Dziewiąta wersja projektu ustawy o ochronie sygnalistów

1 sierpnia 2023 na stronie Rządowego Centrum Legislacji została opublikowana kolejna już, 9 wersja  projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. [1] Projektem ustawy Polska dąży do wdrożenia dyrektywy Unii Europejskiej 2019/1937 w swoim systemie prawnym, zapewniając mechanizmy ochrony dla osób, które chcą zgłosić nieprawidłowości i nadużycia w miejscu pracy. 

Przypomnijmy, że w odniesieniu do przedsiębiorców zatrudniających co najmniej 250 pracowników, projekt ten jest opóźniony o niemal 2 lata (termin implementacji dyrektywy upłynął 17 grudnia 2021 roku), a w odniesieniu do podmiotów z sektora prywatnego zatrudniających 50-249 pracowników dyrektywa przewiduje termin obowiązywania od 17 grudnia 2023 roku. Na dzień publikacji projektu Polska jest jednym z dwóch (obok Estonii) krajów, które jeszcze nie implementowały tej regulacji. [2]

W niniejszym artykule przedstawiamy porównanie ostatniej, datowanej na 12 lipca br. wersji z poprzednio opublikowanym projektem z 27 marca br.. W porównaniu do ósmej wersji projektu nie wprowadzano istotnych zmian, zwłaszcza takich które mogłyby dotyczyć przedsiębiorców.

Najważniejsze aktualizacje obejmują:

  • Uwzględnione zostały uwagi do projektu zgłoszone przez poszczególnych opiniodawców ministerialnych. Ponownie objęto reżimem ustawy żołnierzy oraz funkcjonariuszy w rozumieniu Ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (funkcjonariusze zwolnieni ze służby).
  • Wydłużono do 14 dni okres vacatio legis w odniesieniu do konieczności ustanowienia procedur zgłoszeń wewnętrznych i zewnętrznych. Ma to sprawić, że w momencie wejścia w życie ustawy w całości, podmioty będą przygotowane do stosowania jej postanowień. Jak poinformowano w uzasadnieniu projektu: „Proponuje się, by ustawa weszła w życie po upływie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem tych przepisów projektu, które nakładają na podmioty prawne oraz organy publiczne obowiązek utworzenia procedury przyjmowania zgłoszeń (proponuje się by weszły one w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia).(…) W konsekwencji, obowiązek ustalenia procedury zgłoszeń wewnętrznych oraz zewnętrznych zostanie nałożony 1,5 miesiąca przed wejściem w życie przepisów umożliwiających dokonywanie zgłoszeń oraz wprowadzających ochronę sygnalisty.”

Ponadto dokonano kilku mniejszych poprawek:

  •  W definicji działania odwetowego wykreślono przesłankę „uciążliwego” niezasadnego inicjowania postępowań, co w teorii oznacza szerszy zakres postępowań mogących zostać uznanymi za działania odwetowe;
  •  Z definicji postępowania prawnego wykreślono „prawo pracy”, jednak definicja nadal obejmuje wszystkie przepisy prawa powszechnie obowiązującego, a ponadto należy to uznać za poprawkę o charakterze porządkowym ze względu na brak charakteru procesowego regulacji prawa pracy;
  • W zakresie zgłoszeń zewnętrznych dokonywanych do prokuratora dokonano zmiany, którą też należy postrzegać raczej jako zmianę o charakterze praktycznym (zgłoszenie ma dotyczyć potencjonalnego, a nie stwierdzonego naruszenia prawa).

W najnowszym projekcie nie doszukamy się dalszych znaczących zmian. Pozostawiono zapisy o Państwowej Inspekcji Pracy jako „organie centralnym” czy o instytucji zaświadczenia o statusie sygnalisty w zakresie zgłoszeń zewnętrznych, a także dyskusyjne fragmenty dotyczące przesłanki interesu publicznego.

Czy możemy spodziewać się uchwalenia ustawy jeszcze w tej kadencji sejmu? Ustawodawca jasno wyraził, że zwłaszcza ze względu wystosowaną wobec Polski skargę do TSUE, ustawa powinna zostać uchwalona w trybie pilnym. Z pism towarzyszących projektowi można wnioskować, że jest on gotowy do przyjęcia przez Radę Ministrów. Należy jednak pamiętać, że nie trafił on jeszcze nawet do sejmu, a od tego momentu czeka go jeszcze kilka etapów procesu legislacyjnego, które mogą zająć co najmniej kilka tygodni.

Podsumowując, Polska dąży do wdrożenia dyrektywy UE 2019/1937 w celu zapewnienia ochrony sygnalistom. Projekt został opublikowany już w dziewięciu wersjach, a ta najnowsza nie wprowadziła znaczących zmian w porównaniu z wersją z marca. Mimo określenia projektu ustawy jako wymagający procesowania w trybie pilnym, ustawa nadal oczekuje na przyjęcie przez Radę Ministrów oraz przekazanie do sejmu.

O nowych postanowieniach, a także o sposobach wdrożenia projektowanych przepisów informujemy w naszym Serwisie Audytorów Śledczych oraz na stronie poświęconej naszej autorskiej platformie IT dla sygnalistów – EY Virtual Compliance Officer

Zobacz również

Greenwashing, czyli czy warto malować trawę na zielono?

Nowe przepisy oraz szybki rozwój technologiczy przyzwyczaiły już przedsiębiorców to tego, że ocena ryzyka organizacji musi być przeprowadzana regularnie i obejmować szeroką perspektywę zewnętrzną. Większość przedsiębiorstw skutecznie stawia czoła indcydentom RODO, ich pracownicy mają świadomość cyber-zagrożeń, ustawa sankcyjna wpłynęła na baczne przyglądanie się spółkom w łańcuchu dostaw. Przykłady można mnożyć. Tematem, który aktualnie przykuwa zainteresowanie wielu organizacji jest zagadnienie greenwashingu, bezpośrednio związane z obszarem ESG.

Compliance Roadmap "A może lepiej nie sprawdzać? Wszystko, co chcecie wiedzieć o wewnętrznych dochodzeniach, ale boicie się zapytać"

Weź udział w bezpłatnym webcaście z cyklu Compliance Roadmap "A może lepiej nie sprawdzać? Wszystko co chcecie wiedzieć o wewnętrznych dochodzeniach, ale boicie się zapytać"

Sankcje gospodarcze a kwestie prawne – o czym muszą wiedzieć przedsiębiorcy?

Serdecznie zapraszamy do udziału w webcaście pt. „Sankcje gospodarcze a kwestie prawne – o czym muszą wiedzieć przedsiębiorcy?"

Ryzyko sankcyjne w biznesie – omówienie wymogów na podstawie rzeczywistych przypadków

Serdecznie zapraszamy do udziału w webcaście pt. „Ryzyko sankcyjne w biznesie – omówienie wymogów na podstawie rzeczywistych przypadków”

Compliance Roadmap: Regulacyjny sprint czy maraton zgodności? Okiem praktyka o wyzwaniach Compliance Officera

Weź udział w bezpłatnym webcaście z cyklu Compliance Roadmap. Regulacyjny sprint czy maraton zgodności? Okiem praktyka o wyzwaniach compliance officera".

Dyrektywa o ochronie sygnalistów, a postępowania wyjaśniające

Jednym z nowych obowiązków nakładanych przez dyrektywę o ochronie sygnalistów jest konieczność prowadzenia wewnętrznych postępowań wyjaśniających. Sednem tego zagadnienia, a jednocześnie kluczowym wyzwaniem dla spółek i organów zarządczych będzie kwestia wykazania, że przy podejmowaniu działań następczych dochowano należytej staranności. W przeciwnym razie spółka może narażać się na negatywne konsekwencje.

Trzy linie obrony - kto jest odpowiedzialny za zarządzanie ryzykiem?

Model trzech linii obrony, do którego odwołują się m.in. Dobre praktyki spółek notowanych na GPW, wskazuje, że za zarządzanie ryzykiem odpowiedzialni są (w różnym stopniu i zakresie): pracownicy operacyjni jako właściciele ryzyk, ich przełożeni, czyli menedżerowie ryzyk, którzy stoją na drugiej linii obrony oraz audyt wewnętrzny będący trzecią linią obrony, który podobnie jak w przypadku pozostałych procesów pełni funkcję stricte kontrolną.

Ochrona sygnalistów przed odwetem

Najistotniejszym celem dyrektywy o ochronie sygnalistów, jest uniemożliwienie stosowania działań odetowych wobec sygnalisty zgłaszającego przypadki naruszenia prawa Unii Europejskiej.

Kto to jest sygnalista?

Polska jest w gronie państw, w których obowiązek wdrożenia rozwiązań umożliwiających zgłaszanie nieprawidłowości jest uregulowany tylko częściowo. Wynika to np. z ustaw regulujących działalność instytucji finansowych.

Ochrona sygnalistów (whistleblowing)

Prawo dotyczące ochrony sygnalistów zobowiązuje firmy do udostępnienia kanałów umożliwiających poufne zgłaszanie naruszeń, wdrożenie mechanizmów praktycznie chroniących sygnalistów przed odwetem oraz wypracowanie zasad rozpatrywania zgłoszeń w ściśle określonych terminach. Sprawdź jak możemy pomóc w dostosowaniu firmy do nowych przepisów.

Sankcje gospodarcze - sklep on-line

Od lutego 2022 firmy z obszaru Unii Europejskiej muszą przestrzegać sankcji gospodarczych nałożonych w bezprecedensowej skali na Rosję i Białoruś. Nasz zespół ma unikalne doświadczenie w tematach sankcyjnych – edukacji, weryfikacji kontrahentów oraz wdrażaniu odpowiednich procedur. Pomagamy ograniczyć ryzyko kar finansowych i odpowiedzialności karnej wynikające z naruszeń przepisów sankcyjnych.


    Kontakt

    Chcesz dowiedzieć się więcej? Skontaktuj się z nami.