Obowiązek opłaty cukrowej – czy przedsiębiorca może być traktowany jako konsument?

Obowiązek opłaty cukrowej – czy przedsiębiorca może być traktowany jako konsument?

Zgodnie z przepisami ustawy o zdrowiu publicznym obowiązek opłaty od środków spożywczych, zwanej potocznie opłatą cukrową, ciąży m.in. na podmiocie sprzedającym napoje do punktów sprzedaży detalicznej albo prowadzącym sprzedaż detaliczną napojów w przypadku: producenta, podmiotu nabywającego napoje w ramach WNT lub importera napoju. W wyroku z dnia 7 czerwca 2023 r. (sygn. akt III FSK 29/23) Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA) rozstrzygnął spór dotyczący tego, czy sprzedaż napojów objętych opłatą cukrową na rzecz przedsiębiorcy nakłada na tego sprzedawcę obowiązek jej uiszczenia.

Czego dotyczył spór?

Spółka zajmująca się wyłącznie sprzedażą e-commerce, za pomocą sklepu internetowego, sprzedaje m.in. napoje objęte opłatą cukrową. Nabywcami napojów są:

  • konsumenci oraz
  • przedsiębiorcy, których spółka traktuje jako „przedsiębiorców na prawach konsumenta”, ponieważ jej regulamin nie przewiduje możliwości nabywania tych napojów w celu dalszej odsprzedaży.

Złożony przez spółkę wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej dotyczył obowiązku ponoszenia opłaty cukrowej m.in. przez przedsiębiorców należących do ww. kategorii.



W wydanej interpretacji fiskus uznał, że sama sprzedaż napojów objętych opłatą cukrową nabywcom o statusie przedsiębiorcy powoduje obowiązek jej zapłaty przez sprzedawcę. Nie można bowiem, jego zdaniem, wykluczyć, że zakupiony towar zostanie nabyty przez podmiot prowadzący sprzedaż detaliczną lub hurtową i detaliczną napojów w celu dalszej odsprzedaży. Stanowisko takie poparł Wojewódzki Sąd Administracyjny (dalej: WSA), oddalając skargę spółki. Co istotne, w omawianej sprawie sąd pierwszej instancji nałożył na spółkę również obowiązek weryfikowania statusu i działalności nabywców sprzedawanych przez nią napojów podlegających opłacie cukrowej, wymagając de facto badania, czy nabywca sprzedaje kupione napoje objęte opłatą cukrową.

Spółka wniosła skargę kasacyjną do NSA.

Kogo można uważać za konsumenta dla celów opłaty cukrowej?

Kluczową kwestią w sporze było ustalenie, czy spółka dokonuje sprzedaży na rzecz konsumentów, czyli podmiotów dokonujących zakupu napojów w celach niezwiązanych z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą, czy również na rzecz podmiotów działających w roli przedsiębiorcy, którzy – łamiąc umowny zakaz wynikający z regulaminu sprzedaży – nabywają towar w celu jego dalszej odsprzedaży detalicznej bądź hurtowej.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że organ interpretacyjny zdawał się odwoływać do pojęcia konsumenta w rozumieniu art. 221 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że chodzi tu o osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Naczelny Sąd Administracyjny, odnosząc się do tej kwestii, stwierdził, że:

  • takie zawężenie pojęcia konsumenta jest w tym przypadku nieuprawnione – ustawa o zdrowiu publicznym ustanawiająca opłatę cukrową nie odsyła w tej kwestii do stosowania przepisów Kodeksu cywilnego. Zdaniem NSA właściwe jest odwołanie się do art. 76 Konstytucji RP, zgodnie z którym władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Naczelny Sąd Administracyjny podzielił tu stanowisko zajęte przez Trybunał Konstytucyjny oraz przez Sąd Najwyższy, że użyty w Konstytucji termin „konsument” ma znaczenie szersze od wynikającego z art. 221 Kodeksu cywilnego i nie może być ograniczany do definicji z tego przepisu;
  • potencjalnym nabywcą napojów sprzedawanych w systemie internetowym przez spółkę może być także przedsiębiorca, który nabywa towary na własny użytek (np. dla pracowników), a nie do dalszej odsprzedaży – konsumentem jest więc tu każdy podmiot, w tym przedsiębiorca, który nabywa napoje w celach niezwiązanych bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą. Naczelny Sąd Administracyjny uznał więc, że konsumentem jest też przedsiębiorca nabywający napoje dla zaspokojenia własnych potrzeb, a więc jako „spożywca” (ostatnie ogniwo cyklu ekonomicznego), a nie w celach komercyjnych;
  • zawarte w obowiązującym w spółce regulaminie sprzedaży zastrzeżenie o zakazie dalszej odsprzedaży (detalicznej lub hurtowej) nabywanych napojów może wyczerpywać po stronie spółki obowiązek weryfikacji celu transakcji – jeżeli sprzedawca nie ma możliwości sprawdzenia, co faktycznie nabywca robi z nabytym towarem, takie podejście można uznać za nakładanie na podatnika niewykonalnego obowiązku, którego nie przewidują przepisy prawa. Ważna jest też w tym przypadku skala dokonywanej sprzedaży, utrudniająca taką weryfikację. W tym przypadku ani fiskus, ani WSA nie wyjaśniają, w jaki sposób i za pomocą jakich instrumentów – poza warunkami umowy sprzedaży – spółka mogłaby zweryfikować, co z nabytymi napojami robi nabywca będący przedsiębiorcą. Zawierając umowę ze spółką, przyjął on na siebie kontraktowy obowiązek określonego zachowania i ze swojego zobowiązania powinien się wywiązać;
  • jeżeli przedsiębiorca nabywający napoje podlegające opłacie cukrowej nie był uprawniony do ich dalszej odsprzedaży, lecz czynności takiej dokonał, powinien ponieść konsekwencje w postaci uiszczenia opłaty cukrowej – NSA wskazał, że ustawodawca sytuację taką mógł przewidzieć i wyraźnie uregulować w ustawie o zdrowiu publicznym, w wyniku czego regulacje dotyczące opłaty cukrowej byłyby kompletne i nie powodowały wątpliwości interpretacyjnych.

Okiem eksperta EY

Podejście Naczelnego Sądu Administracyjnego należy uznać za zasadne. Od momentu wprowadzenia opłaty cukrowej w styczniu 2021 r. wzbudzała ona kontrowersje nie tylko w kontekście jej skuteczności dla założonych celów prozdrowotnych, lecz także w związku z wątpliwościami co do tego, kto jest zobowiązany do jej uiszczenia w poszczególnych przypadkach. Z punktu widzenia sprzedawcy trudne jest bowiem obiektywne ustalenie, w jakiej roli występuje nabywca i czy celem dokonywanego zakupu jest dalsza odsprzedaż kupionych napojów. Przed takimi wątpliwościami stanęła większość producentów dostarczających swoje produkty do hurtowni, które mogą prowadzić albo sprzedaż wyłącznie do sklepów detalicznych, albo sprzedaż mieszaną – skierowaną zarówno do sklepów oferujących sprzedaż detaliczną, jak i bezpośrednio do konsumentów. Zasadne wydaje się, że obowiązek weryfikowania celu transakcji przez sprzedającego powinien być spełniony poprzez uzyskanie stosownego oświadczenia od nabywcy lub –w tej przedmiotowej sprawie – poprzez zawarcie w regulaminie sprzedaży zakazu dalszej odsprzedaży nabytych produktów. Sprowadza się to bowiem do ustalenia, kto powinien być traktowany przez sprzedawcę jako konsument na potrzeby ustalania ewentualnego obowiązku uiszczenia opłaty cukrowej na podstawie braku uprawnienia tego podmiotu do odsprzedaży napojów, a nie na podstawie podjętych przez niego działań w sytuacji, gdy są sprzeczne z ustaleniami pomiędzy stronami transakcji. Dlatego istotne jest dokładne zweryfikowanie, który z podmiotów występuje w tym przypadku w roli konsumenta w szerokim tego słowa znaczeniu. 


Podsumowanie

Naczelny Sąd Administracyjny uznał za wadliwe uogólnienie, że każda sprzedaż dokonywana na rzecz przedsiębiorcy w ramach sprzedaży internetowej jest objęta opłatą cukrową. Stanowisko takie nie uwzględnia bowiem konieczności szerokiego rozumienia pojęcia „konsument”, czyli bez ograniczania jego rozumienia jedynie do regulacji zawartych w Kodeksie cywilnym. Przepisy nie regulują, w jaki sposób sprzedawca napojów objętych opłatą cukrową miałby weryfikować, czy nabywca będący przedsiębiorcą użył ich dla własnych, niekomercyjnych celów, czy może odsprzedał je dalszym konsumentom. Z interpretacji podatkowej można wywnioskować, że swoje zaniechania organy państwa chcą przerzucić na podmioty, które przy zachowaniu dostępnych dla nich środków zabezpieczają się przed nieuprawnionymi działaniami nierzetelnych przedsiębiorców. Poglądu takiego, zdaniem NSA, nie można zaakceptować.


Kontakt

Chcesz dowiedziec sie wiecej? Skontaktuj sie z nami.


Informacje

Powiazane artykuly

Kiedy WNT transakcyjne, a kiedy nietransakcyjne?

Przemieszczanie towarów do magazynu w Polsce stanowi transakcyjne WNT nawet jeżeli własność przechodzi na kontrahenta dopiero po zakończonym transporcie i po wykonaniu usług przez podmiot trzeci – istotne, aby przemieszczenie z innego kraju UE nastąpiło w celu wykonania uprzednio zawartej umowy sprzedaży z kontrahentem.

Ustawa wdrażająca tzw. dyrektywę plastikową (SUP) opublikowana

W Dzienniku Ustaw opublikowano ustawę wdrażającą założenia dyrektywy Single Use Plastic. Podatek od plastiku będzie obowiązywał już od 2024 roku. Od przyszłego roku przedsiębiorców bedą czekały nowe obowiązki i opłaty.