Zwolnienie z VAT 2024 – komu przysługuje? Limity zwolnienia podmiotowego

Zasady zwolnienia podmiotowego z VAT

Aby prawidłowo przedstawić schemat zwolnienia podmiotowego, należy zacytować art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, który w sposób ogólny przedstawia to zwolnienie. Zgodnie z powołanym przepisem zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.

Przepis wskazuje, że zwolnienie przede wszystkim dotyczy podatników. Warto tu odnieść się do art. 15 ustawy o VAT, który wskazuje, że podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Przepis wskazuje dalej na definicję działalności, ale dla uproszczenia przyjąć należy, że jest to wszelka aktywność ww. podatników.

Drugim warunkiem skorzystania ze zwolnienia jest nieprzekroczenie limitu sprzedaży w kwocie 200 000 zł. Czym jest sprzedaż? Z pomocą przychodzi tu art. 2 pkt 22 ustawy o VAT, a więc słowniczek, który jako sprzedaż definiuje odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów. Na koniec wskazano, że do wartości tejże sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Ze względu na brak wskazania, jakiego podatku dotyczy ten przepis, należy uznać, że chodzi o podatek od towarów i usług.

Samo zwolnienie z VAT do wskazanego limitu jest uzależnione nie tylko od tego, czy podatnicy nie przekroczą limitu, ale także od tego, jaką działalność wykonują. Zgodnie bowiem z art. 113 ust. 2 ustawy o VAT do wartości sprzedaży, o której mowa w ust. 1, nie wlicza się:

1) wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów (WDT) oraz wewnątrzwspólnotowej sprzedaży towarów na odległość, która nie podlega opodatkowaniu podatkiem na terytorium kraju;

1a) sprzedaży na odległość towarów importowanych, która nie podlega opodatkowaniu podatkiem na terytorium kraju;

2) odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług, zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, z wyjątkiem transakcji związanych z nieruchomościami, usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38–41, usług ubezpieczeniowych – jeżeli czynności te nie mają charakteru transakcji pomocniczych;

3) odpłatnej dostawy towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.

Oznacza to, że limit 200 000 zł może zostać przekroczony, ale dokonanie sprzedaży w zakresie np. usług zwolnionych nie wpłynie na utratę tego zwolnienia.

Z drugiej strony należy gruntownie przeanalizować wyłączenia zawarte w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT. Występują bowiem pewne rodzaje działalności, które zwolnieniu w ogóle nie podlegają i już od dokonania pierwszej transakcji są opodatkowane VAT, mimo braku przekroczenia limitu kwotowego.

Dotyczą one dostaw:

• towarów wymienionych w załączniku nr 12 do ustawy (głównie metale szlachetne czy złom elektroniczny);
• towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, z wyjątkiem energii elektrycznej (CN 2716 00 00), wyrobów tytoniowych;
• samochodów osobowych, innych niż nowe środki transportu, zaliczanych przez podatnika do środków trwałych podlegających amortyzacji;
• budynków, budowli lub ich części, w przypadkach, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 lit. a i b (dostawa nieruchomości w ramach pierwszego zasiedlenia);
• terenów budowlanych;
• nowych środków transportu;
• następujących towarów, w związku z zawarciem umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie: preparatów kosmetycznych i toaletowych (PKWiU 20.42.1), komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKWiU 26), urządzeń elektrycznych (PKWiU 27), maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowanych (PKWiU 28);
• hurtowych i detalicznych części i akcesoriów do: pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli (PKWiU 45.3), motocykli (PKWiU ex 45.4);

oraz:

• podatników świadczących usługi: prawnicze; w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego; jubilerskie; ściągania długów, w tym factoringu;
• podatników nieposiadających siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.

Limity zwolnienia z VAT w 2024 r.

Limit zwolnienia dla podatników dokonujących sprzedaży, co dotyczy także świadczenia usług, nie zawsze wynosił 200 000 zł, co więcej, nie zawsze był nawet wyrażony w polskiej walucie – polskich złotych. Otóż do dnia 31 grudnia 2007 r. limit ten wynosił 10 000 euro. Następnie od 1 stycznia 2008 r. został on określony w polskiej walucie w kwocie 50 000 zł. Limit taki obowiązywał do 31 grudnia 2010 r., by od 1 stycznia 2011 r. wynosić 150 000 zł. W obecnej kwocie, czyli 200 000 zł, limit obowiązuje od 1 stycznia 2017 r.

Zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy z dnia 1 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw: na podstawie decyzji wykonawczej Rady Unii Europejskiej 2015/1173 z dnia 14 lipca 2015 r. (Dz.Urz. UE L 189 z 17.07.2015, s. 36) limit zwolnienia podmiotowego w podatku od towarów i usług w wysokości 150 000 zł obowiązuje do dnia 31 grudnia 2018 r. Na podstawie art. 395 dyrektywy VAT Polska wystąpiła do Komisji Europejskiej z wnioskiem o upoważnienie do stosowania szczególnego środka stanowiącego odstępstwo od art. 287 pkt 14 niniejszej dyrektywy, w celu przyznania od dnia 1 stycznia 2017 r. do dnia 31 grudnia 2018 r. zwolnienia w podatku od towarów i usług podatnikom, których roczny obrót nie przekracza 40 000 euro (po przeliczeniu na złote, zgodnie z art. 399 i art. 400 dyrektywy VAT, limit ten wynosi 200 000 zł).

Tak ukształtowany przepis art. 113 ust. 1 ustawy o VAT obowiązywać ma, w tym momencie, do końca roku 2025 – zatem do końca roku limit wynosi 200 000 zł.

Aby skutecznie i prawidłowo wyliczyć limit zwolnienia, należy:

• wziąć pod uwagę sprzedaż definiowaną przez ustawę o VAT,
• ustalić, czy dana działalności wlicza się do limitu,
• sprawdzić, czy dana działalność wyklucza podatnika ze stosowania limitu,
• monitorować wysokość sprzedaży, aby w razie przekroczenia limitu prawidłowo wypełnić obowiązki w zakresie VAT, w tym rejestracji oraz złożenia VAT-R.

Należy także pamiętać o tym, że samo zwolnienie nie jest obowiązkowe. Podatnik może z niego zrezygnować, o czym stanowi art. 113 ust. 4 ustawy o VAT, składając pisemną rezygnację.

Przykłady zwolnienia z VAT w praktyce

Zwolnienia podmiotowe w VAT można stosować, gdy spełnione są wskazane powyżej warunki. Oczywiście dla każdego podatnika inaczej będzie się kształtowała sprzedaż w działalności gospodarczej. Prowadząc działalność, która nie jest wyłączona ze stosowania zwolnienia, można je stosować w pełnym zakresie.

Należy także mieć na uwadze art. 43 ustawy o VAT, a więc przepis, który zwalnia z VAT określony rodzaj działalności (zwolnienie przedmiotowe). W tym zakresie np. dentysta nie pilnuje obrotu w celu utrzymania zwolnienia podmiotowego, ponieważ w ogóle jest z VAT zwolniony, a wysokość obrotu w ogóle nie ma dla niego znaczenia. Z kolei dla informatyka nie przewidziano zwolnienia przedmiotowego i musi on pamiętać o tym, aby przed przekroczeniem 200 000 zł sprzedaży zarejestrować się do VAT oraz aby nie wykonać żadnej z usług czy sprzedaży z art. 113 ust. 13 ustawy o VAT (nawet jednorazowej).

Trzeba wyraźnie podkreślić, że nieprzemyślana aktywność gospodarcza może spowodować utratę prawa do zwolnienia z VAT nawet już w pierwszym miesiącu i nawet wtedy, gdy zysk z takiego przedsięwzięcia okaże się znikomy. Warto zatem zawsze skonsultować dodatkową sprzedaż z doradcą podatkowym.

Jak zastosować zwolnienie z VAT do 200 tys. zł?

Jeśli podatnik dobrze przeanalizował swoją sytuację prawno-gospodarczą i wie, że nie przekroczy limitu przychodu w wysokości 200 000 zł, to nie musi się rejestrować do VAT. Oznacza to dla niego nie tylko brak obowiązku w zakresie odprowadzania VAT należnego, ale także brak możliwości odliczenia VAT naliczonego. Gdy podatnik rozpoczyna działalność w trakcie roku, nie musi rejestrować się do VAT, gdy przewidywana wartość sprzedaży nie przekroczy – w proporcji do okresu sprzedaży – równowartości 200 000 zł.

Prawo do zwolnienia można także utracić, niemniej jednak utrata tego prawa nie jest bezterminowa. Zgodnie z art. 113 ust. 11 ustawy o VAT podatnik, który utracił prawo do zwolnienia sprzedaży od podatku lub zrezygnował z tego zwolnienia, może, nie wcześniej niż po upływie roku, licząc od końca roku, w którym utracił prawo do zwolnienia lub zrezygnował z tego zwolnienia, ponownie skorzystać ze zwolnienia określonego w ust. 1. Taki powrót do zwolnienia wymaga jednak zgłoszenia chęci skorzystania ze zwolnienia i złożenia aktualizacji VAT-R, o czym nie można zapomnieć.

Pilnowanie sprzedaży jest więc kluczowym elementem korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Warto też podkreślić, że zwolnienie przestaje obowiązywać od momentu przekroczenia limitu, a nie w stosunku do wszystkich czynności od początku roku.

Podsumowanie

Zwolnienie z VAT w 2024 r. przysługuje podatnikom, których roczny obrót nie przekracza 200 000 zł, zgodnie z art. 113 ustawy o VAT. Pomimo braku zmian w przepisach na rok 2024 konieczne jest monitorowanie sprzedaży, gdyż limit w takiej wysokości obowiązuje tylko do końca roku. Podatnicy, którzy utracili prawo do zwolnienia, mogą powrócić do niego po roku, po zgłoszeniu tej okoliczności w aktualizacji VAT-R. Pomoc w analizie sytuacji podatnika oraz monitorowaniu przepisów zapewnią eksperci z EY Polska.