Zmiany w prawie antymonopolowym dotkną wszystkich przedsiębiorców działających w Polsce

Rozszerzeniu ulegnie także odpowiedzialność za naruszenia popełniane w ramach związków przedsiębiorców (np. organizacji branżowych, czy stowarzyszeń) do których należy przedsiębiorca. W praktyce za naruszenia związku przedsiębiorców odpowiedzialność finansową ponosić może każdy jej członek działający na rynku, na którym doszło do naruszenia, chyba że wykaże, iż nie wdrożył kwestionowanej decyzji oraz nie wiedział o niej albo aktywnie zdystansował się od niej przed wszczęciem postępowania. Z tego powodu zalecana jest  weryfikacja zasad funkcjonowania w ramach stowarzyszeń branżowych i, w razie potrzeby, podjęcie odpowiednich działań zapobiegających powstaniu naruszeń.

Nowe rozporządzenie unijne dotyczące porozumień przedsiębiorców działających na różnych szczeblach obrotu (tzw. VBER)

1 czerwca 2022 r. weszło w życie Rozporządzenie Komisji (UE) nr 2022/720 z 10 maja 2022 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych) tzw. VBER, które zastępuje dotychczas obowiązujące Rozporządzenie Komisji (UE) nr 330/2010. Rozporządzenie dotyczy porozumień wertykalnych, czyli uzgodnień pomiędzy przedsiębiorcami funkcjonującymi na różnych szczeblach obrotu (przykładowo w relacji producent - dystrybutor) wyłączając, pod pewnymi warunkami, niektóre kategorie porozumień wertykalnych z generalnego zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję.

Nowe regulacje aktualizują, w szczególności, zakres dopuszczalnych zachowań przedsiębiorców (tzw. „bezpiecznej przystani”). W konsekwencji, niektóre dotychczas akceptowalne warunki współpracy pomiędzy przedsiębiorcami mogą zostać zakwestionowane, podczas gdy niektóre mogą zostać uznane za dozwolone. Zmiany dotyczą przykładowo takich zagadnień jak podwójna dystrybucja czy ograniczenia w zakresie aktywnej i pasywnej sprzedaży.

Nowe rozporządzenie wprowadza także szereg zmian związanych z działalnością platform e-commerce oraz sprzedaży internetowej (przykładowo w kwestii tzw. podwójnego ustalania cen czy różnicowania kryteriów w zakresie sprzedaży przez Internet i sprzedaży tradycyjnej).  

Ustawa o przeciwdziałaniu zatorom płatniczym

Przedstawiona niedawno propozycja nowelizacji nie jest jeszcze oficjalnym projektem, ale pozwala określić kierunek planowanych zmian przepisów zatorowych. 

Z analizy wstępnych propozycji przepisów wynika między innymi, że:

• Przewidziany w projekcie mechanizm liczenia kary, zgodnie z którym wysokość kary zależeć będzie od długości opóźnień w płatnościach, powinien umożliwić Prezesowi UOKiK nałożenie surowszych kar na przedsiębiorców, których opóźnienia w płatnościach mają największy wymiar. 
• Powyższe uprawnienie zostanie wzmocnione poprzez umożliwienie Prezesowi UOKiK skuteczniejszego typowania podmiotów generujących największe zatory płatnicze. Dotychczas, kluczowym narzędziem wykorzystywanym w tym celu przez Prezesa UOKiK był wniosek do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej o przekazanie danych zwartych m.in. w plikach JPK_VAT.
• Projektowane przepisy nie usuwają możliwości wystąpienia przez Prezesa UOKiK z takim wnioskiem. Wprowadzają jednak dodatkową możliwość przeprowadzenia analizy prawdopodobieństwa generowania zatorów płatniczych w oparciu o dane, które przedsiębiorcy sami muszą przekazywać w składanych corocznie sprawozdaniach.
• Prezes UOKiK zyska możliwość wystosowania „miękkich wezwań” do przedsiębiorców, które umożliwić powinny bezpośrednią komunikację między Prezesem UOKiK i przedsiębiorcami bez wszczynania formalnego postępowania.
• W założeniu planowanej nowelizacji Prezes UOKiK będzie zobligowany do odstąpienia od ukarania przedsiębiorcy generującego zatory płatnicze tylko w jednym przypadku tj. gdy do opóźnienia w płatnościach doszło na skutek działania siły wyższej. Tym samym zostanie zlikwidowana samodzielna przesłanka odstąpienia od kary wtedy gdy przedsiębiorca sam jest ofiarą zatorów płatniczych.
• Nowelizacja najprawdopodobniej nie usunie obowiązku przeprowadzenia szczegółowej analizy transakcji handlowych przeprowadzonych w okresie objętym postępowaniem. 

Powyższe powoduje, że nowelizacja przepisów powinna umożliwić Prezesowi UOKiK nakładanie surowszych kar niż obecnie, a także powinna usprawnić sposób typowania przedsiębiorców wobec których postępowania zatorowe będą prowadzone.

Ustawa o przewadze kontraktowej

23 grudnia 2021 r. weszła w życie nowa ustawa dotycząca przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Nowelizacja w istotny sposób zmodyfikowała zasady współpracy przedsiębiorców z szeroko rozumianego sektora rolnego i spożywczego, między innymi poprzez rozszerzenie katalogu podmiotów objętych ustawą oraz wprowadzenie katalogu nowych czynów niedozwolonych, obejmujących w szczególności (i) opóźnione płatności za dostarczone produkty, (ii) jednostronne zmiany przez nabywcę produktów rolnych lub spożywczych warunków umowy.

Na dostosowanie umów zawartych przed wejściem w życie nowelizacji przedsiębiorcy mieli czas do 30 kwietnia 2022 r., co oznacza że aktualnie Prezes UOKiK uprawniony jest do nakładania kar na przedsiębiorców stosujących praktyki niezgodne ze znowelizowanymi przepisami. Natomiast wszystkie relacje biznesowe rozpoczynane po dacie wejścia w życie nowelizacji powinny być zgodne z nowymi przepisami od momentu ich zawarcia.

Podejmowanie działań niezgodnych z ustawą lub niewypełnienie przewidzianych w niej obowiązków może skutkować koniecznością uiszczenia kar finansowych nakładanych przez Prezesa UOKiK, które sięgać mogą nawet 3% obrotu.  Łączna wysokość kar nałożonych przez Prezesa UOKiK za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej przekroczyła do tej pory wartość miliarda złotych. 

Dyrektywa Omnibus

Projekt ustawy implementującej tzw. dyrektywę Omnibus (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r., dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/29/WE oraz dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia przepisów UE dotyczących ochrony konsumenta) wpłynął 12 lipca 2022 r. do Sejmu.

Chociaż przepisy dyrektywy zobowiązywały państwa członkowskie do przyjęcia przepisów implementujących do 28 listopada 2021 r. oraz stosowania ich od 28 maja 2022 r.  to terminy te nie zostały dotrzymane przez polskiego ustawodawcę (szczegółowa analiza skutków braku terminowej implementacji dyrektywy, dostępna jest TUTAJ). Na ten moment znany jest już jednak ogólny zarys planowanych zmian, który powinien umożliwić przedsiębiorcom z odpowiednim wyprzedzeniem przygotowanie i wdrożenie odpowiednich procedur zapewniających prowadzenie działalności zgodnie z przepisami. 

Ustawa implementująca przewiduje wprowadzenie szeregu zmian między innymi w (i) ustawie o prawach konsumenta, (ii) ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz (iii) ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług. Planowana jest w szczególności modyfikacja obowiązków informacyjnych ciążących na przedsiębiorcach oferujących swoje towary na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa oraz dostawcach platform e-commerce przykładowo poprzez informowanie konsumentów czy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe na platformie jest przedsiębiorcą. 

Zmiany w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym przewidują ponadto rozszerzenie dotychczasowego katalogu wprowadzających w błąd nieuczciwych praktyk rynkowych między innymi o praktykę polegającą na wprowadzaniu przez przedsiębiorców do obrotu tzw. produktów o podwójnej jakości, czyli w uproszczeniu wprowadzaniu na rynek w co najmniej jednym państwie członkowskim towaru jako identycznego z towarem wprowadzonym na rynki w innych państwach członkowskich, mimo że towar ten w sposób istotny różni się składem lub właściwościami.

Projektowane nowe obowiązki dla przedsiębiorców w zakresie sposobu uwidaczniania cen towarów i usług wydają się być szczególnie istotne z perspektywy funkcjonowania zarówno sklepów internetowych, jak i stacjonarnych, gdyż wydaje się, że wpłyną one zasadniczo na dotychczasowy sposób organizowania wyprzedaży - przedsiębiorcy zobowiązani będą między innymi, w każdym przypadku obniżenia ceny towaru lub usługi, obok informacji o obniżonej cenie uwidocznić również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi jaka obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.

Szczegółowy opis kluczowych zmian związanych z implementacją dyrektywy Omnibus dostępny jest TUTAJ.

Wdrożenie odpowiednich procedur i zapewnienie funkcjonowania przedsiębiorstwa zgodnie z projektowanymi zmianami wynikającymi z implementacji do krajowego porządku prawnego przepisów dyrektywy Omnibus jest szczególnie istotne, gdyż podejmowanie działań niezgodnych z nową regulacją może skutkować nałożeniem na przedsiębiorcę kar pieniężnych w wysokości nawet do 10 % obrotu. Ukarani mogą zostać także pracownicy wyższego szczebla, a ich odpowiedzialność może sięgać nawet do 2  mln zł.

Chociaż prace nad finalnym kształtem regulacji jeszcze się nie zakończyły, w naszej ocenie przedsiębiorcy nie powinni czekać na uchwalenie krajowych przepisów implementujących, a już teraz przyjrzeć się stosowanym praktykom i dostosować je do projektowanych zmian. Projekt ustawy implementującej przewiduje krótki okres vacatio legis (tj. ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia), a opracowanie i wdrożenie nowych rozwiązań co do zasady wymaga czasu, może się okazać, że na wprowadzenie wymaganych zmian będzie już za późno.