Νέες ρυθμίσεις για την ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων στα Διοικητικά Συμβούλια. Τροποποίηση του νόμου εταιρικής διακυβέρνησης 4706/2020
 

Ι. Εισαγωγή

Στις 28 Δεκεμβρίου 2024 τέθηκε σε ισχύ η Οδηγία για την ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων στα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων (ΕΕ 2022/2381), σηματοδοτώντας ένα σημαντικό ορόσημο στη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επίτευξη ισότητας στην εταιρική ηγεσία. Η Οδηγία εισάγει υποχρεωτικούς στόχους εκπροσώπησης του υποεκπροσωπούμενου φύλου στα διοικητικά συμβούλια εταιρειών σε ολόκληρη την ΕΕ, τονίζοντας την ανάγκη για ισόρροπη λήψη αποφάσεων στις ηγετικές δομές. Εξασφαλίζοντας ότι τουλάχιστον το 40% των μη εκτελεστικών μελών του διοικητικού συμβουλίου ή το 33% του συνόλου των μελών του διοικητικού συμβουλίου σε εισηγμένες εταιρείες ανήκουν στο υποεκπροσωπούμενο φύλο, η Οδηγία στοχεύει στην άρση των μακροχρόνιων εμποδίων για την ισότητα των φύλων στον εταιρικό κόσμο.

Η Ελλάδα πρωτοστατεί στην εφαρμογή αυτής της μετασχηματιστικής πρωτοβουλίας, λαμβάνοντας σημαντικά μέτρα για την ευθυγράμμιση της εθνικής της νομοθεσίας με την Οδηγία. Βασιζόμενη στα θεμέλια του ελληνικού νόμου περί διακυβέρνησης 4706/2020, ο οποίος έχει ήδη δημιουργήσει προηγούμενο για την προώθηση της πολυμορφίας στην εταιρική ηγεσία, η Ελλάδα πρόκειται να ενισχύσει το πλαίσιο διακυβέρνησής της ώστε να ανταποκρίνεται στα πρότυπα που επιβάλλει η ΕΕ. Στις 14 Φεβρουαρίου 2025, δημοσιεύθηκε νέος νόμος 5178/2025 (ΦΕΚ A’ 22/14.02.2025), ο οποίος εισάγει τροποποιήσεις και πρόσθετες διατάξεις στον υφιστάμενο νόμο 4706/2020. Οι εταιρείες πρέπει να αξιολογήσουν προσεκτικά και να εφαρμόσουν αυτές τις νέες διατάξεις για να διασφαλίσουν την πλήρη συμμόρφωση με τις νέες ρυθμίσεις.

II. Προϋπάρχουσες διατάξεις για την ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων

Σύμφωνα με τις διατάξεις του ελληνικού νόμου εταιρικής διακυβέρνησης 4706/2020, οι ελληνικές εισηγμένες εταιρείες υποχρεούνται να υιοθετούν πολιτική καταλληλότητας για τα μέλη των Διοικητικών τους Συμβουλίων (εφεξής «ΔΣ»). Το άρθρο 3 του νόμου όριζε ότι η πολιτική πρέπει να περιλαμβάνει κριτήρια για την αξιολόγηση της καταλληλότητας των μελών του ΔΣ, με ιδιαίτερη έμφαση στην επίτευξη επαρκούς εκπροσώπησης των φύλων. Συγκεκριμένα, ο νόμος όριζε ότι τουλάχιστον το 25% του συνολικού αριθμού των μελών του ΔΣ πρέπει να ανήκει στο υποεκπροσωπούμενο φύλο. Αυτή η προοδευτική απαίτηση έχει ήδη σημαντικό αντίκτυπο, όπως έχει επισημανθεί από την Πρόεδρο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, η οποία έχει τονίσει τον κομβικό ρόλο της ισορροπίας των φύλων στην ενίσχυση της εταιρικής διακυβέρνησης.

III. Νέες βασικές διατάξεις

Ο νέος νόμος 5178/2025, τροποποιεί το άρθρο 3 και προσθέτει τα άρθρα 3Α, 3Β και 3Γ στο νόμο 4706/2020. Οι βασικές νέες διατάξεις έχουν ως εξής:

Το άρθρο 3Α προβλέπει: 

• Την ενεργή επιδίωξη από τις εταιρείες της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων στα ΔΣ και τη διασφάλιση ίσης μεταχείρισης και ίσων ευκαιριών για όλα τα φύλα. 
• Ελάχιστη εκπροσώπηση σε ποσοστό 25% του υποεκπροσωπούμενου φύλου στα ΔΣ όλων των εισηγμένων εταιρειών. 
• Για τις μεγάλες εισηγμένες εταιρείες, η παραπάνω απαίτηση αυξάνεται στο 33%. 
• Για τις μεγάλες εισηγμένες εταιρείες, όταν στο ΔΣ συμμετέχουν τρία ή περισσότερα εκτελεστικά μέλη, στο ως άνω ποσοστό του 33%, περιλαμβάνεται ένα τουλάχιστον εκτελεστικό μέλος του υποεκπροσωπούμενου φύλου.

Το άρθρο 3Β προβλέπει: 

• Διαφανείς και ουδέτερες ως προς το φύλο διαδικασίες επιλογής, με κανόνα προτίμησης που δίνει προτεραιότητα στο υποεκπροσωπούμενο φύλο όταν οι υποψήφιοι έχουν τα ίδια προσόντα. 
• Κατόπιν αιτήματος, παροχή πληροφοριών στους υποψηφίους εντός 20 ημερών από την υποβολή της αίτησής τους σχετικά με τα κριτήρια που επηρέασαν την απόφαση επιλογής.

Το άρθρο 3Γ προβλέπει: 

• Υποχρέωση των εισηγμένων εταιρειών να δημοσιεύουν ετήσια έκθεση σχετικά με τη σύνθεση και την πρόοδο των ΔΣ, δημόσια διαθέσιμη στον ιστότοπο των εταιρειών. 
• Η έκθεση πρέπει επίσης να υποβάλλεται έως τις 30 Σεπτεμβρίου κάθε έτους:
  i.στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς,
  ii.στο Τμήμα Τεκμηρίωσης, Έρευνας και Ψηφιακής Υποστήριξης (Παρατηρητήριο Ισότητας των Φύλων) της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και
  iii.στον Συνήγορο του Πολίτη.

IV. Κυρώσεις 

Η μη συμμόρφωση με τα άρθρα 3Α, 3Β και 3Γ μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την επιβολή κυρώσεων από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Οι κυρώσεις αυτές περιλαμβάνουν επίπληξη ή πρόστιμο έως 3 εκατ. ευρώ στην  Εταιρία ή έως 5% του συνολικού ετήσιου κύκλου εργασιών της  Εταιρίας. Κάθε κυρωτική απόφαση πρέπει να κοινοποιείται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς εντός 20 ημερών στη Γενική Γραμματεία Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στη συνέχεια, οι ρυθμιστικοί φορείς προβαίνουν σε δημόσια ανακοίνωση της παράβασης στην ιστοσελίδα τους.

V. Δημόσιες συμβάσεις 

Οι εταιρείες που υποβάλλουν προσφορά για δημόσιες συμβάσεις ή συμβάσεις παραχώρησης πρέπει να τηρούν τις υποχρεώσεις ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων που περιγράφονται στις παραγράφους 3 και 4 του άρθρου 3Α του νόμου 4706/2020. Η μη τήρηση αυτών των απαιτήσεων συνιστά αθέτηση των αρχών των δημόσιων συμβάσεων σύμφωνα με τους νόμους 4412/2016 και 4413/2016.

VI. Σήμα ισότητας 

Το νέο άρθρο 24Α εισάγει το «Σήμα Ισότητας», μια πιστοποίηση για την οποία οι εταιρείες μπορούν να υποβάλουν αίτηση ως αναγνώριση της δέσμευσής τους σε πολιτικές που προωθούν την ίση μεταχείριση. Η πιστοποίηση αυτή καταχωρείται στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (Γ.Ε.ΜΗ.). Εντός ενός μηνός από τη χορήγηση ή από τη λήξη της διάρκειας ή από την αφαίρεση του «Σήματος Ισότητας», η Γενική Γραμματεία Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων οφείλει να ενημερώσει την αρμόδια για το Γ.Ε.ΜΗ. υπηρεσία του Υπουργείου Ανάπτυξης, ώστε η τελευταία να προβεί στην οικεία καταχώρηση στο Γ.Ε.ΜΗ. Επιπλέον, η Γενική Γραμματεία Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δύναται να συνάπτει μνημόνια συνεργασίας με εταιρείες και τις ενώσεις τους βάσει του παρόντος νόμου για την ενίσχυση της έμφυλης ισότητας και την καταπολέμηση των διακρίσεων σε εταιρικά περιβάλλοντα.

VII. Ρυθμιστικός φορέας 

Η Γενική Γραμματεία Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που υπάγεται στο Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, ορίζεται ως η κύρια αρχή που είναι υπεύθυνη για την προαγωγή, την ανάλυση, την παρακολούθηση και τη στήριξη της έμφυλης ισορροπίας στα ΔΣ των εισηγμένων εταιρειών, όπως ορίζεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 1 του νόμου 4706/2020. Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς είναι υπεύθυνη για την εποπτεία των εισηγμένων εταιρειών και την εφαρμογή της νομοθεσίας για την κεφαλαιαγορά σύμφωνα με το νόμο 1969/1991, έχει ως αποστολή την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις που περιγράφονται στα άρθρα 3Α, 3Β και 3Γ του νόμου 4706/2020 και είναι εξουσιοδοτημένη να επιβάλλει κυρώσεις όπως προβλέπεται στο άρθρο 24 του ίδιου νόμου.

VIII. Εφαρμογή των διατάξεων σε μη εισηγμένες Α.Ε.

Στο άρθρο 87 του ν. 4548/2018 προστίθεται παρ. 6, που προβλέπει ότι οι μη εισηγμένες εταιρείες που απασχολούν 250 ή περισσότερους εργαζόμενους και έχουν ετήσιο κύκλο εργασιών τουλάχιστον πενήντα εκατομμύρια ευρώ (50.000.000 €) ή ετήσιο ισολογισμό τουλάχιστον σαράντα τρία εκατομμύρια ευρώ (43.000.000 €) μπορούν, εφόσον προβλέπεται στο καταστατικό τους, να εφαρμόζουν τις διατάξεις των άρθρων 3Α και 3Β του ν. 4706/2020. Οι διατάξεις του άρθρου 24Α του ν. 4706/2020, περί επιβράβευσης
της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων στο ΔΣ των εταιρειών, εφαρμόζονται και στις μη εισηγμένες εταιρείες.

IX.  Έναρξη ισχύος

Τα κράτη μέλη όφειλαν να εισαγάγουν την Οδηγία για την ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων στα ΔΣ εταιρειών έως τις 28 Δεκεμβρίου 2024.

Ο νέος ελληνικός νόμος, άρχισε να ισχύει από τις 14 Φεβρουαρίου 2025. Ειδικά οι νέες ρυθμίσεις του άρθρου 3Α σχετικά με την ποσόστωση συμμετοχής, το άρθρο 6 σχετικά με την διαδικασία επιλογής και το άρθρο 9 σχετικά με τους δημόσιους διαγωνισμούς, αρχίζουν να ισχύουν από τις 30 Ιουνίου 2026 , με την επιφύλαξη της παρ. 3 του άρθρου 17 του νόμου 5178/2025

X. Kαταληκτικά

Ο νόμος 5178/2025 που τροποποιεί τους κανόνες του νόμου εταιρικής διακυβέρνησης 4070/2020 είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της δικαιοσύνης, της καινοτομίας και της οικονομικής ανάπτυξης, μέσω της ισότιμης πρόσβασης σε ηγετικούς ρόλους. Παράλληλα με τις διατάξεις για τα ΔΣ, ο νόμος περιλαμβάνει και σημαντικά μέτρα για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των πιλοτικών προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Τα προγράμματα αυτά αφορούν βασικούς τομείς όπως είναι οι παρεμβάσεις προσβασιμότητας, η υποστηριζόμενη απασχόληση ατόμων με διαταραχές αυτιστικού φάσματος και η πρωτοβουλία «Προσωπικός βοηθός για άτομα με αναπηρία». Από κοινού, οι διατάξεις αυτές αντικατοπτρίζουν μια ολιστική προσέγγιση για την προώθηση της ισότητας, της προσβασιμότητας και της ποιότητας ζωής.