Man working in office

Jakie jest największe ryzyko CFO związane z kontrolą podatkową i jak je ograniczyć?

Ryzyko odpowiedzialności karnoskarbowej coraz częściej spędza sen z powiek dyrektorom finansowym i innym potencjalnie odpowiedzialnym. Zarządzenie tym ryzykiem staje się nieodzownym elementem systemu compliance.

Ten artykuł wchodzi w skład najnowszego 10/2023 wydania Biuletynu Ryzyka


W skrócie:

  • Kto w spółce odpowiada za przestępstwa skarbowe?
  • Jaki jest zakres odpowiedzialności i możliwe sankcje?
  • Czy można ograniczyć odpowiedzialność karnoskarbową i zarządzić ryzykiem jej wystąpienia?

Na członkach zarządów spoczywa wiele ryzyk związanych z działalnością gospodarczą prowadzoną przez podmioty, którymi kierują. Jednym ze źródeł takich ryzyk jest często prawo podatkowe. Przekonujemy się o tym najczęściej wtedy, gdy kontrola podatkowa identyfikuje w rozliczeniach podatkowych nieprawidłowości. 

W konsekwencji w grę wchodzą liczne sankcje i to nie tylko w postaci odpowiedzialności karnej czy finansowej, ale też ryzyko utraty prawa do wykonywania zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Co istotne - może to dotyczyć również członków zarządu wprost niezajmujących się sprawami podatkowymi.

Co więcej w praktyce poszerza się zakres ryzyk związanych z odpowiedzialnością karnoskarbową. Obok znanych nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych ujawnionych w trakcie kontroli, czy też wyłudzeń i oszustw podatkowych, postępowania karnoskarbowe dotyczą coraz częściej stosowania preferencji w podatku u źródła, cen transferowych, kwalifikacji podatkowej bardziej skomplikowanych zdarzeń gospodarczych.

Podstawy odpowiedzialności karnoskarbowej

Warunkiem odpowiedzialności za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe jest popełnienie zawinionego oraz szkodliwego czynu, zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w chwili jego popełnienia. Zazwyczaj czyn zabroniony, społecznie szkodliwy i zawiniony na gruncie Kodeksu karnego skarbowego jest przestępstwem skarbowym. Gdy kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza natomiast 5-krotności minimalnego wynagrodzenia (18.000 zł), to mamy do czynienia z wykroczeniem skarbowym.

Przestępstwo lub wykroczenie skarbowe można popełnić w przeważającej liczbie przypadków umyślnie (w kilku jednak przypadkach karalność może dotyczyć również nieumyślnych działań).

Najczęściej stosowaną sankcją jest grzywna. Może ona być zastosowana wobec członka zarządu za poważne przestępstwa skarbowe w kwocie nawet do 34,56 mln zł, a przy nadzwyczajnym obostrzeniu aż do 51,84 mln zł.

 

Za przestępstwa skarbowe może zostać orzeczona kara ograniczenia wolności lub nawet pozbawienia wolności do lat 5 (a przy nadzwyczajnym obostrzeniu nawet do 10 lat). Sąd ma również możliwość orzeczenia środka karnego w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości, co może mieć istotny wpływ na reputację członka zarządu i firmy.

Skazanie pozostawia po sobie ślad w postaci wpisu o skazaniu do Krajowego Rejestru Karnego.Ostateczny wymiar kary zależy od uznania sądu i przy jego ustalaniu brane są pod uwagę okoliczności danej sprawy, czy też postawa sprawcy. 

 

Statystyki z ostatnich lat pokazują, że w przeważającej liczbie spraw sądy orzekają o winie oskarżonych, co oznacza, że często skierowanie aktu oskarżenia może się wiązać ze skazaniem. Najczęściej nakładaną karą jest grzywna, przeciętnie w kwocie od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. Kara pozbawienia wolności w sprawach karnoskarbowych należy raczej do rzadkości. 

Za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. W ten sposób zarząd spółki odpowiada równolegle do faktycznego sprawcy. Jednocześnie poniesienie odpowiedzialności przez członka zarządu nie wyklucza ukarania innych osób odpowiedzialnych za sprawy podatkowe w danym podmiocie.

Wreszcie pociągniecie do odpowiedzialności karnoskarbowej członków zarządu nie wyklucza możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności również innych osób w firmie odpowiedzialnych za podatki, w tym np. prokurentów, pełnomocników, dyrektorów finansowych, księgowych oraz inne osoby z kadry menedżerskiej.

Sposoby ograniczenia odpowiedzialności karnoskarbowej

Wyeliminowanie odpowiedzialności karnoskarbowej jest możliwe poprzez tzw. czynny żal. W tym celu należy zawiadomić organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności danego czynu, w szczególności osoby współdziałającego w jego popełnieniu. Warunkiem skorzystania z czynnego żalu jest uiszczenie na wezwanie organu uszczuplonej należności publicznoprawnej. 

Druga opcją jest złożenie prawnie skutecznej korekty deklaracji podatkowej wraz z uzasadnieniem przyczyn korekty. Należy również w całości uiścić uszczuploną należność publicznoprawną. W praktyce po kontroli podatkowej zdarzają się sytuacje, gdy podatnik – zamiast wchodzić w spór z organami skarbowymi – decyduje się na korektę zakwestionowanego rozliczenia i zapłatę zaległości podatkowej.

Zarządzanie ryzykiem związanym z odpowiedzialnością karnoskarbową

W przypadku osób zajmujących się sprawami finansowymi na szczeblu zarządczym, często pociągniecie do odpowiedzialności jest możliwe poprzez udowodnienie niedopełnienia przez te osoby należytej staranności w nadzorze nad osobami bezpośrednio zajmującymi się rozliczeniami podatkowymi. 

W ramach działań prewencyjnych na pewno pomocne będzie wprowadzenie i stosowanie procedur określających zakres odpowiedzialności za realizację zadań w zakresie rozliczeń danego podmiotu z tytułu zobowiązań podatkowych oraz kluczowych obszarów z perspektywy działalności podmiotu. 

Ważna jest też bieżąca kontrola wykonywanej pracy, jakości i terminowości dostarczanych danych. Znaczenie ma również zatrudnianie osób o wysokich kwalifikacjach, odpowiednich dla stanowiska oraz przydzielonego zakresu wykonywanych zadań. Elementem zmniejszającym ryzyko odpowiedzialności osobistej może być pozyskanie odpowiednich analiz czy opinii (zarówno wewnętrznych jak i od zewnętrznych doradców) na potrzeby podjęcia konkretnych decyzji. Takie działania powinny być odpowiednio udokumentowane.

Jeżeli już dojdzie do wszczęcia postępowania karnoskarbowego, to ważne jest, aby jak najszybciej pozyskać wsparcie profesjonalnego pełnomocnika lub obrońcy. Już od wczesnego etapu postępowania karnoskarbowego osoby mogące być potencjalnie pociągnięte do odpowiedzialności powinny szczegółowo przeanalizować stan faktyczny i przy wsparciu profesjonalnych pełnomocników zaplanować strategię i taktykę postępowania. Dzięki temu możliwe będzie zabezpieczenie uprawnień procesowych w toku postępowania i zapewnienie należytej ochrony interesów osobistych i majątkowych.


Podsumowanie

Ograniczenie ryzyka odpowiedzialności karnoskarbowej jest istotne dla każdej organizacji. Warto zadbać o wdrożenie procedur określających zakres odpowiedzialności za rozliczenia podatkowe oraz kontrolę jakości i terminowości dostarczanych danych. Jeżeli już wszczęte zostanie postępowanie karnoskarbowe, należy jak najszybciej zaangażować profesjonalnego pełnomocnika lub obrońcę, aby zabezpieczyć uprawnienia procesowe w toku postępowania i ochronić interesy osobiste i majątkowe zaangażowanych podmiotów.


Kontakt

Chcesz dowiedzieć się więcej? Skontaktuj się z nami.


Informacje

Autorzy


Polecane artykuły

Jak zarządzić odpowiedzialnością karnoskarbową

Prawo podatkowe nakłada na członków zarządów spółek szereg obowiązków. Brak sprostania - tym niejednokrotnie bardzo skomplikowanym zadaniom - jest zagrożony szeregiem rygorystycznych sankcji, co szczególnie dobitnie uświadamiamy sobie, kiedy kontrola podatkowa identyfikuje w rozliczeniach podatkowych nieprawidłowości.

Prawda czy mit? Sprawdź, co wiesz o prowadzeniu wewnętrznych dochodzeń!

Dlaczego firmy obawiają się prowadzenia postępowań wyjaśniających? Jakie korzyści przynosi dochodzenie wewnętrzne? Jak skutecznie przeprowadzać rozmowy wyjaśniające? Zapraszamy do obejrzenia nagrań z cyklu „Prawda czy mit?” poświęconego najczęstszym obawom i mitom dotyczącym prowadzenia wewnętrznych postępowań wyjaśniających.