Co grozi za niezapłacenie podatku w terminie? Kiedy przedsiębiorca nie ma możliwości zapłaty podatku…

Płynność finansowa i rozwiązania w zakresie jej zabezpieczenia

Jednym z intuicyjnie wybieranych rozwiązań jest na pewno linia kredytowa w banku lub inny instrument finansowy. W puli pozostaje także wewnętrzna analiza, którym zobowiązaniom dać pierwszeństwo, a których realizację odsunąć w czasie. Weryfikacji tej towarzyszy zazwyczaj świadomość zagrożenia sankcją karną skarbową, która ze zdecydowanie mniejszą tolerancją przyjmuje uporczywe niepłacenie należności w rozliczeniu PIT niż w niektórych innych podatkach. Nie zmienia to faktu, że szybkość podejmowanych przez organy podatkowe czynności zmierzających do przymusowego wyegzekwowania należności publicznoprawnych w przypadku niezapłacenia podatku w terminie jest coraz większa.  Można powiedzieć, że takie działania w pewnym zakresie odbywają się one niemal automatycznie.

Warto także rozważyć efektywność rozliczeń podatkowych. Coraz szerszym zainteresowaniem cieszy się jednak pomoc, jaką przedsiębiorcy mogą uzyskać od Skarbu Państwa, reprezentowanego przez właściwego Naczelnika urzędu skarbowego. 

Kara za niezapłacenie podatku w terminie? Jak uniknąć wszczęcia procedury egzekucyjnej?

Istniejące regulacje prawne sugerują, że nie musimy czekać do powstania zaległości, aby zwrócić się o pomoc w spłacie zobowiązań. Charakter konkretnych postępowań ulgowych uzależniony jest przede wszystkim od statusu płatności, a zatem obejmuje także te przyszłe. Przed terminem wymagalności organ może odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć jego zapłatę na raty.

Jeśli natomiast chodzi o zaległości przedsiębiorcy (niezapłacenie podatku w terminie), to możliwymi do uzyskania opcjami są odroczenie lub rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek. Na wniosek podatnika organ może także umorzyć w całości (lub w części) zaległość podatkową, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną. Przy czym umorzenie odsetek nie może być przedmiotem samodzielnego żądania, gdyż z racji pozostawania w ścisłej relacji z należnością główną, umorzenie odsetek następuje proporcjonalnie do umorzonej zaległości.

W świetle obecnie obowiązujących przepisów należy właściwie ocenić zapowiadaną przez resort finansów zmianę, dzięki której możliwe będzie umorzenie podatku przed terminem jego płatności. To świeże i systemowo logiczne rozwiązanie, które uprości szeroko pojmowane postępowania ulgowe, przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony przed powstaniem zaległości podatkowej ze wszystkimi jej konsekwencjami (w tym represją egzekucyjną prowadzoną do czasu wydania decyzji w sprawie umorzenia zaległości). 

Niezapłacenie podatku w terminie – ważny interes podatnika oraz interes publiczny

Zazwyczaj dość łatwo można uzasadnić, że za żądaniem przemawia ważny interes podatnika, choć często mylącym argumentem jest przekonanie podatnika, że np. nietrafione decyzje biznesowe lub incydentalne zaburzenia płatności stanowią wystarczający i przekonujący powód do zawarcia z organem podatkowym np. układu ratalnego. Trzeba jednak pamiętać, że organy podatkowe dysponują obecnie wieloma narzędziami, pozwalających na weryfikację, czy sytuacja podatnika rzeczywiście uzasadnia przyznanie mu ulgi, czy też problemy wynikają z niedochowania należytej staranności w prowadzeniu spraw spółki.

Zdecydowanie bardziej kłopotliwe staje się wykazanie, że wnioskodawca ma po swojej stronie także interes publiczny, którym zdecydowanie jest m.in. utrzymanie zatrudnienia i niezakłócona kontynuacja prowadzonej działalności, pozwalająca na dalsze generowanie wpływów do Skarbu Państwa, zwłaszcza jeśli ma znaczenie dla rozwoju regionu.

Jaki to rodzaj pomocy – już de minimis czy jeszcze nie?

Podatnikom prowadzącym działalność gospodarczą organ podatkowy może udzielać ulg, które stanowią pomoc publiczną o szczególnym charakterze i przeznaczeniu, które pomocą publiczną nie są, ale największą grupą są ulgi, które stanowią tzw. pomoc de minimis. Źródła takiego stanu rzeczy należy upatrywać w konkurencyjności podmiotów funkcjonujących w obrocie gospodarczym. Organ udzielający pomocy musi mieć zatem na uwadze, aby udzielna pomoc nie stawiała podmiotu uzyskującego wsparcie w postaci ulgi w spłacie zobowiązań w lepszej pozycji rynkowej niż podmioty, które takiej pomocy nie uzyskały, i tym samym nie zaburzała zasad konkurencyjności.

Więcej o pomocy de minimis przeczytać można w artykule „Co to jest pomoc de minimis i jak sprawdzić komu przysługuje?”.

Ulgi dla płatników i inkasentów?

Zasady udzielania ulg dla płatników i inkasentów są co do zasady tożsame z regułami dotyczącymi podatników, z jednym, ale podstawowym wyjątkiem. Przedsiębiorca nie może jako płatnik lub inkasent wnioskować o umorzenie zaległości. W praktyce oznacza to, że ten sam podmiot, wnioskując o ulgę w spłacie VAT-u i PIT-u, jedynie dla VAT-u może wnioskować o umorzenie zaległości, gdyż w Picie działa jako płatnik tego podatku.

W świetle obecnie obowiązujących przepisów należy bardzo dobrze ocenić zapowiadaną przez resort finansów zmianę, dzięki której możliwe będzie umorzenie podatku przed terminem jego płatności. Proponowane rozwiązanie jest racjonalne systemowo i z pewnością uprości szeroko pojmowane postępowania ulgowe, zapewniając ochronę przed powstaniem zaległości podatkowej ze wszystkimi jej konsekwencjami (w tym postępowaniem egzekucyjnym prowadzonym często do czasu wydania decyzji w sprawie ulgi).

Opłata prolongacyjna

Wsparcie, jakie organy podatkowe mogą zaoferować przedsiębiorcy w postaci ulg w spłacie zobowiązań, też ma swoją cenę tzw. opłata prolongacyjna. Poza bardzo dużą transparentnością, jaką wnioskodawca musi się wykazać na potrzeby dokonywanej przez organ rzetelnej oceny możliwości płatniczych i tym samym ratingu podmiotu wnioskującego o ulgę, w razie jej przyznania organ ustala także opłatę. Taka opłata prolongacyjna równa się obniżonej stawce odsetek za zwłokę (50%) i staje się integralną częścią zobowiązania do spłaty uwzględnioną w decyzji ulgowej.

Skutki nieuiszczenia rat

Jednorazowe przekroczenie terminu raty ma swoje konsekwencje, ale nie są one nadto dotkliwe. W przypadku odroczenia opłaty, niezapłacenie podatku w terminie lub zaległości podatkowej bądź niedotrzymanie terminu płatności którejkolwiek z rat – decyzja ulgowa wygasa z mocy prawa w całości, jeśli przedmiotem decyzji jest odroczenie terminu płatności, oraz w części tej konkretnej niezapłaconej raty, gdy chodzi o układ ratalny. Jednak w razie niedotrzymania terminu płatności trzech kolejnych rat, następuje z mocy prawa wygaśnięcie decyzji w pozostałym do spłaty zakresie.

Niezapłacenie podatku w terminie – układ ulgowy i płynność finansowa

Naturalnie układ ulgowy nie jest uniwersalnym remedium na problemy z płynnością, choćby z uwagi na kwotę limitu pomocy de minimis.  Kwota nie może przekroczyć 200 000 EUR w ciągu 3 lat kalendarzowych (bieżący rok podatkowy oraz 2 poprzednie lata podatkowe),  . Dochodzi do tego uznaniowy charakter rozstrzygnięć ulgowych. Naczelnik urzędu skarbowego jest autonomiczny w zakresie rezultatu swojej analizy podniesionych przez wnioskodawcę argumentów oraz danych będących w posiadaniu organu „z urzędu”. Aspekt ten znalazł swoje odbicie w ugruntowanej linii orzeczniczej sądów administracyjnych, podkreślających, że organ odwoławczy ma możliwość jedynie zbadania prawidłowości podjętych działań, ale nie może ingerować w kompetencje naczelnika do udzielenia ulgi lub jej odmowy.

Zastosowanie ulgi jest to instytucja o charakterze wyjątkowym, bowiem zasadą jest terminowe płacenie podatków. O istnieniu ważnego interesu podatnika muszą decydować zobiektywizowane kryteria, na podstawie których organ podatkowy rozstrzyga o udzieleniu ulgi. Decyzja ta jest podejmowana w ramach swobody uznania administracyjnego, jednak odmowa ulgi w sytuacji spełnienia przesłanek ważnego interesu wymaga uzasadnienia przyczyn rozstrzygnięcia.

Podsumowanie

W praktyce złożenie wniosku o ulgę wymaga przede wszystkim świadomego planowania płynności finansowej, wyrażającej się szybką reakcją na zmianę okoliczności i zarządzania nią. Im wcześniej i rzetelniej złożony wniosek, tym większe szanse na niemal bezkolizyjne wyjście z kryzysu. W przypadku, gdy występuje niezapłacenie podatku w terminie, najważniejsza staje się dogłębna analiza sytuacji podatnika oraz dostosowanie do niej możliwych opcji wsparcia. I tu wartością będzie skorzystanie z profesjonalnego pełnomocnika EY, bo nawet decyzja odmowna nie zamyka drogi o jej ponowne wnioskowanie. Warto także zweryfikować zasadność podjęcia konkretnych kroków za pośrednictwem bardzo przydatnego narzędzia Kalkulator wypłacalności.