Als we echt willen is duurzaamheid helemaal niet moeilijk

Alleen door het doorberekenen van de echte marktprijs kunnen we echte veranderingen in de richting van duurzaamheid teweegbrengen.

ESG-rapportagerichtlijnen en transparantie zijn noodzakelijk, echter we gaan onze duurzaamheidsvraagstukken alleen oplossen door het doorberekenen van de werkelijke prijs van producten en diensten en het stellen van duidelijke kaders. Dit zal zorgen dat financiële waardecreatie steeds meer gelijk komt te staan aan maatschappelijke waardecreatie. Een utopie? Zeker niet, we weten eigenlijk precies wat ons te doen staat.

In de afgelopen eeuw heeft de mensheid dankzij mechanisatie, industrialisatie, informatisering en data, enorme technologische en maatschappelijke vooruitgang geboekt. Zo heeft het internet geleid tot hyperconnectiviteit, zette de mens zijn eerste stappen op de maan, is het gelukt om miljarden transistors op een computerchip ter grootte van een vingernagel te verwerken, beschikken we over atoomverbrijzelende deeltjesversnellers en is onze levensverwachting dankzij de uitvinding van penicilline meer dan verdubbeld.

Dankzij de moderne wetenschap zijn we ook meer dan ooit doordrongen van het feit dat we duurzamer moeten leven om de planeet te beschermen en beschikken we over de kennis en technologie die nodig is om te beginnen met het terugdringen van klimaatverandering. Hoe kan het dan toch dat de duurzaamheidstransitie zo moeizaam gaat?

In feite is dit geen nieuws voor de meesten van ons. Op de middelbare school wordt ons al geleerd dat de markt faalt als externe effecten niet worden doorberekend in de prijzen. Dit is een fundamentele weeffout in ons economisch systeem. Voor een paar tientjes naar Madrid vliegen? Een bosje bloemen midden in de winter voor een paar euro? We zijn verslaafd geraakt aan lage prijzen terwijl iedereen weet dat dit soort absurde bedragen niet de echte prijs weerspiegelen.

Alleen door het doorberekenen van de echte marktprijs kunnen we echte veranderingen in de richting van duurzaamheid teweegbrengen. Uiteraard is dit niet altijd eenvoudig en moeten we hierbij rekening houden met internationale concurrentieverhoudingen, maatschappelijk draagvlak en uitvoerbaarheid. En beprijzen is zeker niet altijd mogelijk of effectief, denk bijvoorbeeld  aan eerste levensbehoeften of producten met een hoge prijsinelasticiteit.

Het negeren en niet verder beprijzen van externe effecten is echter geen optie en leidt op termijn tot veel grotere schade, maatschappelijk en financieel, zo leren ons een aantal recente crisissen in de landbouw en luchtvaart.

Soms defensief, omdat ze zien en verwachten dat hun negatieve externe (milieu en sociale) effecten steeds worden beprijsd, bijvoorbeeld door schaarste of belastingen op milieu (CO₂, water, plastic) en gezondheid (suiker). Maar in toenemende mate ook offensief, bijvoorbeeld bij fusies en overnames, kapitaalallocatie, R&D/innovatie, strategie en recentelijk zelfs bij afwenden van een vijandige overname. Deze bedrijven gaan dus steeds beter prijssignalen en waarde herkennen door middel van wat de Engelsen zo mooi een “conscious forward look’’ noemen en schatten daarmee de kans in dat de maatschappij ESG-factoren verder gaat internaliseren.

Ook financiële instellingen, banken en investeerders vragen vanuit fiduciaire verantwoordelijkheid en welbegrepen eigenbelang steeds meer om gerichte ESG-data. Daarbij verwachten ze dat de leiding van de onderneming uitlegt wat de impact van ESG op de toekomstige perspectieven en kasstromen van de onderneming is. En dit laat zien dat de kapitaalmarkt - die volgens sommigen altijd gelijk heeft - haar werk begint te doen.

Tot slot

Om de transitie naar duurzaamheid te versnellen zullen we dus moeten zorgen dat we externe effecten verder gaan beprijzen en financiële waardecreatie daarmee synoniem maken aan maatschappelijke waardecreatie. Het goede nieuws is dat er een groeiende groep bedrijven is die hun impact meten en de inzichten gebruiken om hun strategie en bedrijfsvoering aan te passen.

Daarbij moeten we ons realiseren dat Sustainability, ESG en andere vergelijkbare concepten, niet meer zijn dan een lens om anders en breder naar investeringen en bedrijfsactiviteiten te kijken en geen substituut vormen voor het doorvoeren van markteconomische veranderingen.

Tot slot een vergezicht, zodra externe effecten effectief zijn gewaardeerd en beprijsd en daarmee aan het derde en laatste criterium van de economische waardetheorie is voldaan, zullen het ESG-begrippenkader en -professional naar de achtergrond verdwijnen. ESG zal dan net als kwaliteitsmanagement en -managers in de jaren ’80/’90 wat in de vergetelheid raken, net als de roep om meer ESG-rapportagerichtlijnen en -data. Wij kunnen niet wachten.