Europejska Dyrektywa Antykorupcyjna – FCPA w europejskim wydaniu?

3 maja 2023 roku Komisja Europejska ogłosiła propozycję Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zwalczania korupcji. Dyrektywa ma na celu ustanowienie wspólnych ram prawnych dla zwalczania korupcji w UE poprzez określenie minimalnych zasad i norm w zakresie zapobiegania praktykom korupcyjnym, prowadzenia dochodzeń oraz ich ścigania. Projekt bierze pod lupę nie tylko sektor publiczny ale także dostrzega potrzebę uregulowania interakcji między sektorem prywatnym i publicznym.

W skrócie - o co chodzi w Europejskiej Dyrektywie Antykorupcyjnej

W dyrektywie zaproponowano środki mające na celu zapobieganie korupcji w zamówieniach publicznych, zapewnienie uczciwości urzędników i podmiotów prywatnych oraz ochronę sygnalistów, którzy zgłaszają praktyki korupcyjne. W świetle nowych przepisów definicja korupcji ma obejmować nie tylko przekupstwo, ale także sprzeniewierzenie, handel wpływami, nadużycie funkcji, a także utrudnianie działania wymiaru sprawiedliwości i nielegalne wzbogacenie się związane z przestępstwami korupcyjnymi. Co ważne, dyrektywa odnosi się do nowych form korupcji i podkreśla potrzebę dostosowania się do zmieniających się wyzwań związanych z globalizacją, cyfryzacją i rosnącą złożonością transakcji finansowych. Zaproponowane środki kładą silny nacisk na prewencję antykorupcyjną oraz tworzenie kultury uczciwości, w której korupcja nie jest tolerowana, a jednocześnie wzmacniają narzędzia egzekwowania prawa. W dyrektywie zaproponowano kompleksowe podejście do zapobiegania korupcji i jej zwalczania obejmujące ustanowienie systemu sankcji w celu zwalczania poważnych aktów korupcji. Projekt przedstawia propozycje zarówno nowych jak i wzmocnionych przepisów kryminalizujących przestępstwa korupcyjne i harmonizujące kary w całej UE. Proponowana dyrektywa na stanowić kamień milowy w walce z korupcją na szczeblu krajowym i unijnym. Zanim stanie się prawem UE będzie musiała zostać przyjęta przez Parlament Europejski i Radę UE, co może potrwać od kilku do kilkunastu miesięcy.

Kolejnym krokiem będzie transpozycja dyrektywy do przepisów krajowych. Na ten etap państwa członkowskie mają zwykle okres nie krótszy niż 18 miesięcy. 

Na radarze nie tylko sektor publiczny

Po raz pierwszy na szczeblu UE propozycja Komisji Europejskiej łączy korupcję w sektorze publicznym i prywatnym w jednym akcie prawnym. Dyrektywa ma mieć na celu wprowadzenie międzynarodowych zobowiązań i norm do prawodawstwa UE oraz aktualizację ram prawnych, tak aby mogły one właściwie reagować na transgraniczne zjawisko korupcji.

Projekt dyrektywy kilkukrotnie odnosi się do sektora prywatnego (m.in. w art. 7, 8, 9, 10) traktując działania takie jak przekupstwo czynne i bierne, handel wpływami i nadużycia funkcji (w tym zaniechanie) w celu uzyskania nienależnej korzyści z równą stanowczością co w sektorze publicznym. Co ciekawe, w wachlarzu czynów zabronionych mają się znaleźć także sprzeniewierzenia (ang. misappropriations)[1], dokonywane zarówno przez funkcjonariuszy publicznych, jak i przedstawicieli prywatnych podmiotów.

Państwa Członkowskie będą zobowiązane do podjęcia działań zapewniających, aby wyżej wymienione czyny były karalne jako przestępstwo, jeżeli zostały popełnione umyślnie i w ramach działalności gospodarczej, finansowej, gospodarczej lub handlowej.
 

Kłania się odpowiedzialność podmiotów zbiorowych

Dyrektywa ma zobowiązywać państwa członkowskie także do zapewnienia odpowiedzialności osób prawnych, z zastrzeżeniem, że nie będzie to wykluczało odpowiedzialności osób fizycznych.

Komisja Europejska proponuje by osoby prawne mogły zostać pociągnięte do odpowiedzialności za którekolwiek z przestępstw korupcyjnych przez jakąkolwiek osobę fizyczną, działającą indywidualnie albo jako część organu podmiotu i zajmującą kierownicze stanowisko w tym podmiocie. Odpowiedzialność podmiotu zbiorowego ma nie wykluczać postępowania karnego przeciwko osobom fizycznym, które są sprawcami, podżegaczami lub pomocnikami w przedmiotowych przestępstwach.
 

Firmy będą mogły być dotkliwie karane za korupcję?

Artykuł 17 projektowanej dyrektywy dotyczy sankcji wobec osób prawnych. Państwa członkowskie mają zapewnić środki aby odpowiedzialne za korupcję podmioty zbiorowe podlegały skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym sankcjom obejmującym:

  1. grzywny o charakterze karnym lub innym niż karne, których maksymalny limit nie powinien być niższy niż 5 procent całkowitego światowego obrotu osoby prawnej, w tym podmiotów powiązanych, w roku obrotowym poprzedzającym decyzję o nałożeniu grzywny;
  2. pozbawienie tej osoby prawnej prawa do korzystania ze świadczeń publicznych lub pomocy publicznej;
  3. czasowe lub stałe wykluczenie z procedur udzielania zamówień publicznych;
  4. czasowy lub stały zakaz prowadzenia działalności handlowej przez tę osobę prawną;
  5. cofnięcia zezwoleń lub zezwoleń na wykonywanie działalności, w kontekście której popełniono przestępstwo;
  6. unieważnienie lub rozwiązanie przez organy publiczne zawartej z nimi umowy, w kontekście której popełniono przestępstwo;
  7. objęcie tej osoby prawnej nadzorem sądowym;
  8. sądową likwidację podmiotu oraz (i) czasowe lub stałe zamknięcie zakładów, które zostały wykorzystane do popełnienia przestępstwa.

Dodatkowo, dla osób fizycznych dyrektywa proponuje minimalny poziom maksymalnej kary za przestępstwa o charakterze korupcyjnym w wymiarze od czterech do sześciu lat pozbawienia wolności.

Ochrona sygnalistów, CSRD, przeciwdziałanie korupcji – co z tym wszystkim zrobić?

Pomimo, że nie znamy planowanej daty wejścia w życie dyrektywy, możemy zauważyć, że jej kształt wskazuje na determinację Komisji Europejskiej do przeciwdziałania korupcji i nadużyciom. Ze względu na szeroki zakres przedmiotowy jak i ciężar położony na odpowiedzialność podmiotów zbiorowych, jest to także z pewnością dodatkowy argument dla Zarządów[2] by rozważyć przeprowadzenie analizy ryzyka i wdrożenie odpowiednich środków zapobiegawczych. Stworzenie rzetelnego systemu skutecznie zapobiegającego incydentom o naturze korupcyjnej wymaga czasu i wysiłku ze strony spółki. Program zapobiegania nadużyciom powinien zawierać zarówno elementy prewencyjne w postaci szkoleń dla personelu spółki czy przeglądu aktualnie funkcjonujących mechanizmów kontrolnych w obszarach potencjalnie korupcjogennych (takich jak wybór dostawców, zakupy, rozliczenia wydatków pracowniczych, zasady przekazywania i przyjmowania upominkow biznesowych i darowizn, czy zasady prowadzenia relacji z przedstawicielami sektora publicznego) jak i detekcyjne – m.in. mechanizmy wczesnego wychwytywania znaków ostrzegawczych i pierwszych symptomów potencjalnie korupcyjnych zachowań. Mając na uwadze sankcje zaproponowane w projekcie dyrektywy, aby odpowiednio zabezpieczyć zarówno podmiot gospodarczy jak i osoby go reprezentujące, warto zawczasu przyjrzeć się aktualnie stosowanemu podejściu i uporządkować kwestię zarządzania ryzykiem korupcyjnym.

Zobacz również

Ryzyko sankcyjne w biznesie – omówienie wymogów na podstawie rzeczywistych przypadków

Serdecznie zapraszamy do udziału w webcaście pt. „Ryzyko sankcyjne w biznesie – omówienie wymogów na podstawie rzeczywistych przypadków”

Compliance Roadmap: Regulacyjny sprint czy maraton zgodności? Okiem praktyka o wyzwaniach Compliance Officera

Weź udział w bezpłatnym webcaście z cyklu Compliance Roadmap. Regulacyjny sprint czy maraton zgodności? Okiem praktyka o wyzwaniach compliance officera".

Dyrektywa o ochronie sygnalistów, a postępowania wyjaśniające

Jednym z nowych obowiązków nakładanych przez dyrektywę o ochronie sygnalistów jest konieczność prowadzenia wewnętrznych postępowań wyjaśniających. Sednem tego zagadnienia, a jednocześnie kluczowym wyzwaniem dla spółek i organów zarządczych będzie kwestia wykazania, że przy podejmowaniu działań następczych dochowano należytej staranności. W przeciwnym razie spółka może narażać się na negatywne konsekwencje.

Trzy linie obrony - kto jest odpowiedzialny za zarządzanie ryzykiem?

Model trzech linii obrony, do którego odwołują się m.in. Dobre praktyki spółek notowanych na GPW, wskazuje, że za zarządzanie ryzykiem odpowiedzialni są (w różnym stopniu i zakresie): pracownicy operacyjni jako właściciele ryzyk, ich przełożeni, czyli menedżerowie ryzyk, którzy stoją na drugiej linii obrony oraz audyt wewnętrzny będący trzecią linią obrony, który podobnie jak w przypadku pozostałych procesów pełni funkcję stricte kontrolną.

Ochrona sygnalistów przed odwetem

Najistotniejszym celem dyrektywy o ochronie sygnalistów, jest uniemożliwienie stosowania działań odetowych wobec sygnalisty zgłaszającego przypadki naruszenia prawa Unii Europejskiej.

Kto to jest sygnalista?

Polska jest w gronie państw, w których obowiązek wdrożenia rozwiązań umożliwiających zgłaszanie nieprawidłowości jest uregulowany tylko częściowo. Wynika to np. z ustaw regulujących działalność instytucji finansowych.

Ochrona sygnalistów (whistleblowing)

Prawo dotyczące ochrony sygnalistów zobowiązuje firmy do udostępnienia kanałów umożliwiających poufne zgłaszanie naruszeń, wdrożenie mechanizmów praktycznie chroniących sygnalistów przed odwetem oraz wypracowanie zasad rozpatrywania zgłoszeń w ściśle określonych terminach. Sprawdź jak możemy pomóc w dostosowaniu firmy do nowych przepisów.

Sankcje gospodarcze - sklep on-line

Od lutego 2022 firmy z obszaru Unii Europejskiej muszą przestrzegać sankcji gospodarczych nałożonych w bezprecedensowej skali na Rosję i Białoruś. Nasz zespół ma unikalne doświadczenie w tematach sankcyjnych – edukacji, weryfikacji kontrahentów oraz wdrażaniu odpowiednich procedur. Pomagamy ograniczyć ryzyko kar finansowych i odpowiedzialności karnej wynikające z naruszeń przepisów sankcyjnych.

Polska ustawa sankcyjna

16 kwietnia 2022 r. weszła w życie polska ustawa sankcyjna. Dotyczy szczególnych rozwiązaniań w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego. Jakie zmiany wprowadza?

Sankcje gospodarcze nałożone na Rosję z perspektywy polskich przedsiębiorstw. Co zmienia zakaz eksportu do Rosji?

UE, USA i Wielka Brytania wprowadzają kolejne pakiety sankcje gospodarcze nałożone na Rosję., m.in. zakaz eksportu do Rosji i Białorusi. W konsekwencji zostały wprowadzone sankcje odwetowe Rosji. Co to oznacza dla polskich przedsiębiorców?

Ryzyko sankcyjne. Co oznaczają sankcje gospodarcze dla przedsiębiorców?

Jak działają sankcje gospodarcze? Co to są listy sankcyjne i ryzyko sankcyjne? Sprawdź, jak wprowadzane sankcje wpływają na prowadzenie biznesu i jak bronić się przed ryzykiem sankcyjnym?


    Kontakt

    Chcesz dowiedzieć się więcej? Skontaktuj się z nami.