Amerykańskie sankcje i ograniczenia eksportowe wymierzone w cele związane z Rosją z okazji rocznicy inwazji Rosji na Ukrainę

20 lutego 2024 r., Biały Dom ogłosił przygotowanie istotnego pakietu środków obejmujących ograniczeniami szereg różnych struktur rosyjskiej bazy przemysłowej i źródeł dochodów rosyjskiego przemysłu militarnego.

23 lutego 2024 r., w rocznicę inwazji Rosji na Ukrainę, Biuro Kontroli Aktywów Zagranicznych (dalej: „OFAC”) Departamentu Skarbu Stanów Zjednoczonych nałożyło sankcje na ponad 550 podmiotów, środków transportu i osób [1], z czego około 90% to osoby prawne i statki, a 10% to osoby fizyczne.

Tego samego dnia, Biuro Przemysłu i Bezpieczeństwa (BIS) Departamentu Handlu Stanów Zjednoczonych podjęło ostateczną decyzję o zmianie przepisów eksportowych (EAR) [2], dodając do listy 93 podmioty, które uznano za działające przeciwko interesom bezpieczeństwa narodowego lub interesom polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych. Spośród podmiotów znajdujących się na liście EAR, 63 pochodzą z Rosji, 16 z Turcji, 8 z Chin, 4 ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich, 2 z Kirgistanu i 2 kolejne z Indii i Korei Południowej.

Sankcje nałożone przez OFAC, wraz z działaniami podjętymi przez BIS, stanowią największy jednorazowy pakiet sankcji i ograniczeń nałożonych na Rosję od czasu jej inwazji na Ukrainę dwa lata temu.

Lista Specjalnie Wyznaczonych Obywateli OFAC (ang. – Special Designated Nationals, „SDN”)

OFAC rozszerzył listę SDN o szereg osób i podmiotów z Rosji i spoza niej, wspierających transfer kluczowych technologii i sprzętu do rosyjskiej bazy wojskowo-przemysłowej oraz pomagających w obchodzeniu sankcji. Należą do nich, oprócz setki podmiotów i osób z rosyjskiego kompleksu przemysłowo – wojskowego, sieć przedsiębiorstw utworzonych w specjalnej strefie ekonomicznej ‘Alabuga’, za pośrednictwem których Rosja kupowała i produkowała bezzałogowe statki powietrzne z Iranu. Inne sektory uwzględnione na liście prowadzonej przez OFAC to przedstawiciele przemysłu druku 3D, obróbki metali, optycznego, produkcji półprzewodników i części elektronicznych, produkcji systemów sterowania i automatyki przemysłowej, motoryzacyjnego oraz  handlu diamentami.

Wśród krajów trzecich wymienionych w wykazie podmiotów prawnych i osób fizycznych podlegających sankcjom OFAC, wymienia się np. Zjednoczone Emiraty Arabskie, które od 16 marca 2023 r. znajdują się na unijnej liście krajów o wysokim poziomie ryzyka i strategicznych brakach w zakresie systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: ‘AML/CFT’) [3]. Do 23 lutego 2024 r. kraj ten znajdował się także na liście jurysdykcji rozszerzonego monitorowania sporządzonej przez Grupę Specjalną ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (dalej: ‘FATF’), znanej również jako ‘szara lista’, która obejmuje kraje aktywnie współpracujące z FATF w celu usunięcia strategicznych braków w swoim systemie AML/CFT[4] [5].

Poniżej wymieniamy kluczowe elementy pakietu sankcji OFAC.

Sankcje na sektor finansowy Rosji

OFAC nałożył sankcje na kilkadziesiąt ważnych rosyjskich infrastruktur finansowych, w tym na operatora rosyjskiego systemu płatniczego ‘Mir’, firmy inwestycyjne  i firmy z branży technologii finansowych (Fintech), oraz na rosyjskiego producenta narzędzi do zabezpieczania informacji kryptograficznych i rozwoju infrastruktury klucza publicznego. Sankcjami objęto także niektóre rosyjskie banki.

Ponadto w swoim komunikacie prasowym na ten temat OFAC podkreślił, że zagraniczne instytucje finansowe przeprowadzające lub ułatwiające istotne transakcje lub świadczące jakiekolwiek usługi z udziałem rosyjskiej bazy wojskowo-przemysłowej są w dalszym ciągu narażone na sankcje OFAC.

 Sankcje za ułatwianie obchodzenia przepisów sankcyjnych

OFAC nałożył sankcje na około 30 podmiotów i osób w 11 państwach trzecich, które ułatwiają, organizują lub w inny sposób wspierają transfer kluczowych technologii i sprzętu do rosyjskiego kompleksu przemysłowo – wojskowego.

W szczególności OFAC nałożył sankcje na 6 chińskich firm zajmujących się dostawami mikroelektroniki i innych produktów technologicznych do Rosji na listę podmiotów objętych bardziej rygorystycznymi ograniczeniami w odniesieniu do towarów podwójnego zastosowania i zaawansowanych technologii [6]. Warto dodać, że wśród nich znajdują się 3 firmy, które zostały również ujęte przez Unię Europejską w 13 pakiecie unijnych sankcji wobec Rosji, wydanym 23 lutego 2024 r.

Sankcje OFAC dotknęły także rosyjską spółkę akcyjną  z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich oraz spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Kirgistanie, zajmującą się dostawą części zamiennych do samolotów i ciężarówek do krajów trzecich.

Sankcje dotyczące sektora metalurgicznego i górniczego

OFAC nałożył także sankcje na przedstawicieli rosyjskiego przemysłu metalurgicznego i górniczego. Do listy SDN prowadzonej przez OFAC dodano głównego rosyjskiego producenta stali, ponieważ „jego spółka zależna dostarczyła stal używaną w rosyjskim helikopterze szturmowym KA-52”. Rosyjski duży producent węgla został wpisany na listę SDN jako „sztandarowa firma rosyjskiej logistyki transportu, dysponująca własną infrastrukturą kolejową oraz zajmująca się transportem ciężarowym i innymi usługami transportowymi, a której największym klientem jest Ministerstwo Obrony Rosji”.

Spółka inwestująca w metale szlachetne z siedzibą w Liechtensteinie, oraz jej dwaj współwłaściciele, obaj obywatele Liechtensteinu, zostali dodani do listy SDN przez OFAC, ponieważ „współpracowali z rosyjskimi przedsiębiorstwami metalurgicznymi w celu ukrycia pochodzenia rosyjskiego metali szlachetnych, pomagali rosyjskim klientom w praniu pieniędzy poprzez kupno i sprzedaż metali szlachetnych za gotówkę, omijając sankcje”.

Sankcje na za rosyjsko-irańską współpracę wojskową

OFAC nałożył także sankcje na sieć podmiotów prawnych w rosyjskiej specjalnej strefie ekonomicznej ‘Alabuga’ oraz jej urzędników, za pośrednictwem których Rosja współpracowała z Iranem w zakresie produkcji opracowanych przez Iran bezzałogowych statków powietrznych do wykorzystania przez wojsko rosyjskie na Ukrainie.

Spółka fasadowa irańskiego ministerstwa obrony, z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, została po raz pierwszy ukarana przez OFAC, za współpracę z Rosją, chociaż samo irańskie ministerstwo obrony było już objęte amerykańskimi sankcjami.

Konkluzje

Biorąc powyższe pod uwagę, sankcje wobec Rosji, nawet jeśli nakłada je nie Unia Europejska, ale Stany Zjednoczone, mogą stanowić ryzyko dla polskich firm. Współpraca z podmiotem prawnym objętym sankcjami lub będącym bezpośrednio lub pośrednio własnością osoby objętej sankcjami może mieć znaczący wpływ na reputację firmy (zwłaszcza, jeżeli jest ona obecna na rynku w Stanach Zjednoczonych).

Dodatkowo, podmioty i osoby wskazane przez OFAC często trafiają na listę sankcyjną UE, podobnie jak ma to miejsce w przypadku chińskich dostawców technologii.