Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές: Νέοι Κανόνες για Ανταγωνιστικές και Δίκαιες Αγορές στον Ευρωπαϊκό Ψηφιακό Τομέα

Η Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές απαγορεύει τις αθέμιτες πρακτικές και ορίζει υποχρεώσεις σε οντότητες που ενεργούν ως πυλωροί στην οικονομία των επιγραμμικών πλατφόρμων προς όφελος των επιχειρηματικών χρηστών και των τελικών χρηστών.

Στις 14 Νοεμβρίου 2022, υιοθετήθηκε ο Κανονισμός (ΕΕ) 2022/1925 σχετικά με τις ανταγωνιστικές και δίκαιες αγορές στον ψηφιακό τομέα («Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές» ή «Πράξη»).

Η Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές θέτει τη βάση για πιο δίκαιες και ανταγωνιστικές αγορές στον ψηφιακό τομέα, θεσπίζοντας τις ακόλουθες κατηγορίες υποχρεώσεων για τους «πυλωρούς» («gatekeepers») στην οικονομία επιγραμμικών πλατφορμών:

• Απαγορεύσεις συγκεκριμένων αθέμιτων πρακτικών
• κατά των επιχειρηματικών χρηστών.
• Υποχρεώσεις για δίκαιες επιχειρηματικές
• πρακτικές απέναντι σε επιχειρηματικούς και τελικούς χρήστες.
• Απαιτήσεις διαλειτουργικότητας και πρόσβασης σε
• δεδομένα, προσωπικά και μη.
• Περιορισμούς στις αθέμιτες δραστηριότητες
• επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων.

Με την εισαγωγή εκ των προτέρων («ex ante») κανόνων για τις πρακτικές των πυλωρών, η Πράξη συμπληρώνει την εκ των υστέρων («ex post») επιβολή της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού σε Ενωσιακό και εθνικό επίπεδο.

1.    Σκοπός & Αντικείμενο

Σκοπός της Πράξης είναι να συμβάλει στην εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ, θεσπίζοντας κανόνες για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας και της δικαιοσύνης στις αγορές του Ευρωπαϊκού ψηφιακού τομέα προς όφελος των επιχειρηματικών και τελικών χρηστών για τις βασικών υπηρεσιών πλατφόρμας, οι οποίες παρέχονται από πυλωρούς.

H Πράξη τυγχάνει εφαρμογής σε σχέση με τις βασικές υπηρεσίες πλατφόρμας. Αυτές ορίζονται στην Πράξη ως επιγραμμικές υπηρεσίες διαμεσολάβησης (π.χ. καταστήματα εφαρμογών), επιγραμμικές μηχανές αναζήτησης, υπηρεσίες επιγραμμικής κοινωνικής δικτύωσης, υπηρεσίες άμεσων μηνυμάτων ανεξαρτήτως αριθμών, υπηρεσίες πλατφόρμας διαμοιρασμού βίντεο, υπηρεσίες εικονικού βοηθού, φυλλομετρητές, υπηρεσίες νεφοϋπολογιστικής, λειτουργικά συστήματα, υπηρεσίες επιγραμμικών αγορών και επιγραμμικές υπηρεσίες διαφήμισης.

2.    Ορισμός των Πυλωρών

Επιχειρήσεις που παρέχουν βασικές υπηρεσίες πλατφόρμας και πληρούν όλα τα ακόλουθα κριτήρια, ορίζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως πυλωροί και υπόκεινται στις διατάξεις της Πράξης:

• Μέγεθος με αντίκτυπο στην εσωτερική αγορά. Η επιχείρηση θα πρέπει να επιτυγχάνει ετήσιο κύκλο εργασιών τουλάχιστον 7,5 δισεκατομμυρίων ευρώ στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ) και να παρέχει μια βασική υπηρεσία πλατφόρμας σε τουλάχιστον τρία κράτη μέλη της ΕΕ.
• Παροχή βασικής υπηρεσίας πλατφόρμας η οποία αποτελεί σημαντική πύλη για να συνδέονται οι επιχειρηματικοί με τελικούς χρήστες. Η επιχείρηση θα πρέπει να παρέχει μια βασική υπηρεσία πλατφόρμας σε περισσότερους από 45 εκατομμύρια μηνιαίους ενεργούς τελικούς χρήστες που είναι εγκατεστημένοι ή βρίσκονται στην ΕΕ και σε περισσότερους από 10.000 ετήσιους ενεργούς Επιχειρηματικούς Χρήστες που είναι εγκατεστημένοι στην ΕΕ.
• Μια παγιωμένη και σταθερή θέση στον ανταγωνισμό, στην περίπτωση που η εταιρεία πληροί το δεύτερο κριτήριο τα τελευταία τρία χρόνια.

3.    Γενικές Υποχρεώσεις των Πυλωρών

Η Πράξη επιβάλλει τις ακόλουθες εκ των προτέρων («ex ante») απαγορεύσεις στους πυλωρούς σχετικά με πρακτικές που περιορίζουν τον ανταγωνισμό στις σχετικές αγορές ή είναι αθέμιτες:

• Απαγόρευση του περιορισμού των επιχειρηματικών χρηστών ή των τελικών χρηστών από τη συνδρομή ή την εγγραφή σε άλλες βασικές υπηρεσίες πλατφόρμας.
• Απαγόρευση χρήσης των δεδομένων των επιχειρηματικών χρηστών όταν οι πυλωροί τους ανταγωνίζονται στις πλατφόρμες τους.
• Απαγόρευση κατάταξης των προϊόντων ή των υπηρεσιών του ίδιου του πυλωρού με ευνοϊκότερο τρόπο σε σύγκριση με τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τρίτων. Αντίθετα, οι πυλωροί υποχρεούνται να εφαρμόζουν διαφανή, δίκαια και αμερόληπτα κριτήρια για μια τέτοια κατάταξη.
• Απαγόρευση δυσανάλογων όρων τερματισμού της παροχής βασικών υπηρεσιών πλατφόρμας.

Οι πυλωροί υποχρεούνται επίσης να συστήνουν μια εσωτερική λειτουργία συμμόρφωσης («compliance»), η οποία πρέπει να είναι ανεξάρτητη από τις επιχειρησιακές λειτουργίες του πυλωρού, και να της παρέχουν επαρκή εξουσία, κύρος και πόρους, καθώς και πρόσβαση στη ανώτατη διοίκηση του πυλωρού για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης αυτού με την Πράξη.

Τέλος, οι πυλωροί οφείλουν να ενημερώνουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για κάθε σχεδιαζόμενη συγκέντρωση, σε περίπτωση που οι συγχωνευόμενες οντότητες παρέχουν ή το αντικείμενο της συγκέντρωσης αφορά βασικές υπηρεσίες

πλατφόρμας ή οποιεσδήποτε άλλες υπηρεσίες στον ψηφιακό τομέα ή καθιστούν δυνατή τη συλλογή δεδομένων.

4.    Υποχρεώσεις των Πυλωρών απέναντι στους Επιχειρηματικούς Χρήστες

Οι πυλωροί έχουν τις ακόλουθες κύριες υποχρεώσεις έναντι των επιχειρηματικών χρηστών των βασικών υπηρεσιών της πλατφόρμας τους:

• Απαγορεύεται να εμποδίζουν τους Επιχειρηματικούς Χρήστες να προσφέρουν
• τα ίδια προϊόντα ή υπηρεσίες σε τελικούς χρήστες μέσω επιγραμμικών υπηρεσιών διαμεσολάβησης τρίτων.
• Απαγορεύεται να απαιτούν από τους προγραμματιστές εφαρμογών να χρησιμοποιούν ορισμένες από τις υπηρεσίες του πυλωρού (όπως συστήματα πληρωμών ή υπηρεσίες εμπιστοσύνης) προκειμένου να εμφανίζονται σε καταστήματα εφαρμογών («app stores») του πυλωρού.
• Υποχρεούνται να επιτρέπουν στους Επιχειρηματικούς Χρήστες να γνωστοποιούν και να προωθούν, δωρεάν, προσφορές, υπό όρους που καθορίζουν οι ίδιοι, και να συνάπτουν συμβάσεις με τους τελικούς χρήστες.
• Υποχρεούνται να επιτρέπουν και να παρέχουν την τεχνική δυνατότητα για την εγκατάσταση και την αποτελεσματική χρήση εφαρμογών λογισμικού τρίτων ή καταστημάτων εφαρμογών λογισμικού τρίτων που χρησιμοποιούν το λειτουργικό σύστημά τους.
• Υποχρεούνται να παρέχουν, κατόπιν αιτήματός τους και δωρεάν, σε Επιχειρηματικούς Χρήστες, αποτελεσματική, υψηλής ποιότητας, συνεχή και
• σε πραγματικό χρόνο πρόσβαση και χρήση συγκεντρωτικών και μη συγκεντρωτικών δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία παρέχονται στην πλατφόρμα τους.
• Υποχρεούνται να εφαρμόζουν δίκαιους, εύλογους και αμερόληπτους γενικούς όρους πρόσβασης για τους Επιχειρηματικούς Χρήστες στα καταστήματα εφαρμογών λογισμικού, τις επιγραμμικές μηχανές αναζήτησης και τις επιγραμμικές υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης που διαθέτουν.
• Απαιτείται να παρέχουν στους Επιχειρηματικούς Χρήστες πρόσβαση στα δεδομένα που παρήχθησαν χάρη στις δραστηριότητές τους στην πλατφόρμα του πυλωρού.

Όσον αφορά τη διαλειτουργικότητα, οι πυλωροί διαπροσωπικών επικοινωνιών («Messenger Gatekeepers») υποχρεούνται από την Πράξη να καθιστούν τις βασικές υπηρεσίες πλατφόρμων τους διαλειτουργικές σε τρίτους.

5.    Υποχρεώσεις Πυλωρών προς Τελικούς Χρήστες

Οι Πυλωροί έχουν τις ακόλουθες κύριες υποχρεώσεις έναντι των τελικών χρηστών των βασικών υπηρεσιών της πλατφόρμας τους:

• Απαγορεύεται να επιτηρούν τους τελικούς χρήστες εκτός των βασικών υπηρεσιών της πλατφόρμας τους, χωρίς τη συγκατάθεσή τους, με σκοπό τη στοχευμένη διαφήμιση.
• Απαγορεύεται να συνδυάζουν προσωπικά δεδομένα από διαφορετικές βασικές υπηρεσίες πλατφόρμας ή άλλες υπηρεσίες του πυλωρού μέσω «σκοτεινών» πρακτικών χωρίς τη συγκατάθεση των υποκειμένων των δεδομένων.
• Απαγορεύεται να περιορίζουν την εναλλαγή των τελικών χρηστών μεταξύ διαφορετικών εφαρμογών λογισμικού και υπηρεσιών στις οποίες η πρόσβαση πραγματοποιείται μέσω της χρήσης της βασικών υπηρεσιών πλατφόρμας του πυλωρού και την εγγραφή σε αυτές.
• Υποχρεούνται να επιτρέπουν στους τελικούς χρήστες να εγκαθιστούν εφαρμογές τρίτων ή καταστήματα εφαρμογών που χρησιμοποιούν ή διαλειτουργούν με το λειτουργικό σύστημα του πυλωρού.
• Υποχρεούνται να επιτρέπουν και να παρέχουν την τεχνική δυνατότητα στους τελικούς χρήστες να αλλάζουν εύκολα τις προεπιλεγμένες ρυθμίσεις ή να απεγκαθιστούν τυχόν εφαρμογές λογισμικού στο λειτουργικό σύστημα του πυλωρού.
• Οφείλουν να παρέχουν στους τελικούς χρήστες, κατόπιν αιτήματός τους και δωρεάν, αποτελεσματική φορητότητα των δεδομένων.

6.    Εποπτεία & Επιβολή

Για να διασφαλιστεί ότι η Πράξη θα προσαρμόζεται στις μελλοντικές εξελίξεις («future-proof»), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει την εξουσία να συμπληρώνει τις υποχρεώσεις των πυλωρών με επιπρόσθετες υποχρεώσεις μετά από έλεγχο της αγοράς με έκδοση κατ' εξουσιοδότηση πράξης της.

Η Επιτροπή έχει, επίσης, την εξουσία να διενεργεί ελέγχους αγοράς (α) για την εξακρίβωση και τον ορισμό πυλωρών σε μια συγκεκριμένη αγορά, (β) για την εξέταση της μη συστηματικής συμμόρφωσης ενός πυλωρού και την έκδοση εκτελεστικών πράξεων με επανορθωτικά ή διαρθρωτικού χαρακτήρα μέτρα συμπεριφοράς, (γ) για την προσθήκη περισσότερων υπηρεσιών στον

κατάλογο των βασικών υπηρεσιών πλατφόρμας της Πράξης ή για τον εντοπισμό πρακτικών που περιορίζουν τη ανταγωνιστικότητα στην αγορά των βασικών υπηρεσιών πλατφόρμας ή που είναι αθέμιτες.

Επιπλέον, στην Επιτροπή έχουν ανατεθεί ευρείες εξουσίες ελέγχου, επιβολής και παρακολούθησης συμμόρφωσης των πυλωρών με την Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές. Εάν ένας πυλωρός δεν συμμορφώνεται με τους κανόνες, η Πράξη εκχωρεί στην Επιτροπή την εξουσία να επιβάλλει πρόστιμα έως και 10% του παγκόσμιου κύκλου εργασιών μιας οντότητας σε περίπτωση παραβίασης της Πράξης και έως 20% σε περίπτωση υποτροπής. Η Επιτροπή μπορεί, επίσης, να επιβάλλει περιοδικές χρηματικές ποινές που δεν θα υπερβαίνουν το 5% του μέσου ημερήσιου παγκόσμιου κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων, προκειμένου να υποχρεώνει πυλωρούς να συμμορφώνονται με τη Πράξη και τις εκτελεστικές της πράξεις.

Σε περίπτωση συστηματικών παραβάσεων, η Επιτροπή θα είναι, επίσης, σε θέση να επιβάλλει επανορθωτικά ή διαρθρωτικoύ χαρακτήρα μέτρα σε πυλωρούς, εφόσον είναι απαραίτητα για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας ως προς την τήρηση των υποχρεώσεών τους.

7.    Επίλογος

Η Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές υιοθετήθηκε σχεδόν ταυτόχρονα με τη Πράξη για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες ("DSA") ως μια προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ρυθμίσει τις επιπτώσεις που έχει η ψηφιοποίηση - και πιο συγκεκριμένα οι επιγραμμικές πλατφόρμες - στα θεμελιώδη δικαιώματα, τον ανταγωνισμό και, γενικότερα, στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και οικονομίες.

Ενώ η DSA εφαρμόζεται οριζόντια σε διαδικτυακούς μεσάζοντες, η Πράξη εισάγει ένα περιεκτικό σύνολο εκ των προτέρων («ex ante») υποχρεώσεων και απαιτήσεων για πλατφόρμες που λειτουργούν ως «πυλωροί» στον ψηφιακό τομέα.

Η Πράξη συμπληρώνεται, επίσης, από τον κανονισμό (ΕΕ) 2019/1150 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ης Ιουνίου 2019, σχετικά με την προώθηση της δικαιοσύνης και της διαφάνειας για τους Επιχειρηματικούς Χρήστες των επιγραμμικών υπηρεσιών διαμεσολάβησης («Κανονισμός P2B»), ο οποίος έχει πολύ ευρύτερο πεδίο εφαρμογής, θεσπίζοντας γενικές υποχρεώσεις προσανατολισμένες στη δικαιοσύνη και την ανταγωνιστικότητα για όλους τους παρόχους υπηρεσιών επιγραμμικής πλατφόρμας απέναντι στους επιχειρηματικούς τους χρήστες.

Η DMA αναμένεται να έχει σημαντικά οφέλη για τους επιχειρηματικούς και τελικούς χρήστες και θετικό αντίκτυπο στην καινοτομία στις σχετικές αγορές. Συγκεκριμένα:

• Οι Επιχειρηματικούς Χρήστες θα παρέχουν τις υπηρεσίες τους μέσω των πυλωρών σε ένα πιο δίκαιο επιχειρηματικό περιβάλλον.
• Οι παραγωγοί καινοτομίας θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες να καινοτομούν σε περιβάλλον επιγραμμικής πλατφόρμας.
• Οι τελικοί χρήστες θα έχουν την ελευθερία να επιλέξουν μεταξύ περισσότερων και καλύτερων υπηρεσιών, θα έχουν, επίσης, περισσότερες ευκαιρίες να αλλάξουν τον πάροχο τους εάν το επιθυμούν, άμεση πρόσβαση στις υπηρεσίες και δικαιότερες τιμές.

Εκτός από ορισμένες διατάξεις που σχετίζονται με τον ορισμό των πυλωρών και τη θέσπιση των εποπτικών μηχανισμών της, η Πράξη θα τεθεί σε εφαρμογή από τις 2 Μαΐου 2023.

Το δημοσιευμένο κείμενο της Πράξης για τις Ψηφιακές Αγορές είναι διαθέσιμο εδώ.