Ormanda kötü hava koşullarında koşu yapan kararlı atletik kadının arkadan görünümü.

Avrupa'da doğrudan yabancı yatırımlar yavaşlarken, uzun vadeli toparlanmaya duyulan güven devam ediyor

EY logosu
EY Küresel

Disiplinler arası profesyonel hizmetler organizasyonu.

15 dakika okuma süresi 15 May 2025
İlgili konular
Dijital
Kamu Sektörü

ABD'nin ithalat tarifeleri ani bir toparlanmayı olası kılmasa da uzun vadeli toparlanma işaretleri varlıklarını sürdürüyor.

Özet
  • Doğrudan yabancı yatırımlar (DYY) 2024 yılında %5 düşerken, imalat yatırımları %9 oranında azaldı. DYY ile bağlantılı istihdam yaratımı bunu bağlı olarak %16'lık bir düşüş eğilimi gösteriyor.
  • Ankete katılan 500 işletmeden %37'si 2024 yılında Avrupa yatırım planlarını erteledi, iptal etti veya küçülttü. ABD gümrük vergileri 2025'teki tereddütleri artırıyor.
  • Dönüm noktası niteliğindeki yapay zekâ (AI) ve ilaç projeleri, Avrupa'nın yüksek büyüme oranına sahip sektörlerdeki potansiyeline işaret ediyor.

Bu yılki EY Avrupa Ülke Çekiciliği Araştırması'na göre, 2024 yılı boyunca dünya genelindeki işletmeler 45 Avrupa ülkesinde 5.383 sıfırdan yatırım ve genişleme projesi açıkladı. 2023'te 5.694 olan bu rakam, bir önceki yıla göre %5'lik bir düşüşü ifade ediyor.

Yavaş ekonomik büyüme, ısrarla yüksek seyreden enerji fiyatları ve gergin jeopolitik ortam, 2020'den bu yana Avrupa'daki doğrudan yabancı yatırımlarda üst üste yaşanan ikinci gerilemenin arkasındaki temel nedenler olarak öne çıkıyor.

Tüm doğrudan yabancı yatırım (DYY) projelerinin yaklaşık yarısını çekmeyi başaran Fransa, Birleşik Krallık ve Almanya, bu konuda ilk üç sıradaki yerlerini koruyor. Ancak her üç ülkede de çift haneli düşüşler yaşandığı unutulmamalı: Fransa'da %14 (2024'te 1.025 proje), Birleşik Krallık'ta %13 (853) ve Almanya'da %17'lik (608) bir düşüş görüldü.

31 Ocak ve 3 Mart 2025 tarihleri arasında gerçekleştirdiğimiz ankete katılan küresel çaptaki 500 iş liderinin %42'si, bu düşüşün ABD politikalarının Avrupa'nın yatırım cazibesini azaltması düşüncesiyle açıklıyor. Bu politikaların olumlu bir etki yaratacağına inananların oranı ise %27. Tüm bu belirsizlik ortamı birçok yatırımcının yatırım planlarını ertelemesine ya da küçültmesine neden oluyor. 

Güncel düşüş eğilimine rağmen, Avrupa'nın yenilenebilir enerji, yarı iletkenler, ilaç, yapay zekâ ve elektrikli araçlar (EV) gibi önümüzdeki yıllarda DYY'ye hakim olacak sektörlere yatırım çekebileceğine dair erken işaretler de mevcut. 

Bu durum, yatırımcılar arasında geleceğe dair bir güven hissi oluşturuyor. Ankete katılan işletmelerin %61'i önümüzdeki üç yıl içinde yatırımların artmasını bekliyor. 

Two male cyclists enjoy a winter fat bike ride through a canyon in Alberta, Canada.
1

Bölüm 1

Avrupa'da doğrudan yabancı yatırımlar düşüşte

Ekonomik belirsizlikler Avrupa'daki doğrudan yabancı yatırımları olumsuz etkiliyor.

Avrupa'daki doğrudan yabancı yatırımlar 2024 yılında üst üste ikinci kez düşerek son dokuz yılın en düşük seviyesine geriledi. Yatırımlar şu anda COVID-19 pandemisi öncesi seviyelerin %16 ve 2017'deki rekor seviyenin %19 altında bulunuyor. Doğrudan yabancı yatırımların yarattığı istihdam sayısı da buna bağlı olarak %16'lık bir azalışa sahip.


Devam eden düşük ekonomik büyüme, yüksek seyreden enerji fiyatları ve jeopolitik gerilimler düşüşün başlıca etkenleri olarak dikkat çekiyor. Avro Bölgesi ekonomisi 2024 yılında sadece %0,7 büyüyerek ABD (2,8%) ve Çin'in (5%) önemli ölçüde altında kaldı. Yatırımlar ayrıca, ABD ve Çin gibi ülkelerle üretim rekabetçiliğinin aşınmaya devam etmesi gibi daha uzun vadeli yapısal sorunlardan da etkileniyor.

Avrupa'nın yatırım için rekabet ettiği ABD'deki ekonomik koşulların iyileşmesi de mevcut düşüşte önemli bir faktör olarak değerlendiriliyor. ABD'li yatırımcılar tarafından Avrupa'da açıklanan proje sayısı 2023 yılına kıyasla %11 ve 2022 yılına kıyasla %24 azaldı. Buna bağlı olarak Avrupa'daki ABD yatırımları son on yılın en düşük seviyesinde seyrediyor ve 2015'te %24 olan toplam Avrupa DYY projelerinin bugün sadece %18'ini oluşturuyor. 


Dünya genelinde sıfırdan yapılan projeleri takip eden UNCTAD Küresel Yatırım Eğilimleri Monitörü'ne göre, genel olarak 2024 yılında Avrupa'da doğrudan yabancı yatırımlar azalırken, Kuzey Amerika'da %20 arttı ve Asya'da sabit bir ilerleme gösteriyor.1

Avrupa'nın en büyük ülkelerinde yatırımlar düşüyor

Fransa (%-14), Birleşik Krallık (%-13) ve Almanya'da (%-17) açıklanan proje sayısında çift haneli yüzdelik düşüşler dikkat çekiyor. Bu ülkelere yapılan yatırımlar tarihsel olarak Avrupa'daki tüm doğrudan yabancı yatırımların %50'sini oluştururken, 2018'den bu yana ilk kez bu seviyenin altına düşmüş (46%) görülüyor. Yavaşlayan ekonomik büyüme ve jeopolitik belirsizlik tüm yatırımları etkiliyor. 


Tüm bu tabloda ülkelere özgü faktörler de söz konusu. Fransa, parlamento seçimlerinin ardından uzun süren siyasi belirsizlik döneminden zarar gördü. Yüksek işgücü maliyetleri, büyük işletmeler için yaklaşan istisnai kurumlar vergisi ve vergi kredilerinin devamına ilişkin belirsizlik de yatırımcıları caydırmış olabilecek etmenler arasında gösteriliyor. Almanya, ucuz Rus enerjisinin kaybı, Çin'e yapılan ihracatın azalması ve imalat sektöründeki zayıflık nedeniyle baskı altında kalmaya devam ediyor. Bu arada Birleşik Krallık, düşük verimlilik, teşvik sunma kabiliyetini etkileyen zorlu kamu maliyesi ve Avrupa'daki en yüksek enerji fiyatlarından bazılarından muzdarip olmaya devam ediyor.

Buna karşın, Orta, Doğu ve Güney Avrupa'da yatırımlar artış gösteriyor. İspanya, duyurulan proje sayısındaki %15 artışla bu bölgelerde en çok öne çıkan ülke konumunda. Ülke şu anda Avrupa'da doğrudan yabancı yatırımlar için en büyük dördüncü destinasyon konumunda. Güçlü ekonomik performans, nispeten düşük enerji ve işgücü maliyetleri ve bol miktarda arazi arzının bir araya gelmesi yatırımcıları cezbediyor. Ülke ayrıca NextGenerationEU programı aracılığıyla AB'de sağlanan ikinci en büyük miktar olan 163 milyar Avroluk fondan da yararlanıyor. 2

Diğer güçlü performans gösteren ülkeler Danimarka (%+86), Avusturya (%+31), İsviçre (%+25), Polonya (%+13), Finlandiya (%+13) ve İtalya'dır (%+5). Danimarka'daki kayda değer artış, iş hizmetleri ile satış ve pazarlama projelerinin sayısının üç katına çıkmasından kaynaklanıyor.

İmalat yatırımları düşüyor

Devam eden yüksek enerji fiyatları ve gelecekteki talebe ilişkin belirsizlik, 2024 yılında imalata yönelik doğrudan yabancı yatırımlarda %9'luk bir düşüşe yol açarak 2020'den bu yana en düşük yeni proje seviyesine gerilenmesine sebep oldu. Yeni oluşturulan imalat işlerinin sayısı %25 azalırken daha da endişe verici olanı, sıfırdan üretim projelerinin (mevcut tesislerin genişletilmesinin aksine) %20 oranında azalması oldu. Yeni tesisler genellikle halihazırda faaliyette olan tesislerin genişletilmesinden iki kat daha fazla istihdam yaratıyor.

Bunlarla birlikte ofis bazlı DYY projelerinin sayısı da azalıyor. Örneğin, iş destek hizmetleri projelerinin sayısı %9 oranında düşüş gösteriyor. Uzaktan çalışmanın yükselişi, birçok işletmenin fazla kapasiteye sahip olduğu ve buna bağlı olarak yeni ofis alanı talebinin azaldığı anlamına geliyor.

Tek tek sektörlere bakıldığında, tarihsel olarak Avrupa'nın en büyük yatırım alanı olan yazılım ve BT hizmetleri sektöründeki doğrudan yabancı yatırımlar, azalan dış kaynak kullanımı bütçelerinin yatırımları engellemesiyle %17'lik bir düşüş gösteriyor.

Dönüm noktası niteliğindeki projeler iyimser bir ortam oluşturuyor

Genel düşüş eğilimine rağmen, Avrupa'nın yenilenebilir enerji, yarı iletkenler, ilaç, yapay zekâ ve elektrikli araçlar (EV) gibi önümüzdeki yıllarda DYY'ye hakim olacak sektörlere yatırım çekebileceğine dair erken işaretler var.

Örneğin Microsoft, önümüzdeki dört yıl içinde 550 araştırma ve mühendislik pozisyonu yaratacak olan yapay zekâ Ar-Ge çalışmalarının önemli bir bölümünü İrlanda'da konumlandırmayı planlıyor. Buna ek olarak AstraZeneca, İspanya'daki bilimsel inovasyon varlığını önemli ölçüde genişleteceğini duyurdu. Şirket, Barselona'da yeni bir klinik inovasyon tesisi için 1.000 çalışanı işe almayı planlıyor.

DYY'nin çoğu kategorisi 2024 yılında düşüş trendi izlerken, Ar-Ge ile ilgili yatırımlar nispeten düşük bir seviyeden de olsa artış gösteriyor. Bu durum, yatırımcıların Avrupa'yı rekabet avantajına sahip olduğu alanlarda tüm sektörlerde en ileri araştırmalar için hala cazip bir yer olarak gördüklerini gösteriyor. 

Rock climber hanging on a rope. A woman climbs a rock in the shape of an arch. The girl climbs in the cave. Climbing rope for belaying. Rock climbing in Turkey .
2

Bölüm 2

Ticari dalgalanmalar toparlanmayı tehlikeye atıyor

Gelecekteki yatırım potansiyeline duyulan güven de düşüyor. Ticaret ve jeopolitik gelişmelere ilişkin endişeler yatırımcıların tereddütlerini daha da artırdı.

Artan belirsizlik yatırım planlarını sekteye uğratıyor

İleriye dönük iyimser yaklaşıma rağmen doğrudan yabancı yatırımlarda ani bir toparlanma pek mümkün görünmüyor. 31 Ocak ve 3 Mart 2025 tarihleri arasında anketimize katılan 500 yatırımcıdan %37'si% geçen yıl Avrupa yatırım planlarını erteledi, iptal etti ya da küçülttü. Buna paralel olarak, önümüzdeki 12 ay içinde Avrupa'da yatırım yapma niyetinde olduğunu belirtenlerin oranının 2024'te %72 iken %59'a düştüğü görülüyor. 

EY'ın Mart ve Nisan 2025'te CEO'larla yaptığı ayrı bir küresel anket, CEO'ların %54'ünün planlanan bir stratejik yatırımı ertelediğini ve %22'sinin devam eden bir yatırımı durdurduğunu ortaya koyuyor.


EY size nasıl destek olabilir?

ABD'ye yapılan ithalata gümrük vergisi getirilmesi ihtimali ve rekor düzeydeki ekonomik belirsizlik, işletmelerin Avrupa'nın rekabet gücüne ilişkin uzun vadeli endişelerini artırarak yatırımcıların tereddütlerini besliyor. ABD'li yetkililerin 2025 yılı başlarında Avrupa'nın güvenliğine müdahil olma konusunda isteksiz olduklarına dair yaptıkları bir dizi yorumun da yatırımcıları ürkütmüş olması muhtemel gözüküyor.

 

Trump yönetiminin yeni politikalarının Avrupa'nın beklentileri üzerindeki etkisi dikkat çekiyor. Ankete katılan işletmelerin %42'si bu politikaların Avrupa'nın yatırım cazibesini azaltacağını düşünürken, sadece %27'si Avrupa'nın cazibesini artıracağı konusunda iyimser bir tavır çiziyor.

 

Anket, Trump yönetiminin belirli ülkelerden ithal edilen mallara gümrük vergisi uygulanacağı sinyalini verdiği bir dönemde gerçekleştirildi. Ancak araştırma, Nisan ayı başında misilleme gümrük vergilerinin resmi olarak açıklanmasından önce tamamlandı. Bu tarifeler beklenenden daha yüksekti ve daha fazla ülkeye uygulandı. Sonuç olarak, Uluslararası Para Fonu (IMF) Ocak ve Nisan ayları arasında GSYH büyüme rakamlarını revize etti. Avro Bölgesi GSYH büyümesinin 2025 yılı için %0,8 ve 2026 yılı için %1,2 olacağı tahmin edilmekte olup, Ocak ayı güncellemesine kıyasla her yıl için %0,2 oranında bir düşüş öngörülüyor.4

 

Anket bugün (15 Mayıs 2025) yapılmış olsaydı - kısa süre önce açıklanan 90 günlük ertelemenin ardından bile - Avrupa'ya yatırım yapmak için kısa vadeli iştahın daha da düşük olması oldukça muhtemel olurdu. 

 

Uzun vadeli iyileşmeye olan güven azalmış olsa da devam ediyor

 

Artan belirsizlik, yatırımcıların Avrupa'nın çekiciliğine ilişkin uzun vadeli görüşlerine de zarar veriyor. Avrupa'nın yatırım çekiciliğinin önümüzdeki üç yıl içinde artacağına inananların oranı 14 puan düşerek %61'e gerilemiş durumda. Aynı anda Çin (%67) ve ABD'nin (%74) çekiciliğinin artacağına inananların sayısı daha fazla seyrediyor. Ayrıca, ankete katılan yatırımcılara yabancı yatırım için en cazip bölgelerin hangileri olduğu sorulduğunda, ilk kez ABD'nin Batı Avrupa'dan daha cazip olduğu sonucu ortaya çıkıyor.


ABD'deki gelişmelerin daha önce benzeri görülmemiş nitelikte olması, Avrupa'nın cazibesi üzerindeki etkilerinin tahmin edilmesini zorlaştırıyor. Yüksek düzeyde ABD ithalat tarifelerinin uygulamaya konduğu en kötü senaryo, sadece ABD'de değil tüm dünyada ciddi enflasyon ve kur dalgalanmalarına, faiz oranlarının yükselmesine, ekonomik büyümenin azalmasına ve borsaların düşmesine neden olabilir. Bunun da Avrupa'daki doğrudan yabancı yatırımlarda önemli düşüşlere yol açması muhtemel görünüyor. Ancak, daha düşük gümrük tarifelerinin Avrupa'daki doğrudan yabancı yatırımların daha az etkilenmesine yol açması muhtemel. Tarifeler bir yana, ABD'nin yatırım çekiciliği, teşvikler ve vergi indirimleri yoluyla sunulan destek düzeyine de bağlı seyrediyor.

Avrupa'daki potansiyel yatırımcılar da başta vergi politikası olmak üzere iç gelişmelere şüpheyle yaklaşıyor. Anket katılımcılarının %45'i, Avrupa'nın son üç yıldaki vergi yaklaşımının, dünyadaki diğer yerlere kıyasla bir yatırım yeri olarak cazibesini azalttığını söylüyor. Sadece %35 vergi politikasının Avrupa'nın cazibesini artırdığını söylüyor. 

Professional kiter makes the difficult trick on a beautiful background. Kitesurfing Kiteboarding action photos man among waves quickly goes
3

Bölüm 3

İyimserlik için nedenler

Mevcut yatırım ortamına rağmen, yöneticilerin çoğunluğu Avrupa'nın cazibesinin önümüzdeki üç yıl içinde artmasını bekliyor. Ek faktörler DYY seviyelerinde toparlanmaya işaret etmektedir.

Mevcut karamsarlığa rağmen araştırma, ankete katılan işletmelerin %61'inin önümüzdeki üç yıl içinde Avrupa'nın cazibesinin artmasını beklediğini ortaya koyuyor. İyimser olmak için pek çok neden var. Birincisi, ABD'nin Avrupa'yı askeri olarak destekleme konusunda giderek artan isteksizliği, ciddi güvenlik sorunlarına yol açarken, uzun vadede doğrudan yabancı yatırımları da artırabilir. ABD hükümetinin değişen tutumu, ülkeleri savunma harcamalarını artırmaya ve yerli üretim ve tedarik zincirleri oluşturmaya teşvik ediyor.

2024 DYY verileri, savunma alanındaki yatırımların Avrupalı işletmelerin yatırımlarıyla ivme kazanmaya başladığını gösteriyor. Örneğin, Fransız havacılık ve savunma devi Thales, lazer güdümlü roket üretiminde beş kat artışı desteklemek üzere Belçika'da yeni bir montaj hattı açtığını duyurdu. Bu arada Alman savunma grubu Rheinmetall Litvanya'da yeni bir topçu üretim tesisi açmayı düşünüyor.  

İş dünyası liderleri ve politika yapıcılar, Avrupa'nın yatırım cazibesini etkileyen yapısal sorunları hızla ele almak için bu ivmeden faydalanmalıdır.

Serge Hanssens

EY Küresel Yönetici Ortağı - Müşteri Hizmetleri

Bazı Güney ve Orta Avrupa ülkelerinin performansı da umut verici seyrediyor. Örneğin, İspanya ve Polonya ekonomilerinin 2025 yılında sırasıyla %2,8 ve %3,5 büyüyerek AB ortalamasının çok üzerinde büyüyeceği tahmin ediliyor.5 Polonya, merkezi konumu, maliyet rekabetçiliği ve oldukça büyük kalifiye yetenek havuzundan yararlanarak bir sanayi ve lojistik merkezi olarak konumunu sağlamlaştırıyor.​ Avrupa genelinde, ücret artışının enflasyonu geride bırakması ve faiz oranlarının düşme eğiliminde olmasıyla birlikte bazı ekonomik göstergeler de doğru yönde ilerliyor. 

Daha genel olarak, Avrupa'nın yapısal sorunlarına rağmen, ankete katılan işletmeler Avrupa'nın en güçlü yönleri olarak pazarın büyüklüğüne ve altyapı kalitesine işaret ediyor; bu da rekabet gücü yüksek bir ekonominin gelişmesi ve yatırımların toparlanması için temel oluşturabiliyor. 

Buna ek olarak, ABD Avrupa'da bir yatırım kaynağı olarak ne kadar önemli olsa da, Avrupa'daki doğrudan yabancı yatırımların &60'ı, genellikle komşu ülkelere yatırım yapan küçük ve orta ölçekli işletmeler şeklinde Avrupa'dan kaynaklanıyor. Bu işletmeler denizaşırı gelişmelerden daha az etkileniyor.

Son olarak, yeni ticaret ve güvenlik kaygıları politika yapıcıların acil ve ivedi yanıtlar vermesini gerektiriyor. EY Küresel Yönetici Ortağı Serge Hanssens, "Avrupa dışında yaşanan son olaylar, AB politika yapıcıları arasında ve tek tek Avrupa ülkelerinde aciliyet ve kararlılık duygusunu büyük ölçüde artırdı" diyor. "İş dünyası liderleri ve politika yapıcılar, Avrupa'nın cazibesini etkileyen yapısal sorunları hızla ele almak için bu ivmeden faydalanmalıdır."

 

Sonuç - Avrupa'nın çekiciliğinin yeniden canlandırılması 

Avrupa Ülke Çekicilik Anketi'ni analiz eden ve 17 Haziran'da yayınlayacağımız ikinci makalemiz, politika yapıcıların Avrupa'nın çekiciliğini nasıl canlandırabileceklerini ortaya koyacak. Kendilerine aşağıdaki soruları sormalılar:

  • ABD gümrük tarifelerine Avrupa'nın yanıtı ne olabilir?
  • Enerji güvenliği, dekarbonizasyon ve maliyet rekabetçiliği arasındaki doğru denge nedir?
  • Avrupa, ekonomik ve teknolojik çıkarlarını daha iyi savunurken küresel ticarete açıklığını nasıl sürdürebilir?
  • Avrupa hangi sektörlerde daha özerk hale gelmelidir?
  • Avrupa KOBİ'leri ve diğer hassas sektörleri nasıl desteklemelidir?
  • Avrupa inovasyonu nasıl teşvik edebilir?
  • Avrupa yapay zeka, yaşam bilimleri ve savunma gibi yüksek büyüme gösteren sektörlere nasıl ayak uydurabilir? 
  • Devlet desteği, vergi ve düzenleme söz konusu olduğunda öngörülebilirlik ve çevikliğin doğru karışımı nedir?
  • Avrupa eğitim, fiziksel ve dijital altyapı yatırımlarını nasıl artırabilir? 

Özet

Avrupa'daki doğrudan yabancı yatırımlar yıllık 5% düşüşün ardından 2024 yılında son dokuz yılın en düşük seviyesine gerilemiştir. Yabancı yatırımlarla yaratılan yeni işler 16% düştü. Zayıf ekonomik büyüme, yüksek enerji fiyatları ve jeopolitik belirsizlik, uzun vadeli yapısal sorunlarla birleşerek bu düşüşe neden olmuştur. ABD ithalat tarifelerinin yürürlüğe girmesi ve yeni ABD yönetiminin Avrupa'nın güvenliğini destekleme konusundaki isteksizliği, hızlı bir toparlanma şansını azaltmıştır. Ancak, dönüm noktası niteliğindeki yapay zeka, ilaç ve yenilenebilir enerji projeleri Avrupa'nın uzun vadeli toparlanma potansiyeline işaret ediyor.


İlgili makaleler

2025’te şirketlerin büyüme stratejileri nasıl şekilleniyor?

2025 yılında şirketler nasıl büyüme stratejileri benimseyecek? 2025 yılında büyümeyi hedefleyen şirketlerin karşılarında ne gibi engeller var? Detaylar için yazımızı okuyun.

Özge Gürsoy Büyükavşar

Dünyanın en büyük 500 aile şirketi nasıl değer sağlıyor?

EY ve St.Gallen Üniversitesi iş birliğiyle hazırlanan Küresel 500 Aile Şirketi Endeksi, dünyanın en büyük aile şirketlerini sıralıyor. Devamını okuyun.

EY Türkiye

Şirketlerin dijital dönüşüm süreçlerinde, bilgi ve iletişim teknolojisi (ICT) sağlayıcıları nasıl fayda sağlayabilir?

Dijital yatırımlar artış gösteriyor ancak tam potansiyel değerin gerçekleştirilmesi için şirketlerin deneme aşamasından uygulama aşamasına daha hızlı geçmeleri gerekiyor. Detaylar için yazımızı inceleyin.

EY Türkiye
    Bize ulaşın
    Daha fazla bilgi için bizimle iletişime geçin.

    EY, global kuruluşun adı olup her biri ayrı bir tüzel kişilik olan Ernst & Young Global Limited'in üye firmalarından bir veya daha fazlasını ifade edebilir. Ernst & Young Global Limited, garanti sınırlamalı bir İngiliz şirketi olup müşterilere hizmet vermez.