Rozdział 1
Inwestorzy zmieniają kierunek przepływu kapitału
Przedsiębiorstwa wywierające negatywny wpływ na różnorodność biologiczną mogą mieć utrudniony dostęp do kapitału.
Podobnie jak w przypadku zmian klimatycznych, inwestorzy prawdopodobnie będą podejmować działania mające na celu wyprzedzenie krzywej regulacyjnej, aby mieć pewność, że nie są narażeni na ryzyko aktywów osieroconych (ang. stranded assets) powstałych w wyniku postępujących regulacji dotyczących bioróżnorodności.
W tym wypadku jednak, o ile przedsiębiorstwa i rynki dopiero po kilku dziesięcioleciach zaczęły poważnie traktować ryzyko związane ze zmianami klimatycznymi, o tyle konieczność zrozumienia i ograniczania ryzyka związanego z różnorodnością biologiczną może pojawić się dużo szybciej. Wkrótce te przedsiębiorstwa, które bezpośrednio lub pośrednio powodują negatywne skutki dla różnorodności biologicznej, mogą mięc utrudniony dostęp do kapitału w przeciwieństwie do tych, które „pracują dla przyrody”.
Przewiduje się także wprowadzenie szeregu nowych rozwiązań regulacyjnych, w tym rygorystycznych przepisów dotyczących komercyjnego wykorzystania określonych obszarów ziemi, reform dotacji, podatków i kar, realizacji celów naukowych oraz dyrektyw handlowych. Wiele krajów i regionów, zwłaszcza w Europie, już wprowadza te zmiany.
Poprawa standardów w zakresie ujawniania informacji dotyczących środowiska i większe połaczenie ich z podstawowymi inwestycjami finansowymi pomoże inwestorom wspierać ekologiczniejszą gospodarkę, a organizacjom kształtować strategie w zakresie różnorodności biologicznej i zapewniać długoterminowe tworzenie wartości dla ludzi i całej planety.
Rozdział 2
W jaki sposób bioróżnorodność może wpływać na biznes
Załamanie się ekosystemu może spowodować poważne zagrożenia operacyjne.
Według Światowego Forum Ekonomicznego (WEF) ponad połowa globalnego produktu krajowego brutto zależy od środowiska naturalnego3 . Inicjatywa Finansowa Programu Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych wykazała, że 13 z 18 sektorów wchodzących w skład indeksu FTSE 100, których kapitalizacja rynkowa wynosi 1,6 biliona USD, jest związanych z procesami produkcyjnymi o wysokiej lub bardzo wysokiej zależności od środowiska naturalnego4.
Oznacza to, że jedna na pięć firm może mieć poważne ryzyko operacyjne związane z załamaniem się ekosystemów5. Zagrożenia dla środowiska naturalnego można zazwyczaj powiązać z:
- Zależnością – jeśli część modelu biznesowego jest bezpośrednio od niego uzależniona (np. od świeżej wody, zapylania lub urodzajnych gleb), może to mieć wpływ na wyniki finansowe. Przykładowo, firmy produkujące napoje powinny mieć zapewnione niezawodne dostawy słodkiej wody, firmy spożywcze opierają się na stabilności upraw i gruntów ornych, a firmy biofarmaceutyczne polegają na ekosystemach, by pozyskiwać nowe źródła leków.
- Wpływie – jeśli działalność gospodarcza bezpośrednio lub pośrednio wywiera negatywny wpływ na środowisko, może to przekładać się na utratę reputacji, procesy sądowe lub straty finansowe. Coraz częściej pracownicy, konsumenci, inwestorzy, decydenci oraz społeczności oczekują, że przedsiębiorstwa będą zarządzać swoim wpływem na różnorodność biologiczną, aby zachować poparcie społeczne na prowadzenie działalności.
Rozdział 3
Podobieństwa między ryzykiem związanym z różnorodnością biologiczną a ryzykiem związanym ze zmianą klimatu
Różnorodność biologiczna i zmiany klimatu mogą być rozpatrywane w kategoriach ryzyka fizycznego i przejściowego.
Bioróżnorodność i klimat są ze sobą ściśle powiązane. Lasy i ekosystemy, takie jak lasy namorzynowe, bagna i rafy koralowe, mogą być biotopami obniżającymi zawartość dwutlenku węgla, przyczyniając się do łagodzenia emisji gazów cieplarnianych. Mogą też być potrzebnym rozwiązaniem, opierającym się na naturze, pomagającym w adoptowaniu się do skutków zmian klimatu, np. być ochroną przed erozją wybrzeża lub zapobiegać powodziom. Różnorodność biologiczna, podobnie jak klimat, różni się w zależności od miejsca. Jednym z ważnych aspektów ram TNFD będzie określenie priorytetowych obszarów na podstawie tego, gdzie organizacje stykają się ze sobą, a ekosystemy są oceniane jako będące bardzo lub wyjątkowo zagrożone. Zazwyczaj mówiąc o różnorodności biologicznej myślimy w kategoriach dziewiczych lasów deszczowych, ale jest ona równie ważna w krajobrazie miejskim.
Zagrożenia dla różnorodności biologicznej mają wiele wspólnych cech ze zmianami klimatycznymi. Są dalekosiężne pod względem wpływu i skali oraz mają punkty krytyczne, po przekroczeniu których powrót do normalnego stanu może być niemożliwy. Oba są niepewne, ale przewidywalne, a ich wpływ może być zdeterminowany przez działania krótkoterminowe.
Ryzyko związane z różnorodnością biologiczną można obliczyć podobnie jak ryzyko związane ze zmianą klimatu. Można je zidentyfikować w następujący sposób:
Zagrożenia fizyczne
Zaliczymy do nich szkody w aktywach fizycznych lub utratę usług ekosystemowych niezbędnych w procesach produkcyjnych. Przykłady obejmują lokalne i regionalne straty finansowe w sektorze rolniczym, wynikające z ograniczenia zapylania przez owady (od 235 do 577 mld USD rocznej światowej produkcji żywności zależy od owadów zapylających 6) oraz globalne straty finansowe w sektorze medycznym i technologicznym, wynikające z ograniczenia bioróżnorodności genetycznej, które hamuje badania i rozwój.
Ryzyko związane z okresem przejściowym
Obejmuje zmiany w polityce, prawne i technologiczne. Podczas konferencji CBD (Convention of Biological Diversity) w trakcie COP15 w 2022 r. kilku interesariuszy zaapelowało, aby w ramach Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej (CBD) przyjąć globalny cel przywrócenia przyrody do naszego życia do 2030 r. oraz pełnego odtworzenie środowiska naturalnego do 2050 r. Cele założone w projekcie 8 opublikowanym w lipcu 2021 r., są zgodne z przewidywanym kierunkiem rozwoju, sugerując jednocześnie, że najbardziej ryzykiem tym dotknięte zostaną przedsiębiorstwa, które obecnie wywierają negatywny wpływ na środowisko.
Ryzyko zakłóceń
Ryzyko, w którym strata lub wpływ na naturę zakłóca funkcjonowanie społeczeństw lub rynków, np. wkraczanie w siedliska przyrodnicze prowadzące do wybuchu choroby odzwierzęcej.
Rozdział 4
Różnica między ryzykiem związanym z różnorodnością biologiczną a ryzykiem zmian klimatycznych
Różnorodność biologiczna staje się dla firm coraz większym ryzykiem finansowym.
Zmiany klimatyczne są coraz bardziej zaawansowane i coraz częściej rozumiane jako ryzyko biznesowe. Wcześniej były postrzegane tylko jako środowiskowy efekt zewnętrzny, ale w ciągu ostatniej dekady nastąpiła zmiana i stało się najpierw ryzykiem środowiskowym, a teraz wręcz ryzykiem finansowym. Różnorodność biologiczna jest na tej krzywej dość daleko w tyle za zmianami klimatycznymi.
Pomimo podobieństw do ryzyka związanego ze zmianami klimatu, zrozumienie i zarządzanie ryzykiem związanym z różnorodnością biologiczną jest inne.
Brak jednej metody pomiarowej
O ile obliczenie emisji dwutlenku węgla jest dla przedsiębiorstw stosunkowo proste, o tyle pomiar różnorodności biologicznej może być złożony i wieloaspektowy. Mamy tu dwie kwestie:
- sposoby oceny wartości różnorodności biologicznej ekosystemów poprzez pomiar liczby zagrożonych gatunków lub inne odpowiednie wskaźniki,
- wykorzystanie ich do zmierzenia wpływu działań przedsiębiorstwa na różnorodność biologiczną, np. wielkości populacji owadów zapylających w rolnictwie lub bieżących, czystych przepływów rzecznych. Pomiary te mogą być dokonywane na różnych poziomach – przedsiębiorstwa, zakładu czy projektu.
Wytyczne TNFD powinny pomóc firmom zrozumieć, jakie są zagrożenia i szanse związane z różnorodnością biologiczną oraz jak powinny ujawniać swoje wyniki. Może to przyczynić się do przesunięcia globalnych przepływów finansowych z obszarów mających negatywne skutki dla środowiska na mające pozytywny wpływ. I chociaż są podobieństwa do rekomendacji TCFD, to organizacje nie powinny od razu oczekiwać takiego samego poziomu wytycznych i udostępnienia równie precyzyjnych narzędzi. Oczekuje się, że kompletne ramy ujawniania informacji zostaną opublikowane w drugiej połowie 2023 roku.
Kompensacje nie są „porównywalne”.
Kompensacje przyrodnicze nie mogą wyrównać strat spowodowanych zniszczeniem ekosystemów zawierających rzadkie gatunki. W ramach kompensacji zawsze nastąpi utrata części różnorodności biologicznej, ponieważ żadne dwa obszary siedlisk ani populacji gatunków nie są identyczne. Ponadto, żeby kompensacje w zakresie różnorodności biologicznej miały sens, należy podjąć długoterminowe zobowiązanie do pełnego uwzględnienia bezpośrednich, pośrednich i skumulowanych oddziaływań, w ujęciu geograficznym i czasowym. W przypadku zarządzania ryzykiem związanym z różnorodnością biologiczną priorytetem powinno być unikanie i ograniczanie wpływu na utratę różnorodności, a kompensacje powinny być traktowane jako ostateczność.
Konieczność uwzględnienia wielu wartości
Naturalne otoczenie powinno być zarządzane pod kątem jego wartości produkcyjnych, przyrodniczych i kulturowych. Ochrona różnorodności biologicznej nie musi oznaczać zamykania terenów jako miejsc dzikiej przyrody. Najlepszym źródłem informacji o współistnieniu tych wartości są rodowici mieszkańcy danych terenów.
Zestaw umiejętności
Różnorodność biologiczna to ogromny, multidyscyplinarny obszar, który wymaga od firm zaangażowania nowego typu umiejętności – zazwyczaj wychodzących poza strefę komfortu. Wielu działaczy na rzecz ochrony przyrody zatrudnianych przez korporacje to dawni aktywiści z tzw. „drugiej strony”. Przezwyciężenie historycznej wrogości i uznanie, że korporacje i aktywiści muszą ze sobą współpracować, by ochronić różnorodność biologiczną, wymaga dojrzałości emocjonalnej. Organizacje pozarządowe (NGO) i filantropi działają zazwyczaj tam, gdzie zawodzi rynek. Przedsiębiorstwa powinny współpracować z nimi, aby zrozumieć naturę tych niepowodzeń, co pozwoli im uniknąć pojawienia się nieprawidłowości w miarę rozwoju rynków.
Biznes powinien zaakceptować kilka prostych i bezpośrednich odpowiedzi. Przykładowo, w rolnictwie nie można po prostu zaprzestać stosowania pestycydów, gdyż może to oznaczać, że ludzie będą głodować. Zamiast tego należy zachęcać sektor do prowadzenia upraw w sposób bardziej wspierający bioróżnorodność, nie tylko w małych gospodarstwach, ale w całym rolnictwie wielkoobszarowym, zastępując monokultury praktykami polikulturowymi.
Prawdopodobnie będzie to wymagało współpracy różnych grup interesariuszy na niespotykaną dotąd skalę. Firmy powinny zapraszać oponentów do zarządów i zdobywać ich zaufanie. Z drugiej strony, aktywiści powinni unikać dyskredytowania działalności korporacji i włączyć się do wspólnego rozwiązania problemów.
Rozdział 5
Korzyści wynikające z właściwego podejścia do bioróżnorodności
Bioróżnorodność może mieć także inne pozytywne skutki.
Chociaż kwestie związane z różnorodnością biologiczną są trudne do rozwiązania, to mogą prowadzić do poprawy wyników i przyczynić się do większej odporności łańcucha wartości. Na przykład, przy starannym planowaniu i zarządzaniu budową nieruchomości mieszkalnych od podstaw, praca włożona w unikanie ryzyka związanego z fragmentacją krajobrazu i w utrzymanie nienaruszonych ekosystemów może przyczynić się do poprawy wyceny nieruchomości. Większa pokrywa drzew pomoże w ograniczeniu ciepła w miastach i zwalczaniu niektórych fizycznych skutków zmiany klimatu.
Z kolei firma chemiczna, ceniąc rzekę, od której zależy jej działalność, może wziąć pod uwagę jej wartość przy podejmowaniu decyzji kapitałowych, z korzyścią dla wielu interesariuszy. Inwestowanie w bioróżnorodność terenów otaczających rzekę zapewni odpowiednią jakość oraz ilość wody potrzebnej do utrzymania i rozwoju działalności. To samo działanie może również podnieść jakość życia lokalnych społeczności, pomóc gospodarstwom rolnym w zwiększeniu produktywności i wzbogacić lokalne ekosystemy.
Bioróżnorodność wpływa nie tylko na obszary wiejskie, ale także na miasta. Władze lokalne, urbaniści i deweloperzy mają do odegrania ważną rolę we włączaniu możliwości związanych z przyrodą do planowania strategicznego, zarządzania ryzykiem i decyzji o alokacji aktywów.
Rozdział 6
Dalsze kroki dotyczące zarządzania ryzykiem bioróżnorodności
Firmy powinny już teraz podjąć działania, które pomogą ograniczyć negatywny wpływ na różnorodność biologiczną.
Świat stopniowo przechodzi na gospodarkę niskoemisyjną, więc należy oczekiwać, że przedsiębiorstwa będą prezentować nie tylko swoje strategie dekarbonizacji, ale także sposoby ograniczania negatywnego wpływu na różnorodność biologiczną (a jeszcze lepiej byłoby, gdyby prezentowały sposoby jej wzbogacania).
Należy założyć, że wymagane będzie ujawnianie, w jaki sposób przedsiębiorstwa przyjęły lub planują wprowadzić praktyki biznesowe zgodne ze zrównoważonym użytkowaniem i zarządzaniem kapitałem naturalnym, w tym powietrzem, wodą, gruntami, minerałami i lasami. Tak jak organizacje dążą do uwzględnienia ceny emisji dwutlenku węgla w procesie podejmowania decyzji, tak powinny stworzyć formalne konta kapitału naturalnego, aby wspierać innowacje, ochronę i planowanie na wypadek wstrząsów środowiskowych. Oczekuje się, że dla inwestorów zagregowane, zróżnicowane dane dotyczące zasobów naturalnych będą wkrótce tak samo ważne jak dane środowiskowe, społeczne i ekonomiczne.
Organizacje nie mogą czekać, aż powstaną globalnie uzgodnione ramy lub doskonałe narzędzia. Już teraz powinny współpracować ze swoimi dostawcami, by podejmować działania na rzecz różnorodności biologicznej w całym łańcuchu wartości i pomagać w łagodzeniu ich negatywnego wpływu.
Należy zacząć od:
- Edukowania i pozyskiwania pracowników
Warto przedstawić kadrze kierowniczej koncepcje, narzędzia i ramy związane z różnorodnością biologiczną oraz zaangażować całą organizację w działalność ośrodków analitycznych lub inicjatyw związanych z różnorodnością biologiczną, takich jak TNFD, Science-Based Targets Network bądź organizacje lokalne.
- Wprowadzenia i egzekwowania zasad
Trzeba wprowadzić nowe umiejętności i technologie, które pomogą określić zagrożenia dla różnorodności biologicznej w całym łańcuchu wartości i ograniczyć ich negatywny wpływ, a jednocześnie wyznaczyć cele oparte na podstawach naukowych i zbudować wewnętrzną odpowiedzialność za różnorodność biologiczną w całej firmie, dostosowując się do standardowych ram, np. TNFD i SBTi.
- Wdrożenia i wyjaśnienia działań
Organizacje muszą opracować wspólną strategię, która uwzględnia zarówno wyzwania związane z klimatem, jak i różnorodnością biologiczną, a następnie włączyć ją do strategii klimatycznej. Potem powinny konsekwentnie ujawniać, w jaki sposób identyfikują, mierzą i zarządzają ryzykiem i szansami związanymi z różnorodnością biologiczną.
Podsumowanie
Utrata różnorodności biologicznej może mieć bezpośredni wpływ na przedsiębiorstwa poprzez zakłócenia w łańcuchach dostaw, zwiększanie kosztów zachowania zgodności z przepisami i osłabienie społecznego poparcia. Inwestorzy już teraz zastanawiają się, jak uwzględnić różnorodność biologiczną w swoich ocenach i jak skierować kapitał do spółek, które mają strategię pozytywnie oddziałującą na środowisko naturalne, opartą na solidnych, naukowo potwierdzonych celach. Przedsiębiorstwa już dziś powinny być gotowe podjąć potrzebne działania.
