1 sierpnia 2023 na stronie Rządowego Centrum Legislacji została opublikowana kolejna już, 9 wersja projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. [1] Projektem ustawy Polska dąży do wdrożenia dyrektywy Unii Europejskiej 2019/1937 w swoim systemie prawnym, zapewniając mechanizmy ochrony dla osób, które chcą zgłosić nieprawidłowości i nadużycia w miejscu pracy.
Przypomnijmy, że w odniesieniu do przedsiębiorców zatrudniających co najmniej 250 pracowników, projekt ten jest opóźniony o niemal 2 lata (termin implementacji dyrektywy upłynął 17 grudnia 2021 roku), a w odniesieniu do podmiotów z sektora prywatnego zatrudniających 50-249 pracowników dyrektywa przewiduje termin obowiązywania od 17 grudnia 2023 roku. Na dzień publikacji projektu Polska jest jednym z dwóch (obok Estonii) krajów, które jeszcze nie implementowały tej regulacji. [2]
W niniejszym artykule przedstawiamy porównanie ostatniej, datowanej na 12 lipca br. wersji z poprzednio opublikowanym projektem z 27 marca br.. W porównaniu do ósmej wersji projektu nie wprowadzano istotnych zmian, zwłaszcza takich które mogłyby dotyczyć przedsiębiorców.
Najważniejsze aktualizacje obejmują:
- Uwzględnione zostały uwagi do projektu zgłoszone przez poszczególnych opiniodawców ministerialnych. Ponownie objęto reżimem ustawy żołnierzy oraz funkcjonariuszy w rozumieniu Ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (funkcjonariusze zwolnieni ze służby).
- Wydłużono do 14 dni okres vacatio legis w odniesieniu do konieczności ustanowienia procedur zgłoszeń wewnętrznych i zewnętrznych. Ma to sprawić, że w momencie wejścia w życie ustawy w całości, podmioty będą przygotowane do stosowania jej postanowień. Jak poinformowano w uzasadnieniu projektu: „Proponuje się, by ustawa weszła w życie po upływie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem tych przepisów projektu, które nakładają na podmioty prawne oraz organy publiczne obowiązek utworzenia procedury przyjmowania zgłoszeń (proponuje się by weszły one w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia).(…) W konsekwencji, obowiązek ustalenia procedury zgłoszeń wewnętrznych oraz zewnętrznych zostanie nałożony 1,5 miesiąca przed wejściem w życie przepisów umożliwiających dokonywanie zgłoszeń oraz wprowadzających ochronę sygnalisty.”
Ponadto dokonano kilku mniejszych poprawek:
- W definicji działania odwetowego wykreślono przesłankę „uciążliwego” niezasadnego inicjowania postępowań, co w teorii oznacza szerszy zakres postępowań mogących zostać uznanymi za działania odwetowe;
- Z definicji postępowania prawnego wykreślono „prawo pracy”, jednak definicja nadal obejmuje wszystkie przepisy prawa powszechnie obowiązującego, a ponadto należy to uznać za poprawkę o charakterze porządkowym ze względu na brak charakteru procesowego regulacji prawa pracy;
- W zakresie zgłoszeń zewnętrznych dokonywanych do prokuratora dokonano zmiany, którą też należy postrzegać raczej jako zmianę o charakterze praktycznym (zgłoszenie ma dotyczyć potencjonalnego, a nie stwierdzonego naruszenia prawa).
W najnowszym projekcie nie doszukamy się dalszych znaczących zmian. Pozostawiono zapisy o Państwowej Inspekcji Pracy jako „organie centralnym” czy o instytucji zaświadczenia o statusie sygnalisty w zakresie zgłoszeń zewnętrznych, a także dyskusyjne fragmenty dotyczące przesłanki interesu publicznego.
Czy możemy spodziewać się uchwalenia ustawy jeszcze w tej kadencji sejmu? Ustawodawca jasno wyraził, że zwłaszcza ze względu wystosowaną wobec Polski skargę do TSUE, ustawa powinna zostać uchwalona w trybie pilnym. Z pism towarzyszących projektowi można wnioskować, że jest on gotowy do przyjęcia przez Radę Ministrów. Należy jednak pamiętać, że nie trafił on jeszcze nawet do sejmu, a od tego momentu czeka go jeszcze kilka etapów procesu legislacyjnego, które mogą zająć co najmniej kilka tygodni.
Podsumowując, Polska dąży do wdrożenia dyrektywy UE 2019/1937 w celu zapewnienia ochrony sygnalistom. Projekt został opublikowany już w dziewięciu wersjach, a ta najnowsza nie wprowadziła znaczących zmian w porównaniu z wersją z marca. Mimo określenia projektu ustawy jako wymagający procesowania w trybie pilnym, ustawa nadal oczekuje na przyjęcie przez Radę Ministrów oraz przekazanie do sejmu.
O nowych postanowieniach, a także o sposobach wdrożenia projektowanych przepisów informujemy w naszym Serwisie Audytorów Śledczych oraz na stronie poświęconej naszej autorskiej platformie IT dla sygnalistów – EY Virtual Compliance Officer.
Zobacz również
Wstecz