Bütçe Kanunları, “genel bütçeye dahil kamu idareler, özel bütçeli idareler ve düzenleyici kurumlara” ödenek sağlanması ve finansman kaynakları gösteren yasal düzenlemelerdir. Kamu bütçesinin büyük bölümü vergilerle karşılandığından her mali yıla dair bütçe mali politikalara dair izler taşımaktadır.
21 Aralık 2024 tarihinde TBMM’nde onaylanan 2025 yılı Bütçe Kanunu (7535 sayılı Kanun) henüz Resmî Gazete’de yayımlanmamış olup, en geç 31 Aralık 2024 tarihinde Resmî Gazete ile yayımlanması beklenmektedir.
2025 yılı bütçe cetvellerindeki tutarlara göre 2025 yılı brüt bütçe gelirlerinin %89,84’ü vergi gelirlerden oluşmaktadır.
Gelir Türü
| Milyar TL
| Payı (%)
|
Vergi Gelirleri (brüt vergi gelirleri)
| 12.670,43
| 89,84
|
Hazine Yardımı Dahil Özel Bütçeli İdarelerin Gelirleri
| 1.364,92
| 9,68
|
Hazine Yardımı Dahil Düzenleyici ve
Denetleyici Kurumların Gelirleri
| 68,36
| 0,48
|
Ancak 2025 yılı bütçe gelirleri red ve iadeler sonrası (1.512,71 milyar TL) %88,60’ı vergi gelirlerden oluşmaktadır.
Gelir Türü
| Milyar TL
| Payı (%)
|
Vergi Gelirleri (red ve iadeler sonrası vergi gelirleri)
| 11.138,75
| 88,60
|
Hazine Yardımı Dahil Özel Bütçeli İdarelerin Gelirleri
| 1.364,92
| 10,86
|
Hazine Yardımı Dahil Düzenleyici ve
Denetleyici Kurumların Gelirleri
| 68,36
| 0,54
|
Dolayısıyla, 2025 yılı bütçesinde vergi harcamalarının %1,34 oranında olduğu ifade edilebilir.
Bütçedeki vergi artışları
2025 yılı bütçe cetvellerindeki tutarlara göre toplam vergi gelirleri hedefi 11.138,75 milyar TL olup, vergi türleri itibariyle dağılımı ile 2024 yılına göre 2025 yılı bütçesinde vergi türlerine göre oransal artışlar şu şekildedir:
Vergi Türü
| Milyar TL
| Bütçe Payı (%)
| Artış Oranı (%)
|
Gelir Vergisi
| 2.129,65
| 19,12
| 79,14
|
- Beyana Dayanan Gelir Vergisi
| 132,02
| 1,19
| 53,54
|
- Basit Usulde Gelir Vergisi
| 0,02
| 0,00
| -14,99
|
- Gelir Vergisi Tevkifatı
| 1.980,14
| 17,78
| 79,98
|
- Gelir Geçici Vergisi
| 38,78
| 0,35
| 91,96
|
Kurumlar Vergisi
| 1.636,77
| 14,69
| 28,30
|
- Beyana Dayanan Kurumlar Vergisi
| 437,89
| 3,93
| 38,60
|
- Kurumlar Vergisi Tevkifatı
| 6,61
| 0,06
| 51,98
|
- Kurumlar Geçici Vergisi
| 1.263,12
| 11,34
| 27,04
|
Dâhilde Alınan KDV
| 1.496,37
| 13,43
| 81,03
|
- Beyana Dayanan KDV
| 1.957,73
| 17,58
| 23,36
|
- Tevkif Suretiyle Kesilen KDV
| 926,33
| 8,32
| 1007,54
|
İthalde Alınan KDV
| 2.102,98
| 18,88
| 25,84
|
ÖTV
| 2.121,35
| 19,04
| 51,10
|
- Petrol ve doğal gaz ürünleri
| 538,19
| 4,83
| 18,25
|
- Motorlu taşıt vergileri
| 818,83
| 7,35
| 64,35
|
- Alkollü içkiler
| 170,75
| 1,53
| 58,73
|
- Tütün mamulleri
| 455,66
| 4,09
| 81,12
|
- Kolalı gazozlar
| 17,66
| 0,16
| 55,41
|
- Dayanıklı tüketim ve diğer mallar
| 144,86
| 1,30
| 68,64
|
Harçlar
| 278,73
| 2,50
| 11,30
|
- Yargı Harçları
| 50,93
| 0,46
| 56,83
|
- Noter Harçları
| 12,38
| 0,11
| 26,36
|
- Vergi Yargısı Harçları
| 0,00
| 0,00
| -100,00
|
- Tapu Harçları
| 122,49
| 1,10
| -10,02
|
- Pasaport ve Konsolosluk Harçları
| 17,94
| 0,16
| 25,14
|
- Gemi ve Liman Harçları
| 1,08
| 0,01
| 218,75
|
- İmtiyaz. Ruhsat. ve Dipl. Harçları
| 1,99
| 0,02
| 70,61
|
- Trafik Harçları
| 13,00
| 0,12
| 61,52
|
- Diğer Harçlar
| 61,05
| 0,55
| 26,83
|
Damga Vergisi
| 216,18
| 1,94
| 50,59
|
Banka ve Sigorta Muamele Vergisi
| 544,38
| 4,89
| 154,24
|
Motorlu Taşıtlar Vergisi
| 106,39
| 0,96
| 54,62
|
Veraset ve İntikal Vergisi
| 8,80
| 0,08
| 20,32
|
Şans Oyunları Vergisi
| 56,53
| 0,51
| 2,92
|
Özel İletişim Vergisi
| 45,19
| 0,41
| 85,03
|
Dijital Hizmet Vergisi
| 29,37
| 0,26
| 88,71
|
Konaklama Vergisi
| 19,13
| 0,17
| 48,08
|
Değerli Konut Vergisi
| 0,17
| 0,00
| 43,38
|
Gümrük Vergileri
| 339,92
| 3,05
| 49,44
|
Diğer Dış Ticaret Gelirleri
| 6,37
| 0,06
| 13,36
|
Başka Yerde Sınıflandırılmayan Vergiler
| 0,49
| 0,00
| -96,96
|
Toplam
| 11.138,75
| -
| 50,37
|
OVP ve 2025 bütçesindeki vergi hedeflerindeki fark
2025 – 2027 dönemi OVP’da ise vergi gelirlerindeki artış %46,46 olarak öngörülmüştü.
Merkezi Yönetim
Bütçe Gelir Türü (Milyar TL, %)
| 2024 GT*
| 2025 P **
|
Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri
| 9.064,7
| 12.800,3
|
Genel Bütçe Vergi Gelirleri
| 7.605,5
| 11.138,8
|
Merkezi Yönetim Bütçe
Gelirleri Artış Oranı
| %74,07
| %41,21
|
Genel Bütçe Vergi Gelirleri
Artış Oranı
| %68,97
| %46,46
|
Enflasyon (TÜFE Yıl Sonu)
| %41,50
| %17,50
|
Vergilerin Toplam Bütçe Gelirlerindeki Payı
| %83,90
| %87,02
|
*GT: Gerçekleşme Tahmini, **P: Program
|
|
OVP’de 2025 yılında bütçesinde vergilerin payı %87,02 iken, TBMM’nde kabul edilen bütçe kanununda bütçe gelirleri içerisinde vergilerin payı %1,58 oranında artışla %88,60 (red ve iadeler sonrası) olarak belirlenmiştir. Diğer taraftan 2024 yılına göre vergi gelirlerinin yıllık artış oranı ise %46,46 iken, TBMM’nde kabul edilen bütçe kanununda bütçe gelirlerindeki artış oranı %50,37’dir.
Bütçe kanununda 2025 yılında %50,37 artırılarak bütçelenmiştir.
2024 - 2025 Vergi Gelirleri Değişimi
|
2024 (Milyon TL)
| 7.407.706,98
|
2025 (Milyon TL)
| 11.138.753,00
|
Artış Oranı (%)
| %50,37
|
2025 yılı bütçe kanununa bakıldığında bütçe cetvellerindeki tutarlara göre dolaylı vergiler, dolaysız vergiler ve mülkiyet üzerinden alınan vergilerin toplamının 2025 yıl toplam vergi gelirleri içindeki oranları aşağıdaki gibidir. Alttaki tabloya göre, 2025 yılında dolaylı vergilerin bütçe vergi gelirleri içindeki payı %65,15, dolaysız vergilerin payı %33,81 olarak bütçelenmiştir.
Vergi Grubu
| 2025 (Milyar TL)
| Bütçedeki Payı (%)
|
Dolaysız Vergiler (red ve iadeler sonrası)
| 3.766,42
| %33,81
|
Dolaylı Vergiler (red ve iadeler sonrası)
| 7.256,98
| %65,15
|
Mülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler
| 115,35
| %1,04
|
Toplam
| 11.138,75
| -
|
Ancak dolaysız vergilerin 2025 yılı bütçe vergi gelirlerindeki payı daha da çarpıcı bir fotoğrafa işaret ediyor.
Dolaysız Vergiler
| 2025 (Milyar TL)
| Bütçedeki Payı (%)
|
Gelir Vergisi
| 2.129,65
| %62,54
|
Kurumlar Vergisi
| 1.275,72
| %37,46
|
Toplam
| 3.405,37
| -
|
2025 yılında dolaysız vergilerin %62,54’ü gelir vergisi olarak hedeflenirken, kurumlar vergisi hedefi %37,46’da kalıyor. Gelir vergisinin de %92,98’i ise gelir vergisi tevkifatı (kaynakta kesilen) olarak 2025 yılı bütçe vergi gelir hedefleri arasındadır.
Kasım 2024 sonu itibariyle on bir aylık (Ocak – Kasım 2024 dönemi) kümülatif bütçe vergi geliri gerçekleşmelerinde dolaylı vergilerin payı %65,3, dolaysız vergilerin payı %34,7 olarak gerçekleşmiştir.
2025 bütçe vergi hedefleri ve beklenen enflasyon farkı kaç?
TBMM’de kabul edilen 7535 sayılı 2025 yılı Bütçe Kanunundaki vergiler 2024 yılına göre %50,37 oranında artışı gösteriyor ve bütçelenen vergiler her yıl olduğu gibi ağırlıklı olarak dolaylı vergilerden (%65,15) bekleniyor. Dolaylı vergiler hedefine gelir vergisi tevkifatı eklendiğinde bu oran %82,93’e (%17,78 gelir vergisi tevkifatı ve %65,15 dolaylı vergiler) çıkıyor. Bu durum, 2025 yılında da gelir vergisi dilimlerinde bir farklılık yaratılmayacağı anlamına geliyor. Bu nedenle, 2025 yılında gelir vergisi tarifesi nedeniyle dolaysız vergi hedeflerinin önemli bir kısmı gelir vergisi tevklfatı gerçekleşmelerinden geleceğini belirtmek falcılık olmaz.
TCMB’nin 2025 enflasyon beklentisinin de %21 olduğu bir ortamda vergi gelirlerinin %50,37 olarak hedeflenmesi 2025 yılının vergi mükellefleri için zor bir mali yıl olacağını akla getiriyor.
2025 yılında beklenen vergi düzenlemeleri
2025 yılında yapılacak vergi düzenlemelerinin başında “karbon vergisi özelliği taşıyan vergilerin gözden geçirilerek tamamlayıcı karbon vergisi dâhil karbon fiyatlandırma araçları ile ilgili düzenlemeler” gelmektedir. İlaveten, vergi kanunlarındaki etkin olmayan istisna, muafiyet ve indirimlerin kaldırılması veya şartlarının ağırlaştırılması (istisnadan yararlanma sürelerinin uzatılması veya istisna oranlarının azaltılması) 2025 yılının ilk çeyreğinde gündeme gelecektir. Bu çerçevede, kurumlar vergisi gelir gerçekleşmelerinin azalmasına neden olan enflasyon düzeltmesinin geçici vergi dönemlerinde uygulanmaması gündeme gelebilir.
*Abdulkadir Kahraman'ın Ekonomist Dergisi için hazırladığı yazıdan alınmıştır.