumlarda başvurulan bir yöntemdir. Şirketlerin bilançoları üzerinde matematiksel işlemlerle yapılan düzeltmeler ile enflasyon etkisinin ortadan kaldırılması amaçlanır. Böylece enflasyonun yarattığı suni değişimlerin bilançolardaki yansımaları giderilerek şirketlerin performansına ve daha efektif verilere ulaşılabilir. Kısacası enflasyon muhasebesi, yaygın bir işlem olan enflasyondan arındırma, indirgeme işlemlerinin şirket bilançoları üzerinde uygulanmasıdır. Enflasyon muhasebesinin yasal çerçevesi, belirtilen şartların oluştuğu dönemlerde Vergi Usul Kanunu’na (VUK) eklenen geçici maddeler ve yönetmeliklerle uygulanır. Türkiye’de 2003 ve 2004 yıllarında uygulanan enflasyon muhasebesi, 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren bir kez daha devreye girmiştir.
Ülkemizde geçerli olan Vergi Usul Kanunu maddelerine göre, üretici fiyat endeksinin (ÜFE) cari yıl içinde %10’u, son üç yıl toplamında ise %100’ü aşması durumunda enflasyon düzeltmesi yapılması zorunludur. Ancak kanunlarda tanımlanan bu zorunluluğun bir başka yasal düzenleme ile ertelenmesi ya da şartların değiştirilmesi söz konusu olabilir. Zira, 2021 yılında şartlar oluşmasına rağmen, yayımlanan tebliğ ile enflasyon muhasebesi 2023 yılı sonuna kadar ertelenmişti.
Enflasyon muhasebesi nasıl uygulanır?
Enflasyon muhasebesi işlemleri, Türkiye Muhasebe Standardı 29 (TMS29) “Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama” maddesi altında açıklanan standarda göre uygulanır. Burada belirtilen standartlara uygun olarak şirketler, bilançolarında yer alan parasal olmayan varlıkların değerini enflasyon üzerinden hesaplanan katsayı oranında düzeltir.
Enflasyon muhasebesinin uygulandığı yıllarda şirketler iki adet bilanço hazırlamak durumundadır. İlk olarak standart yöntemlerle bilanço düzenlenir. Sonrasında hazırlanan bilançodaki ilgili kalemlerin enflasyon düzeltmeleri yapılarak bir bilanço daha hazırlanır. Bu bilanço enflasyon muhasebesi bilançosu olarak ifade edilir.
4 Adımda enflasyon muhasebesine geçiş
1. Enflasyon düzeltmesi bilançoda yer alan parasal olmayan kalemler üzerinde yapılır. Öncelikle, bilançolardaki parasal olmayan kalemler (stoklar, makine, teçhizat, gayrimenkuller vb.) belirlenir.
2. Bir önceki dönemin sonu ile cari dönem sonundaki TÜFE değerleri oranlanarak düzeltme katsayısı belirlenir. Katsayı formülü: Cari yıl sonu TÜFE değeri / Bir Önceki Yıl Sonu TÜFE Değer
3. Belirlenen kalemler düzeltme katsayısı ile çarpılarak parasal olmayan kalemler için yeniden düzenleme işlemi yapılır. Bu işlem ilgili kalemlerin değerinin enflasyondaki artış oranında güncellenmesini sağlar.
4. Enflasyon düzeltmesi yapılarak oluşturulan bilanço vergi beyanlarında kullanılmaz. Standart olarak hazırlanan bilanço ile vergi beyanı yapılırken enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zarar hesabında gösterilir. Bu muhasebeleştirme yapıldığında kâr vergiye tabi tutulmazken; geçmiş yıl zararı da zarar olarak dikkate alınmaz.
Kimler enflasyon muhasebesi yapmak zorundadır?
Enflasyon muhasebesi uygulaması, gelirleri bilanço usulü tespit edilen tüm ticari şirket türlerini kapsar. Bilançolarını enflasyon muhasebesine göre düzenlemek zorunda olan şirket türleri:
· Anonim Şirketler
· Limited Şirketler
· Kooperatifler
· Komandit Şirketler
· Kollektif Şirketler
Enflasyon muhasebesi uygulaması mali tablolardan sadece bilanço için yapılırken kar/zararın görüldüğü gelir tablosunda enflasyon düzeltmesi yapılmaz.
Kimlerin enflasyon muhasebesi yapmasına gerek yoktur?
Enflasyon muhasebesi uygulamaları, işletme hesabı esasına göre defter tutan serbest meslek erbabı için geçerli değildir. Avukat, doktor, mali müşavir, gibi serbest meslek erbaplarının yanı sıra zirai gelir, kira geliri, faiz, kâr payı gibi sermaye iradı elde edenler ve ücretli çalışanlar için enflasyon muhasebesi yapmasına gerek yoktur.
Enflasyon muhasebesinin şirketlere faydası nedir?
Şirket bilançoların piyasa gerçeklerine yakınsamasını sağlayan enflasyon muhasebesi uygulaması, şirketlerin aktif ve pasif kalemlerinin güncel değerlerine getirilmesine yardımcı olur. Düzeltmeyle birlikte özsermaye başta olmak üzere mali tablolardaki veriler, şirketin finansal durumunu daha doğru ve etkin bir şekilde yansıtabilir.
Yüksek enflasyon ortamında düzeltme yapılmadığı durumlarda şirketler için fiktif kâr oluşur. Fiyatlardaki genel seviyesindeki artış gelirleri artırdığı gibi giderleri/maliyetleri de yükseltir. Ancak gider kalemleri yani maliyet oluşturan unsurlar enflasyon oranında güncellenmediğinde; enflasyon katkısıyla artan satış gelirleri aslında olmayan yüksek bir kârlılığa yol açar. Oluşan fiktif kârlılık, bilançolar kapsamlı olarak incelenmediğinde ve profesyonel finansal analizler yapılmadıkça yatırımcılar ve tüm paydaşlar için yanıltıcı olabilir.
Enflasyonist dönemlerde, aktif, özkaynak kalemlerindeki varlıkların gerçek değerinde gösterilmesi, finansmana erişim aşamasında şirketlere ciddi avantajlar sağlayabilir. Özellikle de yüksek stokla çalışan ve duran varlıkları fazla olan şirketler için yapılan enflasyon düzeltmesi bilançoların aktif kalemlerini güçlendirir. Şirketin güçlü finansal yapısının bilançolarda daha net ve gerçekçi bir şekilde gösterilmesi finansman kaynaklarına erişimi ve borçlanma limitlerinin artırılmasını kolaylaştırır.
EY enflasyon muhasebesi konusunda şirketlere nasıl destek olur?
Daha iyi bir çalışma dünyası oluşturma hedefimizle, şirketlere birçok alanda danışmanlık hizmeti sunuyor ve çözümler geliştiriyoruz. Bu doğrultuda, enflasyon muhasebesi uygulamalarındaki süreçlerinizi etkin ve sorunsuz bir şekilde yönetebilmenizi sağlıyoruz.
Enflasyon muhasebesi sürecinde bilanço kalemlerin ayrıştırılması, değerleme ve düzeltmelerin yapılması ile düzeltme katsayısının hesaplanması gibi zorlu işlemleri EY uzmanlığı ve profesyonel ekiplerimizle rahatça gerçekleştirebilirsiniz. Enflasyon muhasebesi mevzuatı ile endekslenen ve endekslenmemiş bilançoları karşılaştırarak, ekiplerimiz tarafından hazırlanan kapsamlı raporları inceleyebilirsiniz.
EY Enflasyon Muhasebesi Dönüşüm Paketlerimiz ile, mevzuata uyum ve uyarlama aşamalarında sürece hazırlanmanıza ve yönetmenize destek oluyoruz.
