Zarządzenie stratami z lat ubiegłych

Kwestia rozliczenia strat podatkowych z lat ubiegłych stanowi kluczowy element zarządzania obciążeniami CIT. Możliwość przenoszenia strat na przyszłe lata pozwala na złagodzenie skutków ewentualnej niekorzystnej sytuacji finansowej i przyczynia się do poprawy płynności finansowej przedsiębiorstwa.

Niemniej jednak, możliwość rozpoznania strat z lat ubiegłych napotyka pewne ograniczenia. Co do zasady poniesioną stratę ze źródła przychodów można rozliczyć w najbliższych kolejno po sobie następujących 5 latach podatkowych, kwota obniżenia dochodu z danego źródła nie może jednak przekroczyć 50% wysokości straty. Dla straty z konkretnego roku, strata może również zostać jednorazowo odliczona do wysokości 5 mln PLN (w takim wypadku nadwyżka podlega odliczeniu na zasadach ogólnych, tj. do wysokości 50% straty).

Powyższe zasady stosuje się odrębnie dla straty z każdego roku podatkowego – tj. dopuszczalne jest pomniejszenie dochodu danego roku podatkowego o wielokrotność kwoty 5 mln PLN, w przypadku jeśli jednostkowo wartość każdej z rozliczanych strat podatkowych, dotyczących poszczególnych lat podatkowych, nie przekroczy ustawowego limitu.

Co zatem w przypadku, jeśli spółka nie wykaże, w ciągu 5 lat od poniesienia straty wystarczającej kwoty dochodu, aby móc ją w pełni rozliczyć? Co do zasady, strata podatkowa po upływie tego okresu ulega przedawnieniu i nie może być wykorzystana. Niemniej jednak, warto zwrócić uwagę, że ustawa o CIT dopuszcza możliwość wpływania do pewnego stopnia na wysokość straty podatkowej. W szczególności, podatnicy mogą w okresie ponoszenia strat podatkowych zaplanować maksymalnie obniżone stawki amortyzacyjne i powrócić do stawek, tj. wyższych kosztów podatkowych, w okresie osiągania dochodów, a tym samym odpowiednio wpływać na wysokość straty podatkowej i dochodu do opodatkowania.

Co więcej ugruntowana już linia orzeczniczą sądów administracyjnych potwierdza, że dopuszczalne jest również obniżenie stawek amortyzacji (nawet do 0) w drodze korekty zeznania podatkowego. Warto zwrócić uwagę, że tego rodzaju działania nie są traktowane w praktyce orzeczniczej jako próba obejścia prawa czy też działania optymalizacyjne mogące podlegać kontroli z perspektywy klauzul antyabuzywnych – tego rodzaju działanie traktowane jest bowiem jako realizacja uprawnienia podatnika wprost wynikającego z ustawy o CIT. 

Przyporządkowanie przychodu do odpowiedniego roku podatkowego

Moment rozpoznawania przychodów podatkowych i kosztów uzyskania przychodu należy do kluczowych zagadnień mogących w praktyce istotnie wpływać na wynik podatkowy spółki w danym okresie. W szczególności prawidłowe rozliczenie wydatków ponoszonych na przełomie lat, usług ciągłych oraz kontraktów długoterminowych może w tym kontekście stanowić wyzwanie dla podatników, zwłaszcza w przypadku jeśli którekolwiek z tych rozliczeń jest nowe u danego podatnika.

W związku z tym, na etapie ostatecznej weryfikacji przygotowywanego rozliczenia CIT warto zwrócić uwagę i dodatkowo sprawdzić, w szczególności czy usługi zamówione i opłacone w danym roku zostały w tym samym roku faktyczne wykonane – w przypadku gdy realizacja usługi i wystawienie faktury następuje dopiero w kolejnym roku spółka nie będzie bowiem uprawniona do kosztów uzyskania przychodu pomimo poniesienia wydatku (uprawnienie to wystąpi dopiero w kolejnym roku, z momentem wystawienia faktury, zwykle po zakończeniu świadczenia usługi).

Dodatkowo warto się upewnić, czy omyłkowo powyższego podejścia nie zastosowano do tzw. usług ciągłych -tj. świadczonych w okresach rozliczeniowych. Nawet bowiem w przypadku jeśli na przykład faktura za czwarty kwartał zostanie wystawiona w styczniu następnego roku, koszt uzyskania przychodu powinien zostać rozpoznany z końcem okresu rozliczeniowego tj. jeszcze w roku poprzednim.

Na uwagę zasługują również rozliczenia dot. kontraktów długoterminowych. W związku z brakiem szczegółowych przepisów regulujących sposób przyporządkowania kosztów uzyskania przychodu do przychodów z kontraktu długoterminowego, spółka powinna opracować i przyjąć metodykę ich proporcjonalnego rozpoznawania, uwzględniającą stopień faktyczny etap realizacji kontraktu i związane z nim przychody. Niemniej wyjątkiem w takich przypadkach będą koszty pracownicze, które zgodnie z praktyką organów podatkowych powinny być w całości rozpoznane w momencie ich poniesienia, również w przypadkach, gdy możliwe jest zidentyfikowanie pracowników działających w całości w ramach konkretnego kontraktu długoterminowego.

Jednorazowe zdarzenia

Funkcjonowanie przedsiębiorstwa, bez względu na jego wielkość czy branżę, nie jest stałe - podlega różnym wpływom, zarówno ze względu na okoliczności zewnętrzne jak i decyzje zarządcze podejmowane w danej spółce lub w grupie kapitałowej.

W ramach procesu sporządzania rocznej deklaracji CIT ma to kluczowe znaczenie, gdyż nietypowe rozliczenia mogą wiązać się z istotnymi różnicami w wyniku podatkowym rok do roku (wskutek których urząd skarbowy zaobserwuje znaczącą zmianę kwoty wpłacanego podatku), co może zwrócić uwagę organów podatkowych.

Z tych względów, odpowiednie dokumentowanie tych zdarzeń, także pod kątem ich konsekwencji podatkowych, stanowi jedno z największych wyzwań w zarządzaniu podatkami. W praktyce często zdarza się, że dokumentacja wymagana do prawidłowego rozliczenia danego zdarzenia jest skomplikowana i nie jest dostępna od razu. Dlatego tak ważne jest narzucenie odpowiedniej dyscypliny w zakresie gromadzenia, przechowywania i zarządzania dokumentacją oraz inwestowanie w odpowiednie narzędzia i systemy, które ułatwią ten proces.

Na etapie sporządzenia zeznania rocznego jest z związku z tym szczególnie istotne, aby w odniesieniu do wszelkich nietypowych, istotnych kwotowo transakcji czy też innych jednorazowych zdarzeń, spółka prawidłowo wykazała ich wpływ w rozliczeniu rocznym, jak również zachowała na potrzeby ew. kontroli odpowiednią dokumentację.

W wielu przypadkach, zgromadzenie konkretnych dokumentów nie stanowi co prawda warunku formalnego rozpoznania kosztów podatkowych lub też neutralności podatkowej danego zdarzenia, niemniej w przypadku kontroli okazuje się kluczowe. Dlatego też, na etapie dokonywania rozliczenia za dany rok istotne jest dokonanie weryfikacji czy w odniesieniu do nietypowych transakcji lub zdarzeń mających miejsce w poprzednim roku podatkowym spółka zgromadziła wszystkie kluczowe informacje i dokumenty – i ew. zaplanowanie ich niezwłocznego uzupełnienia (nawet już po złożeniu deklaracji). Szczególnie bowiem odtworzenie przebiegu podejmowania decyzji zarządczych może okazać się z upływem czasu utrudnione lub też niemożliwe, podczas gdy w wielu przypadkach organy mogą kwestionować rozliczenie nietypowej transakcji z perspektywy potencjalnych wątpliwości co do jej uzasadnienia ekonomicznego.

Prawidłowe rozliczenie wydatków na usługi niematerialne

Różnorodność usług niematerialnych nabywanych przez spółki, takich jak doradztwo prawne, podatkowe, usługi marketingowe czy IT, zależy w dużej mierze od specyfiki branży i przyjętej strategii zarządzania. Niezależnie od profilu działalności, usługi te są jednak obecne w praktycznie każdym biznesie. Aby prawidłowo uwzględnić powiązane z nimi wydatki w rocznych rozliczeniach CIT, kluczowe jest zgromadzenie odpowiedniej dokumentacji.

Możliwość udowodnienia, że usługi niematerialne zostały rzeczywiście wyświadczone na rzecz podatnika, jest podstawowym warunkiem do uwzględnienia ich w rocznym rozliczeniu CIT. W praktyce, w zależności od charakteru usług spółki mogą gromadzić dowody takie jak m.in. umowy, korespondencja e-mail, notatki ze spotkań, materiały szkoleniowe, opinie i raporty.

Z drugiej strony, jeżeli spółka nie posiada odpowiedniej dokumentacji potwierdzającej, że usługa została wykonana, jakie były jej rezultaty i jakie korzyści przyniosła (lub też do osiągnięcia jakich korzyści zmierzała), musi liczyć się z ryzykiem zakwestionowania zaliczenia poniesionych wydatków do kosztów uzyskania przychodów.

W związku z powyższym, na etapie ostatecznej weryfikacji składanej deklaracji, warto upewnić się, że w odniesieniu do nabywanych usług (zwłaszcza w przypadkach, gdy poniesione wydatki były istotne kwotowo) spółka posiada wystarczającą dokumentację. Na potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa rozliczeń kluczowe jest, aby w razie kontroli podatkowej można było łatwo udowodnić realizację usług oraz ich wartość dla spółki.