Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi 30/01/2023 tarihinde TBMM’ye sunulmuştu. Yaşanan deprem felaketi nedeniyle ertelenen meclis çalışmalarına yeniden başlanıldı. 28/02/2023 tarihindeki ilk oturumda da tüm partilerin oy birliğiyle ve küçük bir değişiklikle kanun teklifi kabul edildi. Kanunun bu ay içinde Resmi Gazete'de yayımlanması ile yürürlüğe girmesi beklenmektedir.
Mart ayında yapılacak emeklilik başvurularında ilk maaşlar ise Nisan ayından itibaren ödenecektir.
Emekli maaşlarında özellikle bazı iller bakımından yoğunluktan kaynaklı maaş hesaplama gecikmeleri söz konusu olabilir. Ancak önemli olan açıklanan başvuru kanallarından başvurunun yapılması olup, hak edilen maaşlar iler ki aylarda (ola ki gecikme oldu) toplu olarak hak sahiplerine ödeniyor olacaktır.
Temel olarak EYT düzenlemesini içerek kanuna ilişkin hükümler şu şekildedir:
“MADDE 1- 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
"GEÇÎCİ MADDE 95- Bu maddenin yürürlük tarihinden sonra aylık bağlanması için talepte bulunanlardan 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Kanunun geçici 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (B) bendi, 2/9/1971 tarihli ve 1479 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinin ikinci fıkrası, 17/10/1983 tarihli ve 2925 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesinin (B) bendi ve 8/6/1949 tarihli ve 5434 sayılı Kanunun geçici 205 inci maddesi hükümlerine göre yaşlılık veya emekli aylığı bağlanacak olanlar, söz konusu hükümlerde yaş dışındaki diğer şartlan taşımaları halinde yaşlılık veya emekli aylığından yararlanırlar. Bu fıkra esas alınarak geriye dönük herhangi bir ödeme yapılmaz ve geriye dönük hak talep edilemez.
Birinci fıkra kapsamında yaşlılık veya emekli aylığı talebinde bulunarak ilk defa yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlardan, yaşlılık veya emekli aylığı talebi nedeniyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içerisinde en son çalışılan özel sektör işyerinde sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaya başlamaları halinde, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışılmaya başlandığı tarihten itibaren bu Kanunun geçici 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır. Sosyal güvenlik destek primi işveren hissesi indiriminden yararlanılan sigortalının işten ayrılması halinde, söz konusu sigortalıdan dolayı bu indirimden tekrar yararlanılamaz. Bu fıkrada yer alan indirimden, bu Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde yer alan diğer şartlar sağlanmak kaydıyla yararlanılır. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık ile Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından müştereken belirlenir."
TBMM’de kabul edilen kanun ile;
1. 8/9/1999 (dahil) tarihinden önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kapsamında çalışmaya başlayanlar ve 9/9/1999 (dahil) tarihinden sonra malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kapsamında çalışmaya başlamalarına rağmen sigortalılık başlangıç tarihini geriye götürmeye imkân tanıyan ilgili mevzuat hükümlerine göre yapmış oldukları borçlanmalar ile sigortalılık başlangıç tarihi 8/9/1999 (dahil) öncesi olacak şekilde geriye götürülenler EYT’li kabul edilmektedir. Bu kişilerden sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayılarını tamamlayanlar yaşa bakılmaksızın, başvurmaları halinde emekli olabileceklerdir.
Erkek ve kadın sigortalılar için EYT prim gün sayısı tablosu
2. Sigortalılık süresi kadında 20, erkekte 25 yıl olarak uygulanacak olup, 4447 sayılı yasa ile 4/a sigortalılar için işe giriş tarihine göre değişen ve en çok 5975 gün aranan kademeli gün sayısına ilişkin tablo aşağıdadır.
3. Kısmi emeklilik (1999 öncesindeki 15 yıl sigortalılık süresi 50/55 yaş ve 3600 gün ile emeklilik) ETY kapsamına alınmamıştır. 1999 yılındaki düzenleme öncesi 3600 prim günü ve 15 yıl sigortalılık süresiyle kadınlar 50 yaş ve üstü, erkekler 55 yaş ve üzerinde kısmi emekli olabiliyordu. Bu kapsamdaki kişiler mevcut düzenlemede kadınlar 58 erkekler 60 yaşında emekli olabilecekler.
4. Staj sigortasının başlangıç sayılmasına ilişkin teklifte bir husus yer almamaktadır.
5. Prim gün sayısı eksik olanlar hizmet borçlanması veya hizmet ihyaları (4/b hizmet ihyası, topluluk sigortası ihyası) ile eksik günlerini tamamlama imkanına sahip olacaklardır.
6. EYT kapsamında emekli olup, işten ayrılış bildirgesi verilenlerin işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içerisinde en son çalışılan özel sektör işyerinde SGDP’ye tabi olarak çalışmaları halinde 5 puanlık indirim hakları olacaktır. Ancak emekli olduktan sonra farklı bir işyerinde çalışmaya başlanması veya 30 günlük süreden sonra aynı işyerinden yapılacak işe girişlerde 5 puanlık indirim söz konusu olmayacaktır.
Ayrıca sosyal güvenlik destek primi işveren hissesi indiriminden yararlanılan sigortalının işten ayrılması halinde, söz konusu sigortalıdan dolayı bu indirimden tekrar yararlanılamaz. Bilindiği gibi, uzun vadeli sigorta kolları kapsamına giren sigortalıları istihdam eden özel sektör işverenlerine 1/10/2008 tarihinden itibaren malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası işveren hissesinden beş puanlık indirim uygulanmaktadır. İşverenler, mevcut uygulamada sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanları için bu indirimden yararlanamamaktadır.
7. 8 Eylül 1999 ve öncesi Bağ-Kur’lu kadın çalışanlar 7200 (20 yıl) prim gün sayısını, erkek çalışanlar 9000 prim günü (25 yıl) tamamladıklarında yaş şartı aranmadan EYT düzenlemesinden yararlanabilecekler.
8. 8 Eylül 1999 ve öncesi sigortalı olan Emekli Sandığı’na bağlı memurlardan kadınlar 7200 prim gün sayısını(20 yıl), erkekler de 9000 prim günü (25 yıl) tamamladıklarında düzenlemeden yararlanıp emekli olabilecek.
9. Kanunun Mart ayında Resmi Gazete’de yayımlanması, 2023/Mart ayı içerisinde başvuru yapan hak sahiplerinin ilk maaşlarını Nisan ayında alabilmeleri mümkün olacaktır.
*Hakkı Demirci'nin Ekonomist için hazırladığı yazıdan alınmıştır.
