Hoe kan Nederland haar energiepotentieel benutten en doorlooptijden versnellen?

Regulerings- en beleidsvraagstukken op het gebied van energietransitie en duurzaamheid werden tijdens het EY Energiedebat geleid door Jan Peter Balkenende besproken met topbestuurders uit de energiesector en parlementariërs. Inhoudelijk werd het EY Energiedebat begeleid door Bastiaan Kats en Jacqueline Feld. In dit artikel blikken zij terug op de belangrijkste gamechangers.

Met een VR-bril door het Nederland van de toekomst

De uitkomst van de vorige editie van het EY Energiedebat was dat het tijd is voor actie. Echter, wie doet wat en wanneer?

Bastiaan Kats: “Een radicale versnelling is mogelijk als iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt, we elkaar aanspreken op het daadwerkelijk uitvoeren van acties en daarop ook ‘handhaven’. We zitten in een cultuur dat we afspraken maken en te makkelijk niet opvolgen: dat kan niet in deze energiecrisis.”

Jacqueline Feld: “In het energiedebat kwam naar voren dat het belangrijk is dat mensen elkaar durven aanspreken. En dat een brede visie voor Nederland nodig is, hoe ziet ons land er uit in 2030 en daarna? Voor je het weet is het 2050. Hoe gaan we leven, wat vinden we belangrijk en waar bevinden de (toekomstige) industriële clusters zich? En ook vanuit internationaal perspectief; hoe kunnen we met omringende landen samenwerken die (ook) op andere energiebronnen inzetten? Je moet als het ware met een VR-bril door het Nederland van de toekomst lopen en beslissen waar we naar toe willen. En daarbij is er niet één weg, fouten horen erbij.”

Bastiaan: “Durf keuzes te maken en leg uit wat je aan het doen bent, waar je naar toe wilt en waarom. Maak ook duidelijk en accepteer ook dat er dingen niet meteen goed zullen gaan. De energietransitie is niet alleen een systeemtransitie, maar ook een sociale transitie waarbij draagvlak van cruciaal belang is. Dit vraagt om uitleg, om het eerlijke en begrijpelijke verhaal naar burgers en andere stakeholders toe.” 

Skin in the game

Jacqueline Feld: “Een voorbeeld dat werd genoemd werd is de LNG-terminal in de Eemshaven. Twee drijvende LNG-fabrieken die vloeibaar gas (LNG) weer kunnen omzetten in gasvorm voor invoeding op het gasnet. Gemiddeld zijn de doorlooptijden van bepaalde energieprojecten 8,5 – 10,5 jaar, terwijl deze faciliteit in een half jaar is gerealiseerd. Het kan dus wel! In dit geval namen partijen risico’s want ze wilden er samen uitkomen. Niemand ging naar elkaar of de overheid zitten kijken, maar samen gingen ze aan de slag.”

Bastiaan: “Iedereen heeft zijn eigen verantwoordelijkheid om zijn carbon footprint te verlagen. De tijd van (af)wachten tot een ander of de overheid wat doet is voorbij. Neem verantwoordelijkheid, wat is jouw bijdrage?”

Jacqueline: “Het gaat om skin in the game, zoals tijdens het debat werd opgemerkt. Je zult als bedrijf dus zelf ook risico moeten durven nemen, dat is de betrokkenheid die nodig is. Er wordt nu nog te veel naar elkaar en de overheid gekeken voor de oplossing, maar je moet zelf het voortouw durven nemen. Durf te besturen, in te grijpen en normen of voorbeelden te stellen. In Nederland zijn we in staat snel te schakelen. Als groot bedrijf heb je bovendien veel invloed.” 

Groter geheel

In de gehele keten is er behoefte aan een langetermijnvisie, met concrete doelen en pragmatische tussenstappen. Het belang van samenwerking wordt sterker dan ooit gevoeld. De energiecrisis leidt op dit moment tot schrijnende situaties. Hoe kunnen we deze crisis gebruiken om te versnellen?

Bastiaan: “Dat begint met goed luisteren naar elkaar. En niet alleen luisteren maar ook verdiepen in de positie van de andere partij. Niet alleen je eigen belang vooropstellen maar ook bijdragen aan het holistische, grotere geheel.”

Jacqueline: “Daar is een cultuurverandering voor nodig.”

Bastiaan: “Versnelling ontstaat wanneer partijen écht naar elkaar luisteren en open staan voor elkaars ideeën en belangen. Het is nodig om over je eigen schaduw heen durven te stappen in het kader van het grotere geheel.

Jacqueline: “Het gaat in deze transitie niet alleen om geld verdienen en ondernemen, het gaat om meer, het gaat om het creëren van een duurzame toekomst.”

Bastiaan: “Grote bedrijven moeten vanzelfsprekend rekeninghouden met hun aandeelhouders en stakeholders. Niet iedereen is met de energietransitie bezig. Dan is het aan de overheid om in te grijpen. Dat begint met visie, regels, normen, kaders en bijvoorbeeld belastingen invoeren zodat een bedrijf zich op termijn wel moet aanpassen. In het debat werd door diverse topbestuurders uit de energiesector aangeraden om sneller te escaleren en betrokken partijen in de startfase van een project al te betrekken om vertraging te voorkomen.”

Jacqueline: “We moeten antwoorden zoeken hoe we een betere samenwerking tussen bevoegde gezagen, bedrijven, stakeholders en burgers kunnen bereiken. Maak gebruik van elkaars kracht en kijk waar bedrijven onderling elkaar kunnen helpen.”

Klimaatraad

Het klimaatvraagstuk en de drang de transitie op te lossen en te versnellen is groter dan ooit. De urgentie om keuzes te maken, beslissingen te nemen en versneld tot actie over te gaan is groot.

Jacqueline: “De rol van de Klimaatraad kan daarbij belangrijk zijn omdat deze los van de politiek staat. Je moet de raad echter wel een helder doel en voldoende bevoegdheden geven zodat het doelgericht aan het werk kan gaan. De komende maanden moet duidelijk worden welke rol de Klimaatraad uiteindelijk gaat spelen.”

Bastiaan: “Toezichthoudende instanties kunnen, gevoed vanuit de praktijk, een hele belangrijke rol spelen. Wij kunnen er voor zorgen dat de Klimaatraad daartoe goed gevuld wordt met de juiste personen en de juiste expertise.”

Jacqueline: “Zo zijn we terug waar we begonnen: dat je met elkaar in gesprek moet om elkaars positie te begrijpen. Alleen samen versnellen we de energietransitie.”