Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi'nde son gelişmeler

Akaryakıt istasyonları ve taşıt sahibi işletmeleri yakından ilgilendiren “Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi” (UTTS) hakkında geçtiğimiz aylarda yine EY.com'da açıklamalara yer vermiştik. Geçen sürede söz konusu uygulamada bazı değişiklikler gerçekleştirildi. Biz de bu yazımızda sistem hakkında özet bilgiler paylaştıktan sonra, son gelişmeleri aktaracağız. 

UTTS nedir? 

Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS); araçların depo girişine takılan Taşıt Tanıma Birimi (TTB) ve akaryakıt pompasına takılan Taşıt Tanıma Okuyucu Cihazı (TTO) ile Yeni Nesil Akaryakıt Pompa Ödeme Kaydedici Cihazı (YN Pompa ÖKC) arasındaki iletişimi TİM vasıtasıyla gerçekleştiren ve bu cihazların birlikte çalışmasını sağlayan, bilgilerin kaydedilmesine, saklanmasına ve paylaşılmasına imkân veren sistem olarak tanımlanıyor. 

UTTS mükellefleri ve paydaşlarının öncelikle bu sisteme kaydolmaları gerekiyor. Kayıt işlemi internet üzerinden yapılabiliyor. Darphane tarafından yetkilendirilmiş olan Yetkili Montaj Firmaları Darphane’den temin ettikleri UTTS donanımlarını taşıtlara ve akaryakıt istasyonlarına monte ediyorlar. 

Taşıt tanıma okuyucu cihazı (TTO) 

Akaryakıt istasyonlarının akaryakıt pompa tabancalarına “Taşıt Tanıma Okuyucu” (TTO) cihazı taktırma zorunluluğu bulunuyor. TTO, taşıtlara takılacak olan Taşıt Tanıma Birimi (TTB) üzerindeki bilgileri okuyabilen, okunan bilgilerin TİM vasıtasıyla YN Pompa ÖKC’lere otomatik olarak iletilmesine imkân sağlayan cihaz olarak tanımlanıyor. 

Akaryakıt istasyonu işleten mükelleflerin, en az bir pompa ünitesinin tabanca aparatları üzerine 31 Aralık 2024 tarihine kadar TTO bağlatma zorunluluğu vardı. Bu süre 2025/Ocak sonuna kadar uzatıldı. 

Taşıt tanıma birimi (TTB) 

TTB; yakıt verilen taşıtların yakıt depo girişine monte ediliyor. Bu cihaz taşıtın plaka, motor ve/veya şasi numarası gibi taşıta ve/veya mükellefe ilişkin bilgileri hafızasında muhafaza eden bir cihaz. 

Bu cihazların taşıtların yakıt depo girişlerine, söküldüğünde çalışmayacak şekilde montajının yapılması gerekiyor. TTB’lerin montaj işlemleri sadece Darphane tarafından yetkilendirilen firmalar tarafından yapılıyor. 

TTB süresi de bir ay uzatıldı 

İlk önce, kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dâhil olan ve işte kullanılan taşıtlara TTB taktırılması zorunluluğu getirildi. Burada kiralanan taşıtlarla ilgili TTB taktırma yükümlülüğünün kime ait olduğu konusunda tereddütler ortaya çıkmıştı. Tebliğ’de yapılan değişiklikle TTB taktırma yükümlülüğünün özellikle taşıtların sahiplerine ait olduğu açıkça belirtilmek suretiyle bu tereddütler giderilmiş oldu. 

TTB taktırma zorunluluğuyla ilgili son tarih 31 Aralık 2024 olarak belirlenmişti. Ancak geçtiğimiz günlerde çıkan yeni bir Tebliğ ile TTB’ler için bu süre 2025/Ocak sonuna kadar uzatıldı ve ayıca bu mükelleflere bir imkan daha sağlandı. 

Buna göre 31 Ocak 2025 tarihine kadar TTB taktırması gereken taşıt sahipleri, bu tarihe kadar utts.gov.tr adresinden gerekli başvuru ve kayıt işlemlerini yaptırmaları şartıyla TTB’leri en geç 30 Nisan 2025 tarihine kadar taktırabilecekler.

Sıfır araçlara TTB zorunluluğu

 1 Temmuz 2025 tarihinden itibaren ilk defa tescil edilen taşıtlar da TTB kapsamına alındı.

Buna göre; 

- Motorlu araç ticareti yapanlardan kullanılmak üzere alınanlara motorlu araç ticareti yapan mükellefler tarafından kayıt ve tescil işlemi gerçekleştikten sonra trafiğe çıkmadan önce, 
- Kullanılmak üzere ithal edilenlere ise ithalatı yapanlar tarafından tescil işlemi gerçekleştikten sonra bir ay içerisinde, 
- Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dâhil olan ve işte kullanılan taşıtlar dışında olup taşıt tanıma sistemi kullanan taşıtlara ise 1 Temmuz 2025 tarihinden itibaren, 
- Bu tarihten sonra taşıt tanıma sistemi kullanacaklara ise kullanılmaya başlanmadan önce, 

TTB taktırılması zorunluluğu bulunuyor.

TTB ücreti 

Taşıt sahiplerinin UTTS kapsamında yakıt alabilmeleri için depo girişlerine TTB taktırmaları gerektiğini belirtmiştik. Bunun bir ücreti de bulunuyor. 2024 yılı için KDV hariç bin 810 lira (KDV dahil 2 bin 172 lira). Bu fiyat yılbaşından itibaren, bir önceki yıl için belirlenen Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) oranında artacak.

Amortisman uygulaması 

Amortisman oranları 333 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu (VUK) Genel Tebliği ile belirlenmiş durumda. Tebliğ ekindeki listede amortismana tabi iktisadi kıymetlerin kullanıldıkları yerler itibarıyla faydalı ömürleri ve normal amortisman oranları yer alıyor. Mükellefler iktisap edecekleri amortismana tabi kıymetlerin amortisman oranını bu listeden belirliyorlar. 

Bugüne kadar listede birçok kez değişiklikler yapıldı. Sonuncusu da 7 Aralık’ta “Taşıt tanıma sistemi vb.” ibaresinin listeye eklenmesi suretiyle gerçekleştirildi. Bakanlık tarafından taşıt tanıma sisteminin faydalı ömrü 2 yıl, amortisman oranı da %50 olarak belirlendi. 

TTB taktırmış olan taşıtlar akaryakıtı bu sisteme dahil olan akaryakıt istasyonlarının sisteme dahil edilen akaryakıt pompalarından alacaklar. Yani yakıt pompalarından en az birine takılacak olan Taşıt Tanıma Okuyucu Cihazı (TTO), TTB’den gerekli bilgileri okuyarak araca yakıt verecek. Bilgiler Yeni Nesil Akaryakıt Pompa Ödeme Kaydedici Cihazına (YN Pompa ÖKC) iletilecek ve satışın belgesi düzenlenecek. Bütün bu bilgiler sistemde depolanıp GİB’e aktarılacak. 

Akaryakıt istasyonlarınca 2024 sonuna kadar bu sistemin kurulması halinde kuruluş masrafları sistemin maliyet bedeli olarak aktifleştirilecektir. Amortisman listesine eklenen yeni satır kapsamında %50 oranında amortismana tabi tutulmak suretiyle 2024 ve 2025 yıllarında itfa edilebilecektir. 

Diğer taraftan işletmede kullanılan ve değeri (2024 yılı için) 6 bin 900 lirayı (yeniden değerleme oranında artırıldığında 2025 yılı için 9 bin 900 lira) aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabiliyor. Ancak iktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu haddin topluca dikkate alınması gerekiyor. 

Bu kapsamda işletme kayıtlarında bir veya birkaç tane taşıtı bulunan işletmelerin bu taşıtlara taktıracakları taşıt tanıma birimlerini amortismana tabi tutmadan doğrudan gider olarak değerlendirmelerinin mümkün olduğunu düşünüyoruz. 

Aktife kayıtlı taşıtları için ödenen toplam TTB bedelinin yukarıdaki amortisman haddini (2024 için 6 bin 900 lira) aşması durumunda ise Mali İdarenin benzer konulara ilişkin verdiği görüşler çerçevesinde bu TTB’lerin iktisadi bakımdan bütünlük arz ettiği ve amortismana tabi tutulması gerektiği iddia edilebilecektir. 

Diğer taraftan yukarıda amortisman listesine yeni eklenen satırda taşıt tanıma “sistemi” vb. için %50 amortisman oranının belirlendiğinden bahsetmiştik. Taşıt tanıma birimlerinin akaryakıt istasyonlarından farklı olarak taşıt sahipleri tarafından taşıtlarına taktırılan bir cihaz olduğu yani bir “sistem olmadığı” açıktır. İşletmeye kayıtlı taşıtlara takılan TTB’ler için ödenen bedellerin yukarıdaki sınır değeri (2024 için 6 bin 900 lira) aşması durumunda TTB taktırmak zorunda olan mükellefler açısından iktisadi bir bütünlük arz ettiği kabul edilse dahi yukarıdaki oranın bu birimlere uygulanmasının mümkün olup olmadığı da tartışmaya açık bir konudur. Bu konularda tereddütleri ortadan kaldırmak için yıl bitmeden gerekli açıklamaların yapılacağını umuyoruz. 

Kayıt işlemleri https://utts.gov.tr/ adresinden yaptırılarak, gelişmeler de aynı adresten takip edilebilir. 

*Fatih Köprü'nün Ekonomist için hazırladığı yazıdan alınmıştır.