Unia Europejska planuje kolejne zmiany w zakresie upadłości przedsiębiorstw.
W dniu 7 grudnia 2022 r. Komisja Europejska opublikowała projekt nowej Dyrektywy insolwencyjnej[1], która ma na celu zapewnienie większej harmonizacji postępowań upadłościowych w Państwach Członkowskich, zwiększenie ich efektywności oraz zapewnienie lepszej ochrony interesów wierzycieli.
Proponowane zmiany można podzielić na sześć podstawowych kategorii:
Poszukiwanie majątku i dostęp do publicznych baz danych
W celu ułatwienia poszukiwania składników majątku dłużnika, Państwa Członkowskie będą zobowiązane do zapewnienia syndykom szerszego dostępu do publicznych baz danych takich jak rejestr beneficjentów rzeczywistych czy rejestr aktywów. Dodatkowo, aby wyeliminować możliwość ukrywania majątku przedsiębiorstwa niewypłacalnego, wskazane przez Państwa Członkowskie sądy krajowe uzyskają możliwość monitorowania rachunków bankowych.
Mechanizm stwierdzenia bezskuteczności czynności dłużnika
Projekt Dyrektywy zobowiązuje Państwa Członkowskie do zapewnienia możliwości stwierdzenia bezskuteczności czynności prawnych, poprzez które dłużnik umyślnie wyrządził szkodę ogółowi wierzycieli. W tym zakresie będą musiały zostać spełnione dwa podstawowe warunki:
- data dokonania czynności - czynność została dokonana w terminie czterech lat przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego lub po złożeniu takiego wniosku,
- wiedza drugiej strony - druga strona czynności prawnej wiedziała lub powinna była wiedzieć o zamiarze dłużnika wyrządzenia szkody ogółowi wierzycieli. W sytuacji, gdy stroną czynności będzie osoba spokrewniona z dłużnikiem należy zastosować domniemanie, że posiadała ona wiedzę na temat pokrzywdzenia wierzycieli.
Procedura pre-pack
W założeniu projektowanej Dyrektywy, procedura pre-pack będzie składała się z dwóch faz:
- fazy przygotowawczej (preparation phase) - której celem będzie znalezienie potencjalnego inwestora,
- fazy likwidacyjnej (liquidation phase) - w wyniku której sprzedaż przedsiębiorstwa zostanie zatwierdzona i zrealizowana.
W ramach fazy przygotowawczej zostanie wprowadzona instytucja monitorującego (monitor), którego zadaniem będzie nadzór nad procesem poszukiwania nabywcy przedsiębiorstwa. Monitorujący będzie wyznaczany przez sąd na wniosek dłużnika, a jego wynagrodzenie płatne z majątku dłużnika lub z masy upadłości (jeżeli dojdzie do fazy likwidacyjnej).
Co istotne, w trakcie trwania fazy przygotowawczej, dłużnik będzie zachowywał kontrolę nad swoim majątkiem i codziennym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa, a także uzyska możliwość zawieszenia poszczególnych czynności egzekucyjnych, po uzgodnieniu tego z monitorującym.
W kontekście ofert sprzedaży w ramach procedury pre-pack, wybierana będzie najwyższa oferta. Jeżeli została złożona tylko jedna oferta wiążąca, uznaje się, że odzwierciedla ona cenę rynkową przedsiębiorstwa. Natomiast w przypadku, gdy oferta złożona przez podmiot blisko związany z dłużnikiem jest jedyną istniejącą ofertą, Państwa Członkowskie zostaną zobligowane do wprowadzenia dodatkowych zabezpieczeń dotyczących zezwolenia i realizacji sprzedaży przedsiębiorstwa dłużnika lub jego części. Zabezpieczenia te będą obejmować co najmniej obowiązek odrzucenia przez monitora i syndyka masy upadłościowej oferty złożonej przez podmiot blisko związany z dłużnikiem, jeżeli oferta ta nie spełni kryterium najlepiej pojętego interesu wierzycieli (best-interest-of-creditors test).
Dodatkowo, Dyrektywa wprowadza środki maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa w procedurze pre-pack, m.in. tymczasowe finansowanie, które z kolei będzie premiowane podczas fazy likwidacyjnej (udzielający tymczasowego finansowania będzie miał pierwszeństwo w uzyskaniu spłaty), czy możliwość przejęcia przez nabywcę umów nawet bez uzyskiwania zgody osób trzecich będących stronami tych umów.
Odpowiedzialność zarządu za niewypłacalność spółki
Dyrektywa wprowadza trzymiesięczny termin na otwarcie przez zarząd postępowania upadłościowego po otrzymaniu ostrzeżenia o niewypłacalności. Jednocześnie, Państwa Członkowskie będą mogły utrzymać surowszy reżim dotyczący przedmiotowego terminu (w przypadku Polski jest to termin miesięczny).
Co więcej, zdecydowano się na wprowadzenie odpowiedzialności cywilnej zarządu za szkody wyrządzone niewywiązaniem się z obowiązku złożenia wniosku upadłościowego. Rozwiązanie to ma jednak pozostawać bez uszczerbku dla krajowych regulacji dotyczących odpowiedzialności cywilnej.
Uproszczona procedura upadłościowa dla mikroprzedsiębiorców
Projekt Dyrektywy przewiduje wprowadzenie także nowych narzędzi do szybszego i bardziej skutecznego rozwiązywania problemu niewypłacalności, w tym nowej procedury dedykowanej mikroprzedsiębiorcom - uproszczonej procedury upadłościowej. Warto zaznaczyć, że Dyrektywa dopuszcza otwarcie tego postępowania nawet w sytuacji, gdy dłużnik nie będzie miał wystarczających środków na prowadzenie sprawy, czyli w przypadku gdy występuje tzw. ubóstwo masy upadłościowej.
Przesłanką pozytywną dla wszczęcia uproszczonej procedury upadłościowej będzie wyłącznie niemożność spłaty swoich wymagalnych zobowiązań. Z kolei syndyk będzie powoływany wyłącznie, gdy:
- z wnioskiem o jego powołanie wystąpi dłużnik lub grupa wierzycieli, oraz
- koszty jego działalności będą mogły zostać pokryte ze środków masy upadłości lub przez stronę, która wniosła o jego powołanie.
Projektodawca planuje nałożenie ścisłych terminów na organy, które będą rozpatrywały wnioski dłużników o otwarcie tego postępowania. Organ będzie miał jedynie dwa tygodnie na podjęcie decyzji, a samo postanowienie/decyzja o otwarciu postępowania powinna zawierać zarówno listę wierzytelności, jak i wezwanie wierzycieli do zgłaszania uwag w terminie 30 dni.
Dodatkowo, w ramach uproszczonej procedury likwidacyjnej dostępna będzie możliwość sprzedaży likwidacyjnej za pomocą internetowych serwisów aukcyjnych, połączonych z europejskim e-Justice.
Rada Wierzycieli w postępowaniu upadłościowym
Według projektu Dyrektywy, Rada Wierzycieli będzie ustanawiana tylko podczas Zgromadzeń Wierzycieli, a sąd będzie miał 5 dni na zatwierdzenie wyborów jej członków, których liczba ma wynosić od 3 do 7. Proponowane regulacje zezwalają również Państwom Członkowskim na przyznanie wynagrodzenia członkom, przy czym tym samym mają zostać oni zwolnieni z odpowiedzialności osobistej za działania podejmowane w ramach Rady Wierzycieli.
W ramach kolejnych faz legislacyjnych, projekt Dyrektywy zostanie przedstawiony do debaty i głosowania w Radzie UE oraz w Parlamencie Europejskim. Jeśli Dyrektywa zostanie przyjęta, Państwa Członkowskie będą zobowiązane do transponowania jej przepisów do prawa krajowego w terminie dwóch lat od daty wejścia w życie.
