Οδηγίες για την εφαρμοστέα νομοθεσία κοινωνικής ασφάλισης - Tηλεργασία εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την εγκύκλιο 33/20.09.2024 ο e ΕΦΚΑ κοινοποιεί την απόφαση με  αριθμό Η14 της 21/06/2023 της Διοικητικής Επιτροπής για τον Συντονισμό των Συστημάτων Κοινωνικής Ασφάλισης της Ε.Ε. (ΔΕΚΑΔΕ) σχετικά με τον προσδιορισμό της εφαρμοστέας νομοθεσίας κοινωνικής ασφάλισης α) κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 και β) κατά την άσκηση δραστηριοτήτων με τηλεργασία των διακινούμενων εργαζομένων εντός Ε.Ε./Ε.Ο.Χ. 1/Ελβετίας την περίοδο μεταξύ  της 1ης Ιουλίου 2022 και της 30ής Ιουνίου 2023 και από την 1η Ιουλίου 2023 και μετά.

A. Σχετικά με τον προσδιορισμό της εφαρμοστέας νομοθεσίας κοινωνικής ασφάλισης κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 επιβεβαιώνεται ο κανόνας ότι τι η εφαρμοστέα νομοθεσία η οποία προσδιορίστηκε και εφαρμοζόταν σε πρόσωπα σύμφωνα με τον Τίτλο ΙΙ του Κανονισμού (ΕΚ) 883/2004 πριν την έναρξη της πανδημίας, δεν θα πρέπει να αλλάζει λόγω της πανδημίας COVID-19. Τούτο, διότι οι εξαιρετικές περιστάσεις αφενός εμπόδισαν πολλά άτομα να ασκήσουν πραγματικά τη μισθωτή δραστηριότητά τους στο κράτος μέλος όπου την ασκούσαν πριν την έναρξη του COVID-19 κανονικά, αφετέρου άλλαξαν τον καταμερισμό του χρόνου εργασίας μισθωτών που ασκούσαν δραστηριότητα σε δύο ή περισσότερα κράτη μέλη.

Επιπλέον, όσον αφορά μια νέα απασχόληση η οποία ξεκίνησε εντός της χρονικής περιόδου από 01.02.2020 έως 30.06.2022, δεδομένου ότι τα άτομα δεν μπορούσαν να ταξιδέψουν στη χώρα νέας απασχόλησης και ασκούσαν τη δραστηριότητά τους μέσω τηλεργασίας λόγω των περιορισμών του COVID-19, θα έπρεπε να ασφαλίζονται στη χώρα νέας απασχόλησης. Νομική βάση για την προαναφερόμενη ερμηνεία συνιστά η γενική αρχή της ανωτέρας βίας, η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση θεμελιώνεται στην εξαιρετική κατάσταση που δημιουργήθηκε με την πανδημία COVID-19.

Ως εκ τούτου:

i. τα πρόσωπα που ξεκίνησαν νέα απασχόληση αλλά, λόγω της εφαρμογής εθνικών μέτρων κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, δεν κατέστη δυνατόν να ταξιδέψουν στο κράτος μέλος της νέας απασχόλησης και τους ζητήθηκε να εργάζονται μέσω τηλεργασίας ως τη λήξη εφαρμογής των σχετικών εθνικών μέτρων, θα έπρεπε να ασφαλιστούν στο κράτος μέλος της νέας απασχόλησης.

ii. στην περίπτωση αποσπασμένων εργαζόμενων που αναγκάστηκαν να παραμείνουν στη χώρα απόσπασης λόγω της πανδημίας COVID-19, η πραγματική κατάστασή τους δεν θα πρέπει να επηρεάζει τη νομική τους κατάσταση, και ως εκ τούτου, θα πρέπει να διατηρούν το καθεστώς ασφάλισης το οποίο είχαν την προηγούμενη ημέρα από την έναρξη ισχύος των εθνικών μέτρων που θεσπίστηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.

iii. στην περίπτωση προσώπου που εργαζόταν σε δύο ή περισσότερα κράτη μέλη και το οποίο πριν την έναρξη της δραστηριότητας τηλεργασίας λόγω της πανδημίας COVID-19 δεν ασφαλιζόταν στο κράτος κατοικίας, διότι ο χρόνος εργασίας του στο κράτος κατοικίας ανερχόταν σε ποσοστό μικρότερο του 25% του συνολικού χρόνου εργασίας (κατά την περίοδο αναφοράς 12 μηνών) οι δραστηριότητες που πραγματοποιεί μέσω τηλεργασίας στη χώρα κατοικίας, δεν θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη,  όταν η τηλεργασία επιβλήθηκε από τα εθνικά μέτρα που σχετίζονται με την πανδημία COVID-19, ακόμα και αν οι εν λόγω δραστηριότητες υπερέβησαν το κατώτατο όριο του 25% του χρόνου εργασίας σε περίοδο αναφοράς 12 μηνών. Συνεπώς, η αλλαγή του ποσοστού αυτού δεν θα πρέπει να οδηγεί σε αλλαγή της εφαρμοστέας νομοθεσίας.

B. Σχετικά με τον προσδιορισμό της εφαρμοστέας νομοθεσίας κοινωνικής ασφάλισης σε περίπτωση τηλεργασίας μετά την 01.07.2023.

Ως «διασυνοριακή τηλεργασία», η οποία πραγματοποιείται βάσει συμφωνίας μεταξύ του εργοδότη και του εργαζομένου, χαρακτηρίζεται η δραστηριότητα που μπορεί να ασκηθεί από οποιαδήποτε τοποθεσία και θα μπορούσε να εκτελείται στις εγκαταστάσεις του εργοδότη ή
στον τόπο δραστηριοτήτων (place of business) και ταυτόχρονα πληροί τις εξής δύο προϋποθέσεις:

i.Πραγματοποιείται σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη διαφορετικά από εκείνο στο οποίο βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του εργοδότη ή ο τόπος των δραστηριοτήτων του και

ii.Βασίζεται στην τεχνολογία πληροφοριών για την παραμονή του εργαζομένου σε σύνδεση με το εργασιακό περιβάλλον του εργοδότη ή της επιχείρησης καθώς και με πελάτες, προκειμένου να εκπληρωθούν τα καθήκοντα που έχουν ανατεθεί στον εργαζόμενο από τον εργοδότη

Η διασυνοριακή τηλεργασία δεν πρέπει να συγχέεται με την εργασία του μισθωτού εργαζόμενου η οποία εκτελείται στις εγκαταστάσεις του πελάτη του εργοδότη με χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών του πελάτη.

Σε περίπτωση συνεχούς, πλήρους και χωρίς χρονικό περιορισμό τηλεργασίας σε ένα κράτος μέλος, ο εργαζόμενος υπάγεται στη νομοθεσία κοινωνικής ασφάλισης του κράτους μέλους στο οποίο ασκεί τη δραστηριότητά του μέσω τηλεργασίας (άρθρο 11 παρ. 3 του Καν. (ΕΚ) 883/2004).

Εξαιρέσεις από τον ως άνω κανόνα προκύπτουν όταν:

i. η διασυνοριακή τηλεργασία πραγματοποιείται βάσει συμφωνίας μεταξύ του εργοδότη και του εργαζομένου, είναι τυχαία, χρονικά περιορισμένη (δηλαδή δεν υπερβαίνει τους 24 μήνες) και δεν αποτελεί μέρος του συνήθους προτύπου εργασίας, οπότε ο εργαζόμενος εξακολουθεί να υπάγεται στη νομοθεσία του πρώτου κράτους μέλους (άρθρο 12 του Καν. (ΕΚ) 883/2004).

ii. η διασυνοριακή τηλεργασία ασκείται κανονικά και συνήθως, σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη, διαφορετικά από αυτό της έδρας του εργοδότη, όταν δηλαδή αποτελεί μέρος του κανονικού προτύπου εργασίας του μισθωτού, βάσει συμφωνίας μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου, οπότε εξετάζεται σε ποιο τόπο ο εργαζόμενος ασκεί ουσιώδες μέρος της δραστηριότητάς του ( άρθρο 13 του Κανονισμού (ΕΚ) 883/2004).

iii. υφίσταται συμφωνία μεταξύ των αρμόδιων Αρχών των κρατών μελών, σε συνέχεια αιτημάτων προσώπων που επιθυμούν την εξαίρεση από την υπαγωγή στην κοινωνική ασφάλιση του κράτους μέλους που καθίσταται κανονικά αρμόδιο (άρθρο 16 παρ. 1 του Καν. (ΕΚ) 883/2004).

Επισημαίνεται ότι σε κάθε περίπτωση άσκησης μισθωτής δραστηριότητας με διασυνοριακή τηλεργασία, απαιτείται ο προσδιορισμός της εφαρμοστέας νομοθεσίας κοινωνικής ασφάλισης κατ’ εφαρμογή των διατάξεων των Κανονισμών 883/2004 και 987/2009 [άρθρα 11, 12 και 13 του Καν. (ΕΚ) 883/2004] και εκδίδεται από τον αρμόδιο Φορέα το φορητό έγγραφο Α1.

Δεδομένου ότι η συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου σχετικά με τη διασυνοριακή τηλεργασία πραγματοποιείται σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, στις περιπτώσεις που εργαζόμενος παρέχει εξαρτημένη εργασία με τηλεργασία σε εργοδότη με έδρα στην Ελλάδα η οποία χαρακτηρίζεται από διασυνοριακότητα, εφαρμόζονται οι διατάξεις του ν. 4808/2021 (ΦΕΚ Α 101/19.6.2021, Κεφάλαιο Β’) όσον αφορά την συμφωνία εργοδότη και εργαζόμενου για την παροχή εργασίας με τηλεργασία