Fundacja rodzinna - ustawa nadal ewoluuje

Choć wydawało się, że wraz z podpisem Prezydenta pod ustawą o fundacji rodzinnej dotarliśmy do długo oczekiwanego końca procesu legislacyjnego, którego celem było powołanie do życia tej nowej instytucji prawnej, okazuje się, że prace nad ostateczną treścią ustawy – a tym samym także nad finalnym modelem, w jakim mają funkcjonować polskie fundacje rodzinne – nadal trwają. 

W procedowanym obecnie (tj. na dzień 7 marca 2023 r.) przez Sejm rządowym projekcie zmian w ustawie o fundacji rodzinnej znalazły się zapisy, które wprowadzają kolejne poprawki w zakresie zasad opodatkowania fundacji oraz jej fundatorów i beneficjentów. Jak pokazuje historia ewolucji ustawy o fundacji rodzinnej – od pierwszego projektu, do jej obecnego kształtu - kwestie związane z opodatkowaniem są jednym z kluczowych aspektów dotyczących fundacji rodzinnych. W trakcie procesu legislacyjnego, ustawa zasadniczo zyskiwała w tym aspekcie coraz to atrakcyjniejszy kształt, a postulaty podnoszone przez przedsiębiorców i doradców w ramach konsultacji społecznych były uwzględniane w kolejnych wersjach projektu. Modyfikacja regulacji ustanawiających reżim opodatkowania fundacji rodzinnej trwa, a nowy projekt ustawy zakłada m.in.:

• Wprowadzenie koncepcji tzw. ukrytych zysków – nowa regulacja przewiduje opodatkowanie fundacji rodzinnej 15% CIT – na takiej zasadzie, jak w przypadku wypłaty świadczeń do fundatora lub beneficjentów, w przypadku „świadczenia w postaci ukrytych zysków”. Regulacja ta jest analogiczna do konstrukcji ukrytych zysków znanej już z przepisów o estońskim CIT i należy traktować ją, z jednej strony, jako doprecyzowanie zakresu zdarzeń jakie należy uznać za wypłatę świadczenia podlegającego opodatkowaniu na poziomie fundacji, z drugiej natomiast można stwierdzić, że jest to pewnego rodzaju mechanizm o charakterze antyabuzywnym. Ustawodawca poprzez jednoznaczne wskazanie w treści ustawy pewnego katalogu zdarzeń jakie powodują opodatkowanie, ogranicza w ten sposób możliwość wykorzystania instytucji fundacji wbrew celowi ustawy, tj. poprzez dystrybucję majątku z fundacji do fundatora/ beneficjentów bez opodatkowania z tytułu wypłaty świadczeń.

Z perspektywy fundatorów, wprowadzenie do ustawy o fundacji rodzinnej koncepcji ukrytych zysków niewątpliwie rozszerza zakres analizy prawno-podatkowej jaką należy wykonać na etapie projektowania fundacji i planowania jaki majątek zostanie w niej ulokowany oraz jak będzie wyglądało dalsze funkcjonowanie wniesionych do fundacji rodzinnej aktywów.

• Możliwość łączenia roli fundatora/ beneficjenta fundacji rodzinnej z rolą wspólnika w spółkach opodatkowanych estońskim CIT – jest to jedna z kluczowych, oczekiwanych zmian w zakresie opodatkowania fundacji rodzinnych, która przewiduje, że osoby fizyczne będące fundatorami/ beneficjentami fundacji rodzinnych będą mogły być równocześnie wspólnikami spółek opodatkowanych estońskim CIT. Nadal jednak, udziały spółki korzystającej z reżimu estońskiego CIT nie będą mogły zostać wniesione do fundacji rodzinnej.

• Opodatkowanie stawką 10% PIT wypłat do osób z I i II grupy podatkowej – jak dotąd ustawa o fundacji rodzinnej zakładała zwolnienie z PIT wypłat do osób z grupy zerowej, oraz opodatkowanie 15% PIT w przypadku wypłat do innych osób – nowelizacja zakłada wprowadzenie dodatkowej, trzeciej grupy beneficjentów, którzy zapłacą 10% PIT z tytułu świadczeń wypłacanych z fundacji. Będą to zasadniczo osoby z dalszej rodziny, które nie skorzystają z benefitu zarezerwowanego dla grupy zero w postaci całkowitego zwolnienia świadczeń otrzymywanych z fundacji z opodatkowania PIT, przykładowo: zięć, synowa, ojczym, macocha, teściowie, zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców.

• Ograniczenie w zakresie zwolnienia fundacji z CIT – zasadniczo, fundacja będzie zwolniona z podatku dochodowego, niemniej ustawa zakłada opodatkowanie fundacji podatkiem minimalnym od przychodów z budynków, a także opodatkowanie dochodu osiągniętego z działalności wykraczającej poza zakres dozwolony w ustawie. Nowy projekt przewiduje rozszerzenie katalogu zdarzeń powodujących opodatkowanie po stronie fundacji, mianowicie fundacja zapłaci standardowy CIT od przychodów osiąganych z najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo, zorganizowana część przedsiębiorstwa lub składniki majątku służące prowadzeniu działalności przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany z fundacją rodzinną, beneficjentem lub fundatorem. Dodatkowo, fundacja rodzinna nie skorzysta z podmiotowego zwolnienia z CIT jeśli będąc w organizacji nie zostanie w ciągu pół roku od jej powstania zgłoszona do rejestru bądź sąd rejestrowy prawomocnie odmówi jej zarejestrowania – w takim wypadku fundacja będzie opodatkowana od dnia jej powstania.

• Nowelizację przepisów o niedostatecznej kapitalizacji – poprzez wskazanie, że podatnicy CIT otrzymujący finansowanie od fundacji rodzinnej, nie będą zmuszeni wyłączać kosztów ponoszonych w związku z takim finansowaniem z kosztów uzyskania przychodów.