W konsekwencji znaczącej zmianie ulegają również KPI:
- niektóre znane i używane od lat KPI stracą na znaczeniu, ponieważ zostaną zastąpione nowymi miarami MSSF 17; przykładami takich KPI są tradycyjnie stosowane do oceny zyskowności i wartości portfeli ubezpieczeń życiowych miary takie jak VIF (value of in-force) czy VNB (value of new business), które w świecie MSSF 17 zostaną zastąpione przez różne miary związane z CSM,
- niektóre KPI nadal będą używane, ale w zmienionej postaci, często nieco inaczej obliczane niż w świecie MSSF 4; przykładami takich wielkości jest wynik techniczny, wynik finansowy, a także powszechnie używane wskaźniki takie jak wskaźnik szkodowości czy wskaźnik zespolony (szkodowo-kosztowy),
- wreszcie MSSF 17 wprowadza całą rodzinę nowych KPI: wartość marży kontraktowej CSM, uwolnienie CSM w okresie, zastępowalność CSM, czyli relację zmiany marży kontraktowej wynikającej z nowego biznesu do uwolnienia marży kontraktowej z istniejącego biznesu, pokazującą czy CSM się „odbudowuje”, korekta z tytułu ryzyka niefinansowego i uwolnienie RA w okresie, przychody z ubezpieczeń, czy też koszty przypisane do działalności ubezpieczeniowej (direcly attributable expenses).
Niewiele KPI nie zmieni się w ogóle, z całą pewnością jednak nadal będziemy w ten sam sposób definiować i mierzyć składkę przypisaną, czy zwrot z kapitału (RoE).
Nie ulegną też zmianie definicje dywidendy ani żadne wskaźniki wypłacalnościowe związane z systemem Wypłacalność 2.
Zatem spora część kluczowych wskaźników efektywności pozostanie niezmieniona.
Tabela poniżej przedstawia podsumowanie najistotniejszych zmian w KPI wynikających z wdrożenia standardu MSSF 17.
Tabela 1. Kluczowe zmiany w KPI
| Wskaźnik zespolony | Marża kontraktowa | Nowy biznes |
RoE |
| Wskaźnik zespolony będzie wyznaczany w relacji do składki zarobionej brutto, są jednak grupy ubezpieczeniowe, które planują stosować składki zarobione netto albo przychody z ubezpieczeń jako podstawa wskaźnika. Elementy uwzględnione w liczniku wskaźnika ulegną zmianie z uwagi na przykład na zastosowanie dyskonta w wyznaczaniu zobowiązania z tytułu zaistniałych szkód (Liability for Incurred Claims, LIC) oraz uwzględnienie RA. | CSM będzie podstawą wyznaczania całej grupy nowych KPI: nominalna wartość CSM, wskaźnik CSM do miary ekspozycji (np. do przychodów z tytułu ubezpieczeń albo do składki), zastępowalność CSM, wartość marży kontraktowej z nowego biznesu, uwolnienie marży kontraktowej. Jednym z nowych planowanych KPI jest także zysk z działalności operacyjnej powiększony o zmianę wartości CSM w okresie. | Podstawą oceny rentowności nowej sprzedaży będzie wartość nominalna CSM z nowego biznesu, a także wskaźniki CSM do przychodów, składki, lub per polisa. Obecnie nie ma jeszcze jednolitej praktyki prezentacji tak mierzonej wartości nowego biznesu, otwarte pytania dotyczą prezentacji przed/po podatku czy też korekty CSM o koszty nieprzypisane do działalności ubezpieczeniowej. | Sposób wyznaczania wskaźnika zwrotu z kapitału RoE nie ulega zmianie z wejściem w życie MSSF 17. Jednak korzystanie z możliwości dezagregacji wpływu zmian wartości przychodów i kosztów finansowych z ubezpieczeń na dwie części: uwzględnianą w rachunku wyników i uwzględnianą w innych dochodach całkowitych czyli tzw. opcji OCI, wprowadza istotną zmienność do wartości kapitałów własnych (equity). Dlatego niektóre grupy ubezpieczeniowe wprowadzają dodatkową miarę rentowności kapitału, czyli skorygowany RoE, w którym w mianowniku ujmowane są kapitały własne po usunięciu wpływu zmian wartości innych dochodów całkowitych. |
2. Wpływ standardu na finanse grup ubezpieczeniowych
Standard MSSF 17 wpływa bardzo istotnie na kilka obszarów finansów zakładu ubezpieczeń:
- wpływ na wysokość kapitałów własnych przy wyznaczeniu bilansu otwarcia (tzw. transition) i w konsekwencji na wysokość zwrotu z kapitału (RoE),
- większa stabilność i przewidywalność wyniku finansowego w ubezpieczeniach na życie, szczególnie w przypadku stosowania tzw. opcji OCI, czyli możliwości dezagregacji wpływu zmian wartości przychodów i kosztów finansowych z ubezpieczeń na dwie części: uwzględnianą w rachunku wyników i uwzględnianą w innych dochodach całkowitych,
- zmiany wysokości zobowiązań i wyników finansowych w ubezpieczeniach majątkowych i pozostałych osobowych z uwagi na czynniki takie jak usunięcie ukrytych narzutów bezpieczeństwa lub dyskontowanie zobowiązań z tytułu zaistniałych szkód (LIC),
- zmiany dotyczące równoległego wdrożenia standardu MSSF 9 i wynikające z tego ewentualne zmiany klasyfikacji aktywów na pokrycie zobowiązań, mające na celu uspójnienie stosowania opcji OCI po stronie aktywów i zobowiązań.
W tym miejscu warto skomentować obszerniej pierwszy ze wskazanych punktów w powiazaniu z trzecim. W przypadku ubezpieczeń majątkowych i pozostałych osobowych wycena zobowiązań z tytułu zaistniałych szkód (LIC) w bilansie otwarcia na dzień 1 stycznia 2022 roku opiera się na najlepszym oszacowaniu zobowiązań (zdyskontowana wartość przyszłych przepływów pieniężnych, best estimate) powiększonym o wartość korekty z tytułu ryzyka niefinansowego. Jeśli zakład ubezpieczeń stosował konserwatywną politykę wyceny zobowiązań pod MSSF 4, nowe podejście do wyceny na dzień transition oznacza przesunięcie dużych kwot ze zobowiązań do kapitałów własnych. W zakładach tych znacząco rośnie poziom equity, a w konsekwencji w przyszłości wykazywać one mogą istotnie niższe poziomy RoE.
Jeśli natomiast zakład ubezpieczeń przed 1 stycznia 2022 stosował już zasady wyceny LIC zbliżone do podejścia proponowanego przez MSSF 17, zmiany kapitałów w tym przypadku nie będą duże. Znacząca większość zakładów typu non-life stosuje metodę uproszczoną (PAA), dlatego wpływ zmiany metody wyceny dla zobowiązań z tytułu pozostałego okresu świadczenia usług (Liability for Remaining Coverage, LRC) na wysokość kapitałów własnych pozostaje ograniczony. Jednakże w przypadku zakładów ubezpieczeń na życie to właśnie LRC jest obszarem, gdzie w niektórych przypadkach następuje istotna zmiana metodyki wyznaczania rezerw. Dotyczy to zarówno ubezpieczeń na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (gdzie przechodzimy od wartości funduszu do wielkości uwzględniającej zdyskontowaną wartość przyszłych zysków zakładu ubezpieczeń), jak i klasycznych ubezpieczeń na życie, w których rezerwa matematyczna zostaje zastąpiona wyceną best estimate. W takich przypadkach również spodziewać się można istotnego wzrostu kapitałów własnych zakładu ubezpieczeń.
W jednym i drugim przypadku (zakładu non-life i zakładu oferującego ubezpieczenia na życie) jednorazowe przesunięcie w bilansie otwarcia istotnych kwot ze zobowiązań do kapitałów powoduje istotne zmiany rentowności kapitałów w długim horyzoncie czasowym, a mechanizm ten zawiera dwa elementy. Po pierwsze, na długo rośnie nam wartość kapitałów własnych (czyli mianownik wskaźnika RoE), po drugie kwoty przesunięte do equity nigdy już nie wejdą do zysku z działalności ubezpieczeniowej, powodując spadek licznika RoE.
Artykuł ukazał się w Nr 10/2023 Miesięcznika Ubezpieczeniowego
Podsumowanie
Niewątpliwie wprowadzenie nowego standardu księgowego do ujmowania umów ubezpieczenia spowodowało istotne zmiany w finansach zakładów ubezpieczeń i w miarach używanych do oceny rentowności portfeli ubezpieczeń. Wszyscy uczestnicy rynku powinni na nowo nauczyć się rozumieć finanse zakładu ubezpieczeń i wnioski płynące z oceny nowych KPI, a dotyczy to nie tylko CFO i zarządu zakładu ubezpieczeń, ale także, a może przede wszystkim – inwestorów, analityków i nadzoru ubezpieczeniowego.
