Okiem eksperta EY: TSUE - ciężar dowodu w sprawach dotyczących oszustwa w VAT

Tło sprawy 

Global Ink Trade, węgierska firma zajmująca się hurtowym handlem, nabyła materiały biurowe od Office Builder Kft. 

Podczas kontroli przeprowadzonych w Office Builder organ podatkowy stwierdził, że spółka ta nie prowadziła rzeczywistej działalności gospodarczej i że nie wywiązała się ze swoich zobowiązań podatkowych. Członek zarządu tego przedsiębiorstwa, osadzony w zakładzie karnym w marcu 2013 r., zaprzeczył, jakoby wystawił jakąkolwiek fakturę i utrzymywał jakąkolwiek korespondencję z Global Ink Trade. Organ podatkowy przesłuchał również świadków, którzy potwierdzili, że towary zostały dostarczone Global Ink Trade, a stosunki handlowe z Office Builder zostały zawarte w następstwie ogłoszenia opublikowanego przez nią w lokalnym dzienniku. Dane Office Builder zostały przez Global Ink Trade zweryfikowane w rejestrze handlowym, odbyło się też osobiste spotkanie z jej przedstawicielem, przy czym cała późniejsza wymiana informacji odbywała się pocztą elektroniczną. 

W związku ze stwierdzeniem, że faktury wystawione przez Office Builder nie są wiarygodne, organ podatkowy postanowił odmówić Global Ink Trade prawa do odliczenia VAT. Stwierdził, że spółka nie dochowała należytej staranności przy wykonywaniu swojej działalności, w szczególności nie zasięgając wystarczających informacji na temat rzeczywistej tożsamości dostawcy i przestrzegania przez niego zobowiązań podatkowych, a tym samym dopuściła się biernego oszustwa. 

W toku działania kolejnych instancji sądowych sprawa trafiła do TSUE.

Co stwierdził Trybunał Sprawiedliwości UE?

Prawo do odliczenia VAT istnieje w szczególności, jeśli zakup od innego podatnika rzeczywiście został dokonany. Ocenę, czy tak było, należy przeprowadzić zgodnie z zasadami dowodowymi prawa krajowego.

Nawet jeżeli zostały spełnione materialne warunki prawa do odliczenia, prawa tego należy odmówić, jeżeli dowiedziono, że odliczenie następuje w związku z oszustwem. Tak jest również w przypadku, gdy nabywca wiedział lub powinien był wiedzieć, że w związku z nabyciem uczestniczy w transakcji związanej z takim oszustwem.

Jednakże odmowa przyznania prawa do odliczenia stanowi wyjątek od stosowania zasady podstawowej, jaką jest istnienie takiego prawa. Oznacza to, że to właśnie na organach podatkowych spoczywa ciężar wykazania znamion oszustwa i udowodnienie działań stanowiących oszustwo oraz, w konkretnych przypadkach, wykazanie, że podatnik brał czynny udział w tym oszustwie lub że wiedział, względnie powinien wiedzieć, iż nabycie towarów lub usług wiązało się z rzeczonym oszustwem. Następnie do sądów krajowych należy kontrola, czy organy podatkowe wykazały istnienie takich obiektywnych okoliczności.

Od podatnika nie należy wymagać większej staranności, niż to wynika z okoliczności danej sprawy, a w szczególności nie można żądać od niego pogłębionej i kompleksowej weryfikacji dostawcy. Nie jest on zobowiązany również do przeprowadzenia kontroli u swojego kontrahenta, gdyż należy to do obowiązków organów podatkowych, jako posiadających odpowiednie do tego siły i środki. Nie powinien też być podmiotem weryfikującym wypełnianie przez kontrahenta obowiązków z zakresu VAT. 

Aby można było oczekiwać od podatnika należytej staranności większej niż standardowa, wskazówki co do podejrzeń o nieprawidłowościach powinny wystąpić w chwili nabycia.

Zwrócenie uwagi na prymat prawa Unii Europejskiej

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej przypomniał, że zasada pierwszeństwa prawa Unii ustanawia prymat prawa Unii nad prawem państw członkowskich. 

Zasada ta nakłada zatem na wszystkie organy państw członkowskich obowiązek zapewnienia pełnej skuteczności poszczególnych norm prawa Unii, a prawo państw członkowskich nie może mieć wpływu na skuteczność przyznaną tym poszczególnym normom w obrębie terytorium tych państw. 

Oznacza to, że sądy krajowe nie powinny korzystać z interpretacji sądów krajowych wyższej instancji, jeśli jest ona niezgodna z prawem Unii. Dodatkowo, w sytuacji gdy orzecznictwo Trybunału udzieliło już jasnej odpowiedzi na pytanie dotyczące wykładni prawa Unii, sąd krajowy powinien dążyć do wprowadzeniu tej wykładni w życie.