Dlaczego bioróżnorodność może być dla Twojej firmy ważniejsza niż sądzisz?

Według Światowego Forum Ekonomicznego (WEF) ponad połowa globalnego produktu krajowego brutto zależy od środowiska naturalnego3 . Inicjatywa Finansowa Programu Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych wykazała, że 13 z 18 sektorów wchodzących w skład indeksu FTSE 100, których kapitalizacja rynkowa wynosi 1,6 biliona USD, jest związanych z procesami produkcyjnymi o wysokiej lub bardzo wysokiej zależności od środowiska naturalnego4.

Oznacza to, że jedna na pięć firm może mieć poważne ryzyko operacyjne związane z załamaniem się ekosystemów5. Zagrożenia dla środowiska naturalnego można zazwyczaj powiązać z:

• Zależnością – jeśli część modelu biznesowego jest bezpośrednio od niego uzależniona (np. od świeżej wody, zapylania lub urodzajnych gleb), może to mieć wpływ na wyniki finansowe. Przykładowo, firmy produkujące napoje powinny mieć zapewnione niezawodne dostawy słodkiej wody, firmy spożywcze opierają się na stabilności upraw i gruntów ornych, a firmy biofarmaceutyczne polegają na ekosystemach, by pozyskiwać nowe źródła leków.

• Wpływie – jeśli działalność gospodarcza bezpośrednio lub pośrednio wywiera negatywny wpływ na środowisko, może to przekładać się na utratę reputacji, procesy sądowe lub straty finansowe. Coraz częściej pracownicy, konsumenci, inwestorzy, decydenci oraz społeczności oczekują, że przedsiębiorstwa będą zarządzać swoim wpływem na różnorodność biologiczną, aby zachować poparcie społeczne na prowadzenie działalności.

Bioróżnorodność i klimat są ze sobą ściśle powiązane. Lasy i ekosystemy, takie jak lasy namorzynowe, bagna i rafy koralowe, mogą być biotopami obniżającymi zawartość dwutlenku węgla, przyczyniając się do łagodzenia emisji gazów cieplarnianych. Mogą też być potrzebnym rozwiązaniem, opierającym się na naturze, pomagającym w adoptowaniu się do skutków zmian klimatu, np. być ochroną przed erozją wybrzeża lub zapobiegać powodziom. Różnorodność biologiczna, podobnie jak klimat, różni się w zależności od miejsca. Jednym z ważnych aspektów ram TNFD będzie określenie priorytetowych obszarów na podstawie tego, gdzie organizacje stykają się ze sobą, a ekosystemy są oceniane jako będące bardzo lub wyjątkowo zagrożone. Zazwyczaj mówiąc o różnorodności biologicznej myślimy w kategoriach dziewiczych lasów deszczowych, ale jest ona równie ważna w krajobrazie miejskim.

Zagrożenia dla różnorodności biologicznej mają wiele wspólnych cech ze zmianami klimatycznymi. Są dalekosiężne pod względem wpływu i skali oraz mają punkty krytyczne, po przekroczeniu których powrót do normalnego stanu może być niemożliwy. Oba są niepewne, ale przewidywalne, a ich wpływ może być zdeterminowany przez działania krótkoterminowe.

Ryzyko związane z różnorodnością biologiczną można obliczyć podobnie jak ryzyko związane ze zmianą klimatu. Można je zidentyfikować w następujący sposób:

Zagrożenia fizyczne

Zaliczymy do nich szkody w aktywach fizycznych lub utratę usług ekosystemowych niezbędnych w procesach produkcyjnych. Przykłady obejmują lokalne i regionalne straty finansowe w sektorze rolniczym, wynikające z ograniczenia zapylania przez owady (od 235 do 577 mld USD rocznej światowej produkcji żywności zależy od owadów zapylających 6) oraz globalne straty finansowe w sektorze medycznym i technologicznym, wynikające z ograniczenia bioróżnorodności genetycznej, które hamuje badania i rozwój.

Ryzyko związane z okresem przejściowym

Obejmuje zmiany w polityce, prawne i technologiczne. Podczas konferencji CBD (Convention of Biological Diversity) w trakcie COP15 w 2022 r. kilku interesariuszy zaapelowało, aby w ramach Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej (CBD) przyjąć globalny cel przywrócenia przyrody do naszego życia do 2030 r. oraz pełnego odtworzenie środowiska naturalnego do 2050 r. Cele założone w projekcie 8 opublikowanym w lipcu 2021 r., są zgodne z przewidywanym kierunkiem rozwoju, sugerując jednocześnie, że najbardziej ryzykiem tym dotknięte zostaną przedsiębiorstwa, które obecnie wywierają negatywny wpływ na środowisko.

Ryzyko zakłóceń

Ryzyko, w którym strata lub wpływ na naturę zakłóca funkcjonowanie społeczeństw lub rynków, np. wkraczanie w siedliska przyrodnicze prowadzące do wybuchu choroby odzwierzęcej.

Zmiany klimatyczne są coraz bardziej zaawansowane i coraz częściej rozumiane jako ryzyko biznesowe. Wcześniej były postrzegane tylko jako środowiskowy efekt zewnętrzny, ale w ciągu ostatniej dekady nastąpiła zmiana i stało się najpierw ryzykiem środowiskowym, a teraz wręcz ryzykiem finansowym. Różnorodność biologiczna jest na tej krzywej dość daleko w tyle za zmianami klimatycznymi.

Pomimo podobieństw do ryzyka związanego ze zmianami klimatu, zrozumienie i zarządzanie ryzykiem związanym z różnorodnością biologiczną jest inne.

Brak jednej metody pomiarowej

O ile obliczenie emisji dwutlenku węgla jest dla przedsiębiorstw stosunkowo proste, o tyle pomiar różnorodności biologicznej może być złożony i wieloaspektowy. Mamy tu dwie kwestie:  

• sposoby oceny wartości różnorodności biologicznej ekosystemów poprzez pomiar liczby zagrożonych gatunków lub inne odpowiednie wskaźniki,
• wykorzystanie ich do zmierzenia wpływu działań przedsiębiorstwa na różnorodność biologiczną, np. wielkości populacji owadów zapylających w rolnictwie lub bieżących, czystych przepływów rzecznych. Pomiary te mogą być dokonywane na różnych poziomach – przedsiębiorstwa, zakładu czy projektu.

Wytyczne TNFD powinny pomóc firmom zrozumieć, jakie są zagrożenia i szanse związane z różnorodnością biologiczną oraz jak powinny ujawniać swoje wyniki. Może to przyczynić się do przesunięcia globalnych przepływów finansowych z obszarów mających negatywne skutki dla środowiska na mające pozytywny wpływ. I chociaż są podobieństwa do rekomendacji  TCFD, to organizacje nie powinny od razu oczekiwać takiego samego poziomu wytycznych i udostępnienia równie precyzyjnych narzędzi. Oczekuje się, że kompletne ramy ujawniania informacji zostaną opublikowane w drugiej połowie 2023 roku.

Kompensacje nie są „porównywalne”.

Kompensacje przyrodnicze nie mogą wyrównać strat spowodowanych zniszczeniem ekosystemów zawierających rzadkie gatunki. W ramach kompensacji zawsze nastąpi utrata części różnorodności biologicznej, ponieważ żadne dwa obszary siedlisk ani populacji gatunków nie są identyczne. Ponadto, żeby kompensacje w zakresie różnorodności biologicznej miały sens, należy podjąć długoterminowe zobowiązanie do pełnego uwzględnienia bezpośrednich, pośrednich i skumulowanych oddziaływań, w ujęciu geograficznym i czasowym. W przypadku zarządzania ryzykiem związanym z różnorodnością biologiczną priorytetem powinno być unikanie i ograniczanie wpływu na utratę różnorodności, a kompensacje powinny być traktowane jako ostateczność.

Konieczność uwzględnienia wielu wartości

Naturalne otoczenie powinno być zarządzane pod kątem jego wartości produkcyjnych, przyrodniczych i kulturowych. Ochrona różnorodności biologicznej nie musi oznaczać zamykania terenów jako miejsc dzikiej przyrody. Najlepszym źródłem informacji o współistnieniu tych wartości są rodowici mieszkańcy danych terenów.

Zestaw umiejętności

Różnorodność biologiczna to ogromny, multidyscyplinarny obszar, który wymaga od firm zaangażowania nowego typu umiejętności – zazwyczaj wychodzących poza strefę komfortu. Wielu działaczy na rzecz ochrony przyrody zatrudnianych przez korporacje to dawni aktywiści z tzw. „drugiej strony”. Przezwyciężenie historycznej wrogości i uznanie, że korporacje i aktywiści muszą ze sobą współpracować, by ochronić różnorodność biologiczną, wymaga dojrzałości emocjonalnej. Organizacje pozarządowe (NGO) i filantropi działają zazwyczaj tam, gdzie zawodzi rynek. Przedsiębiorstwa powinny współpracować z nimi, aby zrozumieć naturę tych niepowodzeń, co pozwoli im uniknąć pojawienia się nieprawidłowości w miarę rozwoju rynków.

Biznes powinien zaakceptować kilka prostych i bezpośrednich odpowiedzi.  Przykładowo, w rolnictwie nie można po prostu zaprzestać stosowania pestycydów, gdyż może to oznaczać, że ludzie będą głodować. Zamiast tego należy zachęcać sektor do prowadzenia upraw w sposób bardziej wspierający bioróżnorodność, nie tylko w małych gospodarstwach, ale w całym rolnictwie wielkoobszarowym, zastępując monokultury praktykami polikulturowymi.

Prawdopodobnie będzie to wymagało współpracy różnych grup interesariuszy na niespotykaną dotąd skalę. Firmy powinny zapraszać oponentów do zarządów i zdobywać ich zaufanie. Z drugiej strony, aktywiści powinni unikać dyskredytowania działalności korporacji i włączyć się do wspólnego rozwiązania problemów.

Chociaż kwestie związane z różnorodnością biologiczną są trudne do rozwiązania, to mogą prowadzić do poprawy wyników i przyczynić się do większej odporności łańcucha wartości. Na przykład, przy starannym planowaniu i zarządzaniu budową nieruchomości mieszkalnych od podstaw, praca włożona w unikanie ryzyka związanego z fragmentacją krajobrazu i w utrzymanie nienaruszonych ekosystemów może przyczynić się do poprawy wyceny nieruchomości. Większa pokrywa drzew pomoże w ograniczeniu ciepła w miastach i zwalczaniu niektórych fizycznych skutków zmiany klimatu.

 Z kolei firma chemiczna, ceniąc rzekę, od której zależy jej działalność, może wziąć pod uwagę jej wartość przy podejmowaniu decyzji kapitałowych, z korzyścią dla wielu interesariuszy. Inwestowanie w bioróżnorodność terenów otaczających rzekę zapewni odpowiednią jakość oraz ilość wody potrzebnej do utrzymania i rozwoju działalności.  To samo działanie może również podnieść jakość życia lokalnych społeczności, pomóc gospodarstwom rolnym w zwiększeniu produktywności i wzbogacić lokalne ekosystemy.

Bioróżnorodność wpływa nie tylko na obszary wiejskie, ale także na miasta. Władze lokalne, urbaniści i deweloperzy mają do odegrania ważną rolę we włączaniu możliwości związanych z przyrodą do planowania strategicznego, zarządzania ryzykiem i decyzji o alokacji aktywów.