Okiem Eksperta EY: TSUE - ciężar dowodu w sprawach dotyczących oszustwa w VAT

Okiem eksperta EY: TSUE - ciężar dowodu w sprawach dotyczących oszustwa w VAT


Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazuje, że organ podatkowy musi udowodnić, że podatnik „wiedział lub powinien wiedzieć” o oszustwie w VAT. Państwo nie może unikać stosowania prawa unijnego w przypadku karuzel VAT. 

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE) w wyroku z dnia 11 stycznia 2024 r. (C-537/22) po raz kolejny potwierdza, że odmowa prawa do odliczenia VAT nie może być dokonywana przez organy podatkowe w sposób nieprzemyślany i dowolny. Spoczywa na nich obowiązek wykazania na podstawie obiektywnych przesłanek, że podatnik dopuścił się oszustwa w zakresie VAT lub że wiedział, względnie powinien wiedzieć, iż transakcja mająca stanowić podstawę prawa do odliczenia wiązała się z oszustwem.

W teorii – nie jest to nic, czego do tej pory byśmy nie wiedzieli. W praktyce – omawiany wyrok zawiera szereg tez i wskazówek, które mogą pomóc podatnikom w przypadku podejrzenia świadomego udziału w oszustwie dotyczącym VAT lub mierzenia się z zarzutem niezachowania należytej staranności kupieckiej.



Tło sprawy 

Global Ink Trade, węgierska firma zajmująca się hurtowym handlem, nabyła materiały biurowe od Office Builder Kft. 

Podczas kontroli przeprowadzonych w Office Builder organ podatkowy stwierdził, że spółka ta nie prowadziła rzeczywistej działalności gospodarczej i że nie wywiązała się ze swoich zobowiązań podatkowych. Członek zarządu tego przedsiębiorstwa, osadzony w zakładzie karnym w marcu 2013 r., zaprzeczył, jakoby wystawił jakąkolwiek fakturę i utrzymywał jakąkolwiek korespondencję z Global Ink Trade. Organ podatkowy przesłuchał również świadków, którzy potwierdzili, że towary zostały dostarczone Global Ink Trade, a stosunki handlowe z Office Builder zostały zawarte w następstwie ogłoszenia opublikowanego przez nią w lokalnym dzienniku. Dane Office Builder zostały przez Global Ink Trade zweryfikowane w rejestrze handlowym, odbyło się też osobiste spotkanie z jej przedstawicielem, przy czym cała późniejsza wymiana informacji odbywała się pocztą elektroniczną. 

W związku ze stwierdzeniem, że faktury wystawione przez Office Builder nie są wiarygodne, organ podatkowy postanowił odmówić Global Ink Trade prawa do odliczenia VAT. Stwierdził, że spółka nie dochowała należytej staranności przy wykonywaniu swojej działalności, w szczególności nie zasięgając wystarczających informacji na temat rzeczywistej tożsamości dostawcy i przestrzegania przez niego zobowiązań podatkowych, a tym samym dopuściła się biernego oszustwa. 

W toku działania kolejnych instancji sądowych sprawa trafiła do TSUE.

Co stwierdził Trybunał Sprawiedliwości UE?

Prawo do odliczenia VAT istnieje w szczególności, jeśli zakup od innego podatnika rzeczywiście został dokonany. Ocenę, czy tak było, należy przeprowadzić zgodnie z zasadami dowodowymi prawa krajowego.

Nawet jeżeli zostały spełnione materialne warunki prawa do odliczenia, prawa tego należy odmówić, jeżeli dowiedziono, że odliczenie następuje w związku z oszustwem. Tak jest również w przypadku, gdy nabywca wiedział lub powinien był wiedzieć, że w związku z nabyciem uczestniczy w transakcji związanej z takim oszustwem.

Jednakże odmowa przyznania prawa do odliczenia stanowi wyjątek od stosowania zasady podstawowej, jaką jest istnienie takiego prawa. Oznacza to, że to właśnie na organach podatkowych spoczywa ciężar wykazania znamion oszustwa i udowodnienie działań stanowiących oszustwo oraz, w konkretnych przypadkach, wykazanie, że podatnik brał czynny udział w tym oszustwie lub że wiedział, względnie powinien wiedzieć, iż nabycie towarów lub usług wiązało się z rzeczonym oszustwem. Następnie do sądów krajowych należy kontrola, czy organy podatkowe wykazały istnienie takich obiektywnych okoliczności.

Od podatnika nie należy wymagać większej staranności, niż to wynika z okoliczności danej sprawy, a w szczególności nie można żądać od niego pogłębionej i kompleksowej weryfikacji dostawcy. Nie jest on zobowiązany również do przeprowadzenia kontroli u swojego kontrahenta, gdyż należy to do obowiązków organów podatkowych, jako posiadających odpowiednie do tego siły i środki. Nie powinien też być podmiotem weryfikującym wypełnianie przez kontrahenta obowiązków z zakresu VAT. 

Aby można było oczekiwać od podatnika należytej staranności większej niż standardowa, wskazówki co do podejrzeń o nieprawidłowościach powinny wystąpić w chwili nabycia.

Zwrócenie uwagi na prymat prawa Unii Europejskiej

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej przypomniał, że zasada pierwszeństwa prawa Unii ustanawia prymat prawa Unii nad prawem państw członkowskich. 

Zasada ta nakłada zatem na wszystkie organy państw członkowskich obowiązek zapewnienia pełnej skuteczności poszczególnych norm prawa Unii, a prawo państw członkowskich nie może mieć wpływu na skuteczność przyznaną tym poszczególnym normom w obrębie terytorium tych państw. 

Oznacza to, że sądy krajowe nie powinny korzystać z interpretacji sądów krajowych wyższej instancji, jeśli jest ona niezgodna z prawem Unii. Dodatkowo, w sytuacji gdy orzecznictwo Trybunału udzieliło już jasnej odpowiedzi na pytanie dotyczące wykładni prawa Unii, sąd krajowy powinien dążyć do wprowadzeniu tej wykładni w życie.


Podsumowanie

Omawiany wyrok stanowi praktyczną wskazówkę w zakresie określenia granic i zasad prowadzenia postępowania w przypadku podejrzenia podatnika o świadomy udział w wyłudzeniu VAT lub w przypadku możliwości stwierdzenia niezachowania należytej staranności kupieckiej. 


Kontakt
Chcesz dowiedziec sie wiecej? Skontaktuj sie z nami.

Informacje

Polecane artykuły

Należyta staranność w VAT a orzecznictwo podatkowe

Zachowanie należytej staranności jest dla firm kluczowe z uwagi na potencjalne istotne negatywne konsekwencje prawne i finansowe. Związane są one m.in. odmową prawa do rozliczenia VAT. Na co jeszcze wpływa należyta staranność?

Okiem Eksperta EY: Dochowanie należytej staranności w podatku u źródła – rozstrzygnięcie NSA

Spór o zakres dochowania należytej staranności przez płatnika podczas wypłat podlegających opodatkowaniu u źródła w stosunku do kwot przekraczających oraz nieprzekraczających 2 mln złotych został rozstrzygnięty przez NSA. Dowiedz się więcej.

Raport EY: Odpowiedzialność osobista i korporacyjna za sprawy podatkowe

Prawo podatkowe nakłada bezpośrednio na członków zarządów spółek szereg obowiązków. Co ważne - brak sprostania tym niejednokrotnie bardzo skomplikowanym zadaniom jest zagrożony szeregiem rygorystycznych sankcji zarówno wobec spółek, jak i konkretnych osób fizycznych. W raporcie przybliżamy ciążącą na członkach zarządów spółek odpowiedzialność karnoskarbową oraz wskazujemy sposoby na zarządzanie związanym z nią ryzykiem.