Ustawa o pomocy dla obywateli Ukrainy i wprowadzone zmiany

Projektowane przepisy zmieniają termin rejestracji pobytu obywatela Ukrainy. Nowelizacja ma uchylić 90-dniowy termin poprzez złożenie wniosku o nadanie numeru PESEL na szczególnych zasadach. Uchylany termin ma zostać zastąpiony obowiązkiem zawnioskowania o numer PESEL w ciągu 30 dni od daty wjazdu do Polski obywatela Ukrainy. Złożenie ww. wniosku będzie skutkowało legalizacją dalszego pobytu na terytorium RP do 24 sierpnia 2023 r.

Zaproponowano także ustawowe usankcjonowanie elektronicznego dokumentu pobytowego Diia.pl. Dokument został notyfikowany do Komisji Europejskiej w formie rozporządzenia. Wprowadzenie tych regulacji umożliwi zrównanie jego statusu prawnego z kartą pobytu, która jest głównym dokumentem pobytowym uprawniającym do pobytu na terytorium Polski w okresie ważności dokumentu oraz do przekraczania granic.

Ustawodawca planuje także wprowadzić zmiany porządkujące oraz niwelujące problemy interpretacyjne. Obecnie pojawia się wątpliwość dotycząca liczenia limitu Schengen w przypadku zbiegu podstawy do pobytu długoterminowego np. Diia.pl oraz krótkoterminowego np. ruchu bezwizowego. Art. 11 specustawy wskazuje, iż objęcie ochroną czasową jest niezależnie od innych uprawnień do wjazdu i pobytu na terytorium Polski. Proponowane zmiany zakładają uchylenie tego przepisu, ponieważ wprowadza on pewną niejasność dotyczącą niezależności podstawy pobytu krótko oraz długoterminowego. Wolą prawodawcy jest aby 18-miesięczny pobyt długoterminowy na podstawie elektronicznego dokumentu Diia.pl oraz ważnego paszportu nie powodował upływu 90-dniowego terminu ruchu bezwizowego na podstawie pobytu krótkoterminowego. Jest to wyczekiwana zmiana, ponieważ przepisy nie regulowały tego tematu w wystarczająco jasny sposób, co prowadziło do problemów interpretacyjnych dotyczących możliwości pobytu i podróży w państwach strefy Schengen po upływie 90 dni pobytu na terytorium Polski. Proponowana zmiana ma doprecyzować zagadnienie i zrównać status pobytowy na terytorium Polski na podstawie aplikacji Diia.pl z innymi długoterminowymi pobytami.

Ustawodawca uchwalając specustawę przewidział możliwość dalszej legalizacji pobytu obywateli Ukrainy, którzy stali się beneficjentami ochrony czasowej. Mianowicie ustanowił możliwość ubiegania się o specjalne zezwolenie na pobyt czasowy, na uproszczonych warunkach. Zezwolenie miałoby być wydawane na okres 3 lat, a wnioskodawcy mogliby się o nie ubiegać nie wcześniej aniżeli po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu, nie później jednak niż po upływie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r, a więc do 24 sierpnia 2023 roku. Pierwsze wnioski mogłyby więc zostać złożone już z dniem 25 listopada tego roku.

W projekcie zaproponowano wprowadzenie kolejnego rozwiązania, które będzie legatymizować pobyt obywateli Ukrainy, których pobyt na terytorium Polski jest legalny w rozumieniu specustawy. Rozwiązanie to opierać się będzie na ustanowionym dokumencie elektronicznym Diia.pl, potwierdzającym legalny pobyt w związku z udzieleniem ochrony czasowej.  

Posiadacze tego dokumentu mają możliwość legitymowania się dokumentem, który uznawany jest na terenie Unii Europejskiej, jak również pozwala wraz z paszportem na przekraczanie granicy.  Projektodawca przewiduje również możliwość wydawania Diia.pl małoletnim dzieciom rodziców już legitymujących się tym dokumentem. Projektodawca wykorzystał istniejące już instytucje prawne: domniemanie legalnego pobytu określone w art. 2 ust. 1 specustawy, urzędowe poświadczenie tego uprawnienia w postaci nadania numeru PESEL z przypisanym statusem „UKR” oraz dokument elektroniczny - Diia.pl.

Kolejnym rozwiązaniem, jest wprowadzenie ułatwień dla obywateli Ukrainy w uzyskaniu zezwolenia na pobyt czasowy w przypadkach, gdyby nie spełniali oni wszystkich wymaganych warunków dla uzyskania tego rodzaju zezwolenia pobytowego, w szczególności w zakresie deklarowanego celu pobytu, czy też uzasadnienia dla pobytu dłuższego aniżeli 3 miesiące. Wyjątek stanowić będzie sytuacja, gdy obowiązuje wpis danych cudzoziemca do wykazu cudzoziemców, których pobyt jest na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej niepożądany, lub jego dane znajdują się w Systemie Informacyjnym Schengen do celów odmowy wjazdu, lub wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub zobowiązania wynikające z postanowień ratyfikowanych umów międzynarodowych obowiązujących Rzeczpospolitą Polską. Zezwolenie na pobyt czasowy udzielane byłoby na okres jednego roku, co nie wydaje się zbyt długim okresem, zważywszy na fakt, jak długo procedowane są wnioski o udzielenie zezwoleń na pobyt czasowy.