Έναρξη παραγωγικής λειτουργίας της πρόσβασης στο Κεντρικό Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων για υπόχρεα πρόσωπα και για το ευρύτερο κοινό Ν. 4557/2018 – ΥΑ 125209 ΕΞ 2022

Ο Νόμος 4557/2018 «Πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας» (ο «Νόμος») ο οποίος τέθηκε σε ισχύ στις 30.07.2018 ενσωμάτωσε την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2015/849 στην Ελληνική έννομη τάξη. Ο Νόμος παρέχει τη βασική δομή για την εισαγωγή Μητρώων, όπου οι Πραγματικοί Δικαιούχοι (οι «ΠΔ») θα πρέπει να γνωστοποιηθούν, καθώς και τις απειλούμενες ποινές. Ωστόσο, ορισμένα ζητήματα έχρηζαν εξειδίκευσης, με την έκδοση Υπουργικών Αποφάσεων.

Προς αυτό το σκοπό, ακολούθησαν αποφάσεις του Υπουργού Οικονομικών (Υπ. Αριθμ. 67343 ΕΞ/19.06.2019 και 73900 ΕΞ/02.07.2019, «ΥΑ» και αντίστοιχα «ΥΑ1» και η «ΥΑ2») οι οποίες δημοσιεύτηκαν στο ΦΕΚ, παρέχοντας ειδικότερες ρυθμίσεις και διευκρινίσεις σχετικά με ειδικότερα ζητήματα του Νόμου, όπως  την πλήρη απαρίθμηση υπόχρεων προσώπων, τις λεπτομέρειες που πρέπει να γνωστοποιηθούν καθώς και την προθεσμία συμμόρφωσης και σε συνδυασμό με τον Νόμο, και οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα το Μητρώο ΠΔ να αποκτήσει πλήρη νομική ισχύ στην Ελλάδα.

Η πιο πρόσφατη από αυτές, ήτοι η Υπ. Αριθμ. 125209 ΕΞ/08.09.2022 («ΥΑ3») ρυθμίζει θέματα πρόσβασης στο Μητρώο των ΠΔ των άρθρων 20 και 21 του Νόμου.

Tέλος, και για λόγους πληρότητας, υπενθυμίζουμε ότι δυνάμει της Υπ. Αριθμ. 100784 ΕΞ/21.07.2022 απόφασης του Υπουργού Οικονομικών, επεκτείνονται χρονικά οι προθεσμίες εντός των οποίων τα υπόχρεα νομικά πρόσωπα και οντότητες οφείλουν να καταχωρίσουν στο Μητρώο ΠΔ τα στοιχεία των ΠΔ τους, είτε ως αρχική είτε ως τροποποιητική δήλωση, έως την 30.10.2022, εφόσον οι εν λόγω αλλαγές έλαβαν χώρα έως και την 31.08.2022.

Α. Πρόσβαση στο Μητρώο

Σύμφωνα με το άρθρο 3 της ΥΑ3, δικαίωμα πρόσβασης στο Μητρώο των ΠΔ, έχουν η Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες («η Αρχή»), οι αρμόδιες ελεγκτικές αρχές (εισαγγελικές ή άλλες αρχές με ερευνητικές ή ελεγκτικές αρμοδιότητες στον τομέα της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες), οι αρμόδιες αρχές κατά το άρθρο 6 του Νόμου (ενδεικτικά η Τράπεζα της Ελλάδος, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, η Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων, η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων κοκ), τα υπόχρεα πρόσωπα κατά το άρθρο 5 του Νόμου (ενδεικτικά πιστωτικά ιδρύματα και κάθε πιστωτικός φορέας του ν. 4438/2016, χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, ορκωτοί ελεγκτές-λογιστές/εταιρείες ορκωτών ελεγκτών-λογιστών/ιδιώτες ελεγκτές, συμβολαιογράφοι και δικηγόροι κοκ) αλλά και το ευρύτερο κοινό.

Η είσοδος στο Μητρώο ΠΔ γίνεται ηλεκτρονικά μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης με τη χρήση των κωδικών πρόσβασης που χρησιμοποιούνται στο περιβάλλον taxisnet.

Για τον σκοπό της λειτουργίας του Μητρώου ΠΔ, το Υπουργείο Οικονομικών είναι υπεύθυνος επεξεργασίας ενώ η Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων («Γ.Γ.Π.Σ.Δ.Δ.») του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης είναι εκτελών την επεξεργασία για λογαριασμό του Υπουργείου Οικονομικών (άρθρο 11 του Νόμου).

Β. Έκταση δικαιωμάτων πρόσβασης στο Μητρώο

Το άρθρο 4 της ΥΑ3 ρυθμίζει θέματα της έκτασης δικαιωμάτων πρόσβασης στο Μητρώο ΠΔ.

Συγκεκριμένα, η Αρχή, οι αρμόδιες ελεγκτικές αρχές και οι αρμόδιες αρχές έχουν άμεσα, χωρίς κανέναν περιορισμό και χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση του οικείου προσώπου, πρόσβαση στα στοιχεία που καταχωρούνται στο Μητρώο ΠΔ.

Ως προς τα υπόχρεα πρόσωπα προς καταχώρηση, έχουν άμεσα, χωρίς κανέναν περιορισμό και χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση του οικείου προσώπου, πρόσβαση στα στοιχεία του Μητρώου αποκλειστικά για τους σκοπούς άσκησης των μέτρων δέουσας επιμέλειας ως προς τον πελάτη, κατά τα οριζόμενα στα άρθρα 11-20 του Νόμου, κατόπιν απόδειξης της πελατειακής σχέσης με δήλωση όπου περιγράφεται επακριβώς το είδος της πελατειακής σχέσης, η χρονική διάρκεια αυτής και ο σκοπός της πρόσβασης στα στοιχεία του ΠΔ. Για την περίπτωση νομικών προσώπων που κατέχουν ποσοστό μετοχών ή ιδιοκτησιακό δικαίωμα άλλων νομικών προσώπων, κατά τα οριζόμενα στην παρ. 17 του άρθρου 3 του Νόμου, τα υπόχρεα πρόσωπα έχουν πρόσβαση μόνο στα στοιχεία των τελικών πραγματικών δικαιούχων.

Τέλος, μέλη του ευρύτερου κοινού έχουν πρόσβαση στα στοιχεία του ΠΔ που αφορούν στο επώνυμο, όνομα, πατρώνυμο, μήνα και έτος γέννησης, χώρα υπηκοότητας και στα στοιχεία των νομικών προσώπων που αφορούν στο είδος, αριθμό ΓΕΜΗ, επωνυμία, διακριτικό τίτλο, έδρα και στοιχεία επικοινωνίας. Για την περίπτωση νομικών προσώπων που κατέχουν ποσοστό μετοχών ή ιδιοκτησιακό δικαίωμα άλλων νομικών προσώπων, κατά τα οριζόμενα στην παρ. 17 του άρθρου 3 του Νόμου, το ευρύτερο κοινό έχει πρόσβαση μόνο στα στοιχεία των τελικών πραγματικών δικαιούχων. Μέλος του ευρύτερου κοινού μπορεί να έχει πρόσβαση σε επιπρόσθετες πληροφορίες που επιτρέπουν την ταυτοποίηση του ΠΔ, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού φορολογικού Μητρώου (ΑΦΜ) ή Tax Identification Number (TIN), ύστερα από απόδειξη ειδικού εννόμου συμφέροντος που διαπιστώνεται κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας σύμφωνα με το άρθρο 34 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

Γ. 1. Απόκτηση δικαιωμάτων πρόσβασης στο Μητρώο για την Αρχή, τις ελεγκτικές αρχές και τις αρμόδιες αρχές

Το άρθρο 5 της ΥΑ3 ορίζει τη διαδικασία απόκτησης δικαιωμάτων πρόσβασης στο Μητρώο ΠΔ. Συγκεκριμένα, η Αρχή, οι αρμόδιες ελεγκτικές αρχές και οι αρμόδιες αρχές, ορίζουν έναν πιστοποιητή προκειμένου να υποβάλει το αίτημα του φορέα στην εφαρμογή και στη συνέχεια τυχόν αίτημα πιστοποίησης άλλων χρηστών του εν λόγω φορέα.

Ο πιστοποιητής υποβάλλει στη σχετική εφαρμογή ειδικό έγγραφο, το οποίο περιλαμβάνει:

α. Τα στοιχεία της Αρχής/της αρμόδιας ελεγκτικής αρχής/της αρμόδιας αρχής που υποβάλει το αίτημα, καθώς και τον ΑΦΜ αυτών, εφ’ όσον υπάρχει,
β. τα δικά του στοιχεία ως πιστοποιητής, ήτοι ΑΦΜ, όνομα, επώνυμο, πατρώνυμο, φορέα προέλευσης που υποβάλει το αίτημα για λογαριασμό της Αρχής/της αρμόδιας ελεγκτικής αρχής/της αρμόδιας αρχής,
γ. τη νομική βάση με την οποία ζητείται η πρόσβαση,
δ. την ανάληψη της υποχρέωσης άμεσης ενημέρωσης της εφαρμογής της Γ.Γ.Π.Σ.Δ.Δ. στην περίπτωση κατά την οποία εκλείψει από χρήστη η ιδιότητα δυνάμει της οποίας του χορηγήθηκε το δικαίωμα πρόσβασης, αιτούμενοι τη διακοπή της παροχής της πρόσβασης,
ε. τον σκοπό επεξεργασίας των δεδομένων,
στ. τη γνωστοποίηση στον πιστοποιητή της πολιτικής ορθής χρήσης των δεδομένων (πρόσβασης και κωδικών).

Γ.2. Απόκτηση δικαιωμάτων πρόσβασης στο Μητρώο για τα υπόχρεα πρόσωπα

Κατά το άρθρο 6, κάθε υπόχρεο πρόσωπο ορίζει έναν αρμόδιο πιστοποιητή, ήτοι οποιοδήποτε φυσικό πρόσωπο, πιστοποιημένο και ενεργοποιημένο με κλειδάριθμο, που έχει δηλωθεί από τον νόμιμο εκπρόσωπο του νομικού προσώπου στο σύστημα εξουσιοδοτήσεων του taxisnet. Η πρόσβαση του πιστοποιητή στην εφαρμογή γίνεται με χρήση των κωδικών taxisnet.

Γ.3. Απόκτηση δικαιωμάτων πρόσβασης στο Μητρώο για τα μέλη του ευρύτερου κοινού

Το άρθρο 8 της ΥΑ3 θεσπίζει ότι η πρόσβαση και για το κοινό διενεργείται με χρήση των κωδικών taxisnet. Στην περίπτωση πρόσβασης σε επιπρόσθετες πληροφορίες που επιτρέπουν την ταυτοποίηση του ΠΔ, κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας, το μέλος του κοινού υποβάλλει στη σχετική εφαρμογή ειδικό έγγραφο.

Δ. Καταβολή τέλους πρόσβασης

Το άρθρο 9 της ΥΑ3, ορίζει ετήσιο τέλος για την πρόσβαση των υπόχρεων προσώπων ύψους εκατόν είκοσι (120) ευρώ ενώ για την πρόσβαση φυσικών προσώπων καθορίζεται τέλος ύψους 5 ευρώ ανά αναζήτηση. Η είσπραξη των τελών γίνεται με τη χρήση ηλεκτρονικού παράβολου υπό τον κωδικό «1450189001 παράβολα από κάθε αιτία», το οποίο εκδίδεται με την αίτηση για αναζήτηση.

Ε. Καταγραφή στοιχείων χρηστών και ενημέρωση υπόχρεων καταχώρισης

Το άρθρο 10 διευκρινίζει ότι με την πρόσβαση στο σύστημα οι χρήστες αποδέχονται την καταγραφή των στοιχείων τους.

Σημειώνεται δε ότι οι υπόχρεοι καταχώρισης ενημερώνονται για τις αναζητήσεις που έγιναν για αυτούς από μέλη του κοινού και οι χρήστες του συστήματος αποδέχονται την ενημέρωση των υπόχρεων καταχώρισης για τις αναζητήσεις που έγιναν από αυτούς.

Η εφαρμογή τηρεί αρχείο καταγραφής των προσβάσεων στο Μητρώο ΠΔ. Στο αρχείο καταγράφονται κατ’ ελάχιστον:

α. ο μοναδικός αύξων αριθμός απόκτησης πρόσβασης στο πληροφοριακό σύστημα του Μητρώου ΠΔ,
β. η ημερομηνία και ώρα της πρόσβασης,
γ. η περιγραφή της υπηρεσιακής μονάδας του φορέα, της αρχής ή του υπόχρεου που πραγματοποίησε την πρόσβαση,
δ. η αιτία πρόσβασης στην εφαρμογή, βάσει της σχετικής αίτησης,
ε. οι διευθύνσεις IP των σταθμών εργασίας/εξυπηρετητών από τις οποίες έγινε η πρόσβαση,
στ. τα ΑΦΜ των χρηστών.

Η Γ.Γ.Π.Σ.Δ.Δ. διατηρεί για δέκα (10) έτη αρχεία πλήρους καταγραφής των ενεργειών χρήσης του Μητρώου ΠΔ σε επίπεδο κεντρικών υπολογιστικών υποδομών, με σκοπό την ιχνηλάτηση σε περιπτώσεις ύποπτης ή παραβατικής συμπεριφοράς πιστοποιημένων ή μη χρηστών.

Σε περίπτωση διαπίστωσης μη ορθής χρήσης διαδικτυακής υπηρεσίας, η Γ.Γ.Π.Σ.Δ.Δ. διατηρεί το δικαίωμα ανάκλησης των δικαιωμάτων πρόσβασης του υπαιτίου, κατόπιν ενημέρωσης της αρχής, φορέα ή υπόχρεου προσώπου για λογαριασμό του οποίου ενεργεί ο χρήστης και της Γενικής Γραμματείας Οικονομικής Πολιτικής του Υπουργείου Οικονομικών.

ΣΤ. Έναρξη παραγωγικής λειτουργίας πρόσβασης στο Κεντρικό Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων

Σύμφωνα με το άρθρο 12 της ΥΑ3, ως έναρξη παραγωγικής λειτουργίας της πρόσβασης στο Μητρώο ΠΔ για τα υπόχρεα πρόσωπα ορίζεται η 01.11.2022 και για το ευρύτερο κοινό η 01.12.2022. Η πρόσβαση της Αρχής, των αρμοδίων ελεγκτικών αρχών και των αρμοδίων αρχών ήταν ήδη σε ισχύ από την έναρξη εφαρμογής του Νόμου.

Συμπέρασμα

Ο Νόμος μαζί με την πρόσφατη ΥΑ3, συνιστά μια σημαντική τομή στη νομοθεσία για την Καταπολέμηση της Νομιμοποίησης Εσόδων από εγκληματικές ενέργειες, καθώς επικαιροποιεί και οργανώνει το νομοθετικό πλαίσιο μέσω ενσωμάτωσης και εφαρμογής των σχετικών Ευρωπαϊκών οδηγιών. Η προσαρμογή των διατάξεων στην ελληνική πραγματικότητα μέσω της διευκρίνισης του τρόπου λειτουργίας του Μητρώου ΠΔ ειδικά ως προς τα ζητήματα πρόσβασης σε αυτό, ενισχύει τη συνεργασία και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των αρμοδίων αρχών εντός και εκτός του ελλαδικού χώρου και δρα επωφελώς για τη διαφάνεια των συναλλαγών.