2. Zakaz zakupu ropy naftowej i gazu ziemnego
W ramach szóstego pakietu sankcji podjęto decyzję o odejściu od rosyjskiej ropy naftowej. Ograniczenia dotyczą zakupu, importu, a także transferu ropy naftowej oraz produktów ropopochodnych z Rosji do UE. Zakazano także świadczenia, bezpośrednio lub pośrednio, pomocy technicznej, usług pośrednictwa, finansowania lub pomocy finansowej lub też wszelkich innych usług związanych z ropą lub produktami ropopochodnymi.
Zakazano również transportu gazu ziemnego i ropy naftowej, w tym produktów rafinacji ropy naftowej, z Rosji lub przez Rosję, do UE.
WAŻNE! Ograniczenia dotyczące zakupu ropy naftowej zaczną obowiązywać w terminie:
- sześciu miesięcy w przypadku ropy naftowej, oraz
- ośmiu miesięcy w przypadku innych produktów ropopochodnych.
Niektóre z krajów wspólnoty zostały wyłączone z przyjętych ograniczeń, jak np. Bułgaria w zakresie importu ropy naftowej drogą morską, czy Chorwacja w zakresie importu próżniowego oleju napędowego.
3. Sankcje sektorowe
Wprowadzono także kolejne ograniczenia dla podmiotów z rosyjskiej i białoruskiej gospodarki obejmujące:
a) Sektor finansowy
Kolejne trzy rosyjskie bank, tj.: (i) Sbierbank, (ii) Moskiewski Bank Kredytowy, (iii) Rosyjski Bank Rolny, a także Białorusku Bank Rozwoju i Odbudowy, zostały odłączone od systemu SWIFT.
Zakazano także świadczenia specjalistycznych usług w zakresie komunikatów finansowych, wykorzystywanych do wymiany danych finansowych na rzecz podmiotów wskazanych w załączniku oraz jakichkolwiek ich spółek zależnych mających siedzibę w Rosji, w których posiadają one ponad 50% udziałów, bezpośrednio lub pośrednio.
b) Sektor technologiczny i przemysłowy
Poza rozszerzeniem listy rosyjskich oraz białoruskich osób i podmiotów (głównie z sektora przemysłowego) objętych ograniczeniami w zakresie sprzedaży, dostawy, przekazywania lub wywozu towarów i technologii podwójnego zastosowania wprowadzono ograniczenia eksportu produktów, które mogą mieć zastosowanie w procesie produkcji broni chemicznej, a tym samym do rozwoju technologicznego w rosyjskim sektorze obronności i bezpieczeństwa.
Zakazano nabywania i dostawy towarów wskazanych w załącznikach, które mogłyby przyczynić się w szczególności do zwiększenia potencjału przemysłowego Rosji, a także świadczenia usług pomocy technicznej lub udzielania na ten cel finansowania. Są to w szczególności substancje chemiczne np. (i) chlorek potasu, (ii) fosforyny, (iii) fenole, (iv) polimery propyleny oraz związki chemiczne, tj. (i) aceton, (ii) acetylen, (iii) siarka, (iv) kwas migdałowy, (v) metanol. Jednak wśród towarów objętych zakazem znajdują się także np.: (i) nawozy mineralne lub chemiczne, (ii) drewno i węgiel drzewny, (iii) artykuły z cementu, betonu lub sztucznego kamienia, (iv) szkło bezpieczne, złożone ze szkła hartowanego.
c) Sektor mediowy
Zawieszono możliwość prowadzenia działalności trzech rosyjskich nadawców państwowych na terenie UE. Podmioty (i) Rossija RTR / RTR Płanieta, (ii) Rossija 24 / Russia 24 oraz (iii) TV Centre International, zostały uznane za wykorzystywane przez rosyjski rząd do manipulowania informacjami i rozpowszechniania dezinformacji. Działalność ww. podmiotów została ograniczona do działalności innej niż nadawcza, np. wywiadów oraz badań.
d) Sektor doradczy
Zakazano świadczenia pośrednio lub bezpośrednio usług rachunkowych, audytowych, księgowych, doradztwa podatkowego, biznesowego, a także w zakresie zarządzania oraz usług PR na rzecz:
- rządu Rosji; lub
- osób prawnych podmiotów lub organów z siedzibą w Rosji.
WAŻNE! Wskazane zakazy nie mają zastosowania do 5 lipca 2022 r. pod warunkiem, że umowy zawarto przed dniem 4 czerwca 2022 r. Co więcej, sankcje nie dotyczą spółek córek grup kapitałowych z siedzibą na terenie UE funkcjonujących na terenie Rosji. Ponadto, dopuszczalne jest świadczenie usług niezbędnych do wykonywania prawa do obrony przed sądem oraz prawa do skutecznego środka prawnego. Dopuszczalne jest także uzyskanie zwolnienia z sankcji ze względów humanitarnych lub działań na potrzeby społeczeństwa obywatelskiego.
4. Rozszerzenie zakresu przepisów karnych za naruszenie sankcji
Dotychczas każdy z krajów wspólnoty był zobowiązany do wprowadzenia w swoim porządku prawnym przepisów penalizujących działania naruszające sankcje. Dodatkowo dyspozycja została rozszerzona o:
- konieczność „stosowania wszelkich środków niezbędnych do zapewnienia ich stosowania”, a także
- wprowadzenie środków konfiskaty dochodów pochodzących z takich naruszeń.
Polski ustawodawca ustawą o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego wprowadził postanowienie, że osoba odpowiedzialna za transakcję (członek zarządu, a także pracownik) podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 a sąd może orzec przepadek towarów; zaś za naruszenie przepisów polskiej ustawy przewidziano sankcję administracyjną w wysokości do 20 mln zł. Wydaje się więc, że polska ustawa będzie wymagała nowelizacji w zakresie konfiskaty dochodów pochodzących z naruszeń.
Podmiot, który dopuścił się naruszenia sankcji naraża się także na istotne szkody reputacyjne - zarówno po stronie mediów, jak i swoich kontrahentów czy konsumentów.
5. Jakie działania należy podjąć?
Pięć pakietów sankcji nałożonych dotychczas w związku z agresją Rosji na Ukrainę spowodowało szereg wyzwań dla przedsiębiorców i wymusiło podjęcie licznych działań majach ograniczyć możliwość naruszenia sankcji i wykazać dochowanie należytej staranności, w szczególności:
- przeszkolenie osób odpowiedzialnych za zawieranie transakcji w celu ochrony ich przed ewentualną odpowiedzialności karną;
- dokonanie przeglądu istniejących polityk i procedur weryfikacji kontrahentów, a w razie ich braku dokonanie wdrożenia;
- zweryfikowanie listy kontrahentów (pośrednich i bezpośrednich) oraz łańcuchów dostaw;
- zidentyfikowanie towarów/usług, które mogą podlegać ograniczeniom;
- dokonanie przeglądu umów oraz wzorców umownych, w szczególności w zakresie klauzul pod kątem wprowadzanych sankcji.
Kolejny, szósty pakiet sankcji wymusi weryfikację i uzupełnienie dotychczas wdrożonych rozwiązań.
Ryzyka dla polskich przedsiębiorców
Nowo nałożone sankcje gospodarcze mogą mieć istotny wpływ na polskie przedsiębiorstwa, które prowadzą handel z Rosją, Białorusią, a także Ukrainą. Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy transakcje odbywają się bezpośrednio, ale także pośrednio – poprzez łańcuch dostaw czy specyfikę danych usług lub materiałów. Ponadto planowane wprowadzenie przepisów karnych może stanowić sygnał dla polskich przedsiębiorców, że działanie zgodnie z nakładanymi sankcjami i świadomość ich nałożenia są kluczowe dla kontynuowania działalności gospodarczej.
Polscy przedsiębiorcy korzystający z funkcjonujących łańcuchów dostaw powinni zwrócić szczególną uwagę na ryzyko nieumyślnego naruszenia sankcji gospodarczych, które może skutkować dotkliwymi konsekwencjami, w tym także reputacyjnymi. Aby właściwie ograniczyć wskazane potencjalne ryzyka należy rozważyć wprowadzenie działań (opisanych we wcześniejszej części artykułu) bez zbędnej zwłoki, a także na bieżąco weryfikować zmieniający się porządek prawny.
Podsumowanie
Unia Europejska przyjęła szósty pakiet sankcji wobec Rosji. Kolejne ograniczenia jeszcze bardziej wpłyną na możliwość finansowania działań wojennych w Ukrainie. Sankcje zostały także wymierzone w sektory gospodarki rosyjskiej oraz osoby fizyczne i prawne pośrednio lub bezpośrednio zaangażowane w konflikt.
