Jak obniżyć koszty energii? Efektywność energetyczna przedsiębiorstwa a cena energii elektrycznej, gazu i węgla.

Zgodnie z wymogami na poziomie Unii Europejskiej, znaczna część środków z dofinansowania przedsiębiorstw ma być przeznaczana na działania związane z klimatem.

W Polsce funkcjonują dedykowane fundusze, których celem jest transformacja energetyczna oraz zrównoważony rozwój gospodarki. Dodatkowo programy wojewódzkie mogą wspierać takie działania jak: inwestycja w OZE, efektywność energetyczną czy elektromobilność. Programy te różnią się w zależności od lokalizacji inwestycji. Forma wsparcia to preferencyjna pożyczka z częściowym umorzeniem, na warunkach preferencyjnych między 1,5-3% (w zależności od województwa). Poziom umorzenia w przypadku województwa łódzkiego wynosi do 60%, mazowieckiego do 25%, a w województwie lubelskim i świętokrzyskim do 15%.

Możliwość uzyskania dofinansowania w Polsce daje również Program Energia Plus, który jest m.in. odpowiedzią na pytanie: jak ograniczyć zużycie energii elektrycznej. Program ten wspiera inwestycje w zakresie m.in. w zakresie ograniczenia zużycia energii i surowców pierwotnych poprzez m.in.:

• budowę, rozbudowę i modernizację instalacji i urządzeń przemysłowych;
• ograniczenia lub wyeliminowanie szkodliwej emisji w wyniku energetycznego spalania,
• wprowadzenie efektywności energetycznej, nowych źródeł ciepła i energii elektrycznej (transformacja energetyczna w Polsce).

Wsparcie w ramach Programu Energia Plus udzielane jest w formie częściowo umarzalnej pożyczki, do 300 mln zł. Pożyczka udzielana jest maksymalnie na 15 lat na warunkach preferencyjnych (WIBOR 3M + 50 pb, nie mniej niż 1,5% w skali roku). Dodatkowo pożyczka może być umorzona w wysokości 10% jej wartości, ale nie więcej niż 1 mln zł. Wskazane warunki mogą ulegać zmianom w czasie. Dokładne wartości wsparcia są możliwe do określenia po analizie danej inwestycji.

Jak obniżyć koszty energii? W najbliższym czasie uruchomione zostaną kolejne programy i fundusze adresowane do przedsiębiorców podejmujących zielone inwestycje. Będą to na przykład FEnIKS, FENG, Fundusz Transformacji Energetyki, czy KPO. Gdy programy wejdą w życie, z pewnością będą bezcennym wsparciem w czasach, gdy cena energii elektrycznej, koszt nabycia gazu, węgla, paliwa rośnie z miesiąca na miesiąc.

Już teraz przedsiębiorcy mogą składać wnioski o wsparcie w ramach wybranych programów na „zielone” inwestycje. W kolejnych miesiącach można liczyć na otwarcie następnych funduszy na te cele. Warto więc rozpocząć przygotowania formalno-prawne dla planowanych inwestycji i na bieżąco śledzić informacje o kolejnych naborach – Aleksandra Pawłowicz, Manager, Doradztwo Podatkowe, EY Polska.

Przedsiębiorstwa energochłonne mogą liczyć na wsparcie „zielonych” inwestycji. Dotacje mogą być wykorzystane na inwestycje w wysokosprawną kogenerację, odnawialne źródła energii (inwestycja w OZE), efektywność energetyczną. Wsparcie można spożytkować również na przedsięwzięcia dedykowane zmniejszeniu zużycia zasobów surowców pierwotnych wykorzystywanych do produkcji.

Program ten skierowany jest do przedsiębiorstw energochłonnych z wybranych sektorów. Kwota pożyczki może wynieść od 10 mln aż do blisko 300 mln PLN i objąć 100% kosztów kwalifikowanych .O wsparcie ubiegać się mogą inwestycje w jednym z poniższych zakresów.

1. Dekarbonizacja gospodarki (przemysłu energochłonnego) poprzez realizację niskoemisyjnych technologii wytwarzania produktów. Do wsparcia kwalifikują się przedsięwzięcia mające na celu przekształcenie procesów technologicznych, a także jednostek wytwórczych w oparciu o niskoemisyjne źródła energii.
2. Przedsięwzięcia, których celem jest lepsza efektywność energetyczna (z wyłączeniem przedsięwzięć termomodernizacyjnych i remontowych).
3. Przedsięwzięcia polegające na zmniejszeniu zużycia zasobów surowców pierwotnych wykorzystywanych do produkcji. Cel: poprawa gospodarowania zasobami.
4. Przedsięwzięcia dotyczące budowy lub przebudowy jednostek wytwórczych z odnawialnych źródeł energii (inwestycja w OZE) wraz z magazynem energii. Alternatywnie: podłączenie tcyh jednostek do sieci zakładowej i/lub dystrybucyjnej/przesyłowej.

Preferencyjne pożyczki mogą być umorzone. W ramach instrumentu przewidziane są premie za osiągnięcie tzw. efektu ekologicznego, które pomniejszą kwotę kapitału do spłaty poprzez częściowe umorzenie spłat ostatnich rat kapitałowych. Wysokość premii różni się między poszczególnymi programami:

• Dekarbonizacja – 40%,
• Przedsięwzięcia których celem jest efektywność energetyczna – 20%,
• Zmniejszenie zużycia zasobów wykorzystywanych do produkcji – 15%
• Inwestycja w OZE, czyli budowa lub przebudowa jednostek wytwórczych energii elektrycznej z OZE – 30%.

Jak ograniczyć zużycie prądu czy gazy? Przedsiębiorcy mogą znacząco zredukować koszty zużywanej energii, m.in. podejmując inwestycje, których celem jest lepsza efektywność energetyczna. Za realizacje takich działań ograniczających zużycie mediów (prądu, gazu lub ciepła) przedsiębiorca może uzyskać świadectwa efektywności energetycznej, tzw. białe certyfikaty.

Jak uzyskać białe certyfikaty? W celu otrzymania dofinansowania najważniejsze jest, aby przedsiębiorstwo złożyło wniosek o wydanie białych certyfikatów przed rozpoczęciem planowanej inwestycji. Do wniosku o białe certyfikaty należy dołączyć audyt efektywności energetycznej. Taki audyt określa, ile energii wnioskodawca planuje zaoszczędzić dzięki realizacji inwestycji. Po realizacji większych inwestycji, konieczne jest przeprowadzenie kolejnego audytu, aby potwierdzić, że zakładane oszczędności zostały uzyskane. Następnie Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wydaje świadectwo efektywności energetycznej, które można sprzedać na rynku.

Kwota dofinansowania jest zależna od wysokości oszczędności energii będącej wynikiem inwestycji. Oszczędności są mierzone w tonach oleju ekwiwalentnego. 1 „toe” odpowiada oszczędności ok. 11,6 MWh w skali roku. Obecnie giełdowa wartość jednej zaoszczędzonej „toe” wynosi prawie 2 000 zł. Warto zaznaczyć, że nie ma maksymalnego poziomu dofinansowania możliwego do uzyskania.

Białe certyfikaty pozyskać można za różnorodne inwestycje, których celem jest jeszcze lepsza efektywność energetyczna. Do tych inwestycji należy m.in.:

• modernizacja, izolacja instalacji przemysłowych,
• modernizacja i automatyzacja urządzeń produkcyjnych (np.: wymiana starej maszyny, urządzeń, linii produkcyjnych),
• przebudowa lub remont budynku wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi (np.: docieplenie, modernizacja lub wymiana stolarki okiennej i drzwiowej),
• modernizacja lub wymiana oświetlenia, urządzeń lub instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych,
• stosowanie systemów pomiarowych, monitorujących i sterujących w ramach wdrażania systemów zarządzania energią,
• odzyskiwanie energii, w tym odzyskiwanie energii w procesach przemysłowych,
• ograniczenie strat: związanych z poborem energii biernej, sieciowych związanych z przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej, gazu ziemnego lub paliw ciekłych,
• stosowanie do ogrzewania lub chłodzenia obiektów energii wytwarzanej w instalacjach odnawialnego źródła energii, ciepła w wysokosprawnej kogeneracji lub ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych.

Warto połączyć ustawowy obowiązek przeprowadzenia audytu energetycznego z analizą potencjalnych inwestycji ograniczających zużycie energii w przedsiębiorstwie. Co więcej, audyt energetyczny przedsiębiorstwa może zostać wykorzystany podczas ubiegania się o świadectwa efektywności energetycznej (certyfikat energetyczny).

Zgodnie z ustawą (ustawa o efektywności energetycznej z dnia 20 maja 2016 roku) duże przedsiębiorstwa po raz pierwszy realizowały ten obowiązek w 2017 roku. Dokładnie w terminie 12 miesięcy od wejścia w życie ustawy, czyli do 2 października 2017 r. W październiku 2020 r. minął czwarty rok obowiązywania nowych przepisów. Oznacza to konieczność ponownego przeprowadzenia audytu energetycznego przedsiębiorstwa.

Zgodnie z ustawą, audyt energetyczny obejmuje dużych przedsiębiorców, którzy w dwóch ostatnich latach obrotowych:

• zatrudniali średniorocznie co najmniej 250 pracowników lub
• osiągnęli roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych przekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro oraz sumy aktywów ich bilansów sporządzonych na koniec jednego z tych lat przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro.

Wielu dużych przedsiębiorców nie jest świadomych, że audyt energetyczny dotyczy także ich przedsiębiorstwa. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować nałożeniem kary pieniężnej w wysokości nawet do 5% przychodu ukaranego przedsiębiorcy osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.

Określone podmioty (sprzedawcy energii, domy maklerskie i duzi odbiorcy energii elektrycznej) zobowiązani są do zakupu i umorzenia świadectw pochodzenia energii w ilości zależnej od sprzedanej lub zużytej energii (18,5% oraz 0,5% zakupionego wolumenu). Koszt zakupionych świadectw pochodzenia przenoszony jest w cenie energii na odbiorców końcowych.

Od 2015 r. przedsiębiorstwa energochłonne w Polsce mogą korzystać z ulgi w obowiązku zakupu zielonych i błękitnych certyfikatów w odniesieniu do obniżonej ilości energii elektrycznej zakupionej na własne potrzeby.

Ulga OZE pozwala również na skorzystanie z obniżenia (aż do 85%) części opłat za dystrybucję energii związanych z opłatami OZE i kogeneracyjną. Aby móc skorzystać z możliwości jakie daje ulga OZE, zainteresowana spółka musi do 30 listopada roku poprzedzającego złożyć oświadczenie potwierdzające, że:

• jej przeważająca działalność gospodarcza jest działalnością oznaczoną kodami PKD wymienionymi w ustawie OZE.
• wartość jej współczynnika intensywności zużycia energii elektrycznej wynosi nie mniej niż 3%..

Wysokość ulgi uzależniona jest od wartości współczynnika intensywności zużycia energii elektrycznej. Poprawność takiego wyliczenia powinna zostać potwierdzona przez biegłego rewidenta.

Niezależnie od obecnej, niestabilnej sytuacji na rynku energii, w dalszym ciągu następuje stopniowe zmniejszanie się puli darmowych uprawnień (emisja CO2) dla wytwórców energii. Powoduje to wzrost kosztów zmiennych, co znajduje odzwierciedlenie w wyższej cenie energii elektrycznej na rynku hurtowym proporcjonalnie do trendu wzrostu cen uprawnień do emisji. Wzrost cen prądu, zużycia energii oraz cena uprawnień do emisji CO2 dotykają szczególnie przedsiębiorstw energochłonnych. Dlatego mogą one liczyć na coroczny zastrzyk gotówki w postaci rekompensat, stanowiący zwrot części poniesionych kosztów pośrednich uprawnień do emisji CO2.

Uprawnionymi do wsparcia są podmioty prowadzące instalacje w sektorze lub podsektorze energochłonnym wskazanym w załączniku nr 1 do ustawy o systemie rekompensat dla sektorów i podsektorów energochłonnych. Jak złożyć wniosek?

Aby skorzystać ze wsparcia przedsiębiorstwo energochłonne składa wniosek o przyznanie rekompensat do dnia 31 marca roku następującego po roku kalendarzowym, za który są przyznawane rekompensaty. W przypadku spełnienia dodatkowych warunków, do 31 lipca danego roku, przedsiębiorstwo energochłonne może także złożyć wniosek o zwiększenie rekompensat. 

Cena energii elektrycznej oraz cena gazu ziemnego w 2022 roku osiągają na rynkach hurtowych rekordowo wysokie wartości. Wzrost cen prądu, podniesienie kosztów energii stanowi zatem coraz większe wyzwanie i obciążenie dla odbiorców energochłonnych.  Odpowiedzią na niestabilną sytuację na rynku energii, ma być rządowy program rekompensat do cen energii dla firm energochłonnych z budżetem w wysokości 5 mld zł. Ze wsparcia skorzystać będą mogły wybrane sektory, w tym m.in. produkcja metali nieżelaznych, sektor hutniczy i odlewniczy, produkcja szkła, włókien szklanych, ceramicznych kafli i płytek, tworzyw sztucznych w formach podstawowych, nawozów i związków azotowych, papieru i tektury, arkuszy fornirowych i płyt wykonanych na bazie drewna. Warunkiem uzyskania wsparcia jest wzrost kosztów gazu ziemnego i energii elektrycznej w okresie od 1 lutego 2022 r. do 31 grudnia 2022 r o co najmniej 100% względem roku ubiegłego. 

Od 1 stycznia 2021 roku odbiorcy komercyjni płacą opłatę mocową za każdą megawatogodzinę energii elektrycznej pobraną i zużytą w godzinach 7-22 w dniach roboczych. W 2023 r. opłata mocowa dla przedsiębiorstw i użytkowników indywidualnych wyniesie 10,24 zł za MWh.

Istnieje możliwość zmniejszenia wysokości tej opłaty nawet o 83% dla odbiorców charakteryzujących się stosunkowo stałym lub pozaszczytowym profilem zużycia energii elektrycznej w ciągu doby.

Weryfikacja profilu zużycia energii i kwalifikacja do obniżki odbywa się indywidualnie dla każdego punktu pomiarowego odbiorcy. Istnieje jednak prawdopodobieństwo, że w zakładach przemysłowych, rozpatrywanie profilu dla odrębnych punktów spowoduje, że jedynie część zużywanej energii zostanie objęta obniżką. W specjalnych sytuacjach dopuszczono możliwość połączenia różnych punktów i wyznaczenia profilu danego odbiorcy na podstawie łącznego poboru energii we wszystkich połączonych punktach. Wymaga to jednak złożenia stosownego wniosku.