Raport Antyfraudowy BIK 2023: Oszuści koncentrują się na socjotechnice

Biuro Informacji Kredytowej przedstawiło drugą edycję corocznego Raportu Antyfraudowego BIK [1]. Jak wynika z opracowania obejmującego rok 2023, analizie poddano trzy segmenty rynku: klientów indywidualnych, małe i średnie przedsiębiorstwa oraz banki i korporacje. W publikacji wskazano skalę zagrożeń, poziom świadomości cyberataków oraz temat współodpowiedzialności za bezpieczeństwo sektora bankowego i jego klientów. 

Badania po raz kolejny potwierdziły, że przestępcy wykorzystują niską świadomość zagrożeń fraudowych nie tylko wśród klientów indywidualnych, ale również przedsiębiorców, co w połączeniu z szeregiem technik manipulacji oraz wykorzystaniem dynamicznie rozwijających się nowoczesnych technologii, staje się coraz bardziej niebezpieczne dla potencjalnych ofiar fraudów. Badanie BIK pokazało, że ponad 80% przedsiębiorców rezygnuje z usług i narzędzi antyfraudowych na rzecz… zdrowego rozsądku. 





 

Metody działania
 

Jak wynika z raportu BIK, brak odpowiedniej ochrony oraz niska świadomość zagrożenia są największymi problemami w zapewnieniu bezpieczeństwa osób prywatnych i przedsiębiorstw. Obecnie przestępcy odchodzą od zaawansowanych ataków hakerskich na profesjonalnie chronione systemy IT instytucji finansowych, wybierając skuteczniejszą metodę jaką jest wykorzystywanie elementów socjotechniki. Najpopularniejszymi metodami ataków socjotechnicznych pozostają:

• phishing, czyli nakłonienie ofiary do kliknięcia w fałszywy link, wysyłany za pomocą poczty elektronicznej, mediów społecznościowych, komunikatory oraz SMS,
• vishing, czyli rozmowa telefoniczna z ofiarą – oszuści zwykle podają się za osoby zaufania publicznego, np. pracownika banku,
• spoofing, czyli podszycie się pod dane innej osoby bądź firmy z wykorzystaniem technologii.

Wszystkie metody mają wspólny cel: nakłonienie ofiary do wykonania czynności, które umożliwią kradzież.
 

Klienci indywidualni
 

Raport Antyfraudowy BIK wskazuje na niepokojący wzrost odsetka Polaków, którzy mieli styczność z co najmniej jedną formą wyłudzenia (36% ankietowanych, wzrost o 4 pkt. proc. w porównaniu do 2022 roku). Co więcej, 65% ankietowanych obawia się wyłudzenia będącego wynikiem kradzieży danych. Spada za to odsetek optymistów, którzy nie obawiają się wyłudzenia – w obecnym raporcie jest to jedynie 22% respondentów (w ubiegłorocznym raporcie było to aż 34% ankietowanych).

Polacy wskazali też najczęściej występujące zagrożenia, które ich zdaniem nasiliły się w ostatnich sześciu miesiącach. Najwięcej ankietowanych wskazało wyłudzenia w rozmowie telefonicznej, phishing oraz wyłudzenia pieniędzy poprzez odpowiedź na maile sprzedażowe czy też wygrane w loterii. Niesłabnącą popularnością „cieszy się” niechlubna metoda wyłudzeń „na wnuczka”, która przybiera też inne formy – między innymi „na policjanta” czy też „na bogatą osobę”.

W porównaniu do poprzedniego roku, mniej atrakcyjnym tematem dla oszustów wydaje się wyłudzanie na akcje charytatywne, między innymi „na pomoc uchodźcom” (65% ankietowanych w roku 2023, 71% w roku 2022). Warto zauważyć, że nasiliły się również wyłudzenia pieniędzy z wykorzystaniem systemów płatności mobilnych, podszywając się pod znajomego z mediów społecznościowych, wyłudzenia pieniędzy na fałszywe inwestycje czy też wyłudzenia kredytów lub abonamentów na skradzione dane. Według Raportu Antyfraudowego BIK 2023, nawet co piąta próba wyłudzenia kończy się stratą po stronie ofiary.
 

Małe i średnie firmy
 

W 2023 r. co piąte małe lub średnie przedsiębiorstwo w Polsce stało się celem działań oszustów. Pomimo tego, że większość firm zauważa do dziesięciu prób wyłudzeń rocznie, rzeczywista skala tego problemu może być o wiele większa – ocena wielu firm jest niedoszacowana, ponieważ mogły nie zorientować się, że były celem ataku.

Najczęstsza metoda działań oszustów, z którą spotykają się małe i średnie firmy to podejrzany mail z linkiem kierującym do płatności. Według raportu BIK za 2023 rok, aż 37% przedsiębiorców padło celem takiego ataku. Znacząco zmniejszył się za to odsetek prób wyłudzeń, polegających na wysyłaniu firmom fałszywych faktur (15% w roku 2023, 30% w roku 2022).

Przedsiębiorcy zdają sobie sprawę z potencjalnych oszustw, których rozmiary mogą różnić się w zależności od sektora. Mimo to, ryzyko padnięcia ofiarą działalności oszustów nie jest dostrzegane przez 15,8% firm. Co niezwykle alarmujące, pomimo świadomości zagrożeń, aż 82,4% przedsiębiorstw nie korzysta z usług lub narzędzi antyfraudowych, co stanowi wzrost o 2,6 punktu procentowego w porównaniu do 2022 r. Taka postawa zdaje się być spowodowana powszechnym przekonaniem w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, że ryzyka te nie są duże lub firmy są w stanie poradzić sobie z nimi na własną rękę. Takie wnioski płyną z odpowiedzi udzielonych przez ponad 85% badanych przedsiębiorców.
 

Instytucje finansowe
 

W 2023 roku liczba zdarzeń fraudowych wzrosła – wynika z odpowiedzi połowy ankietowanych instytucji finansowych w Polsce. Jest to niepokojący sygnał, biorąc pod uwagę fakt, że w roku 2022 jedynie 34% ankietowanych korporacji udzieliło takiej odpowiedzi. Alarmujące jest też to, że aż 40% respondentów z sektora bankowego odnotowuje ponad 500 zdarzeń fraudowych rocznie.

Banki wskazują, że obecnie największym zagrożeniem nie są ataki typowo hakerskie, tylko ataki na klientów w celu przejęcia ich danych, środków lub dostępów do rachunków. Aż 65% ankietowanych instytucji finansowych wskazuje, że za atakami najczęściej stoją zorganizowane grupy przestępcze. Co dziesiąta przyznaje, że roczne straty w wyniku oszustw przekroczyły 10 mln zł.
 

Narzędzia antyfraudowe i AI
 

Ankietowani przedstawiciele instytucji finansowych wskazują, że ciągłe rozwijanie narzędzi antyfraudowych chroni zarówno interesy przedsiębiorstwa, jak i klientów. W ramach obowiązującego prawa, to bank obarczony jest odpowiedzialnością zapewnienia bezpieczeństwa, nierzadko bez względu na to, czy klient zachował wymagane umową środki bezpieczeństwa. Aż 30% ankietowanych instytucji z sektora bankowego przyznaje, że ich działania antyfraudowe przyczyniły się do zablokowania transakcji na kwoty przekraczające 10 mln zł.

Jak wskazuje Raport Antyfraudowy BIK 2023 roku, aż 95% (78% w 2022 r.) dużych podmiotów przyznaje, że zdarzeniom fraudowym najskuteczniej zapobiegają rozwiązania IT. Połowa korporacji z sektora finansowego obawia się, że rozwój sztucznej inteligencji spowoduje wzrost ryzyka wyłudzeń. Jednocześnie wykorzystanie AI stanowi szansę podniesienia poziomu bezpieczeństwa, między innymi poprzez automatyzację wielu czynności związanych z wykrywaniem fraudów i analizą danych.

Cyberbezpieczeństwo jest obszarem o strategicznym znaczeniu zarówno dla osób indywidualnych, jak i przedsiębiorstw. Warto zainwestować w edukację na temat bezpieczeństwa naszych danych i środków finansowych, aby zminimalizować ryzyko skutecznego ataku przez coraz bardziej wyspecjalizowanych oszustów.