Megatrendler

Gelişmekte olan teknolojiler insan-makine hibrit ekonomisini nasıl mümkün kılıyor?

EY logosu
EY Küresel

Disiplinler arası profesyonel hizmetler organizasyonu.

23 dakika okuma süresi 04 Ara 2025
İlgili konular
iş gücü
ai

Makineler artık insan yetenekleriyle yarışır hale geliyor ve bu durum; yetenek yönetimi, liderlik anlayışı ve politika yapıcılar üzerinde önemli etkiler yaratıyor.

Kısaca
  • Geliştirme teknolojileri; yapay zekâ-insan iş birliği ve robotik hassasiyet sayesinde, fiziksel ve bilişsel performansı doğal insan sınırlarının ötesine taşıyor.
  • Gelişmiş iş gücü 2,4 kat daha yüksek performans sergiliyor; ancak liderler, bilişsel farklılıkları yönetme ve gelişim eşitsizliklerini önleme konusunda önemli zorluklarla karşı karşıya.
  • Kuruluşlar; etik çerçeveler oluşturmalı, yetenek stratejilerini yeniden şekillendirmeli ve insan-makine hibrit ekonomilerinde rekabet avantajını yeniden tanımlamalı.

Bu makale, yeni EY Megatrends serisinin ilk içgörü setinin bir parçasıdır: İnsan-makine hibrid çağına hazırlanmak. 

1945’te matematikçi John von Neumann, bir gün insanların kendi zekâlarını aşan makineler geliştireceğini öngörmüştü. Yaklaşık 80 yıl sonra, kendimizi daha karmaşık bir kavşakta buluyoruz: Yalnızca makinelerin insanları aşmasına değil, aynı zamanda “insan olmanın” anlamını yeniden tanımlayan hibrit yeteneklerin yükselişine tanıklık ediyoruz.

Bugün Boston’da bir cerrah, binlerce tıbbi vakayı saniyeler içinde analiz eden yapay zekâ (AI) sistemleri tarafından yönlendirilen robotik hassasiyetle ameliyat yapıyor. Detroit’te bir üretim işçisi, fiziksel zorlanmayı %60 oranında azaltırken gücünü artıran bir dış iskeletle destekleniyor. Londra’da bir finans analisti, piyasa verilerini AI destekli sistemlerle işliyor; Shenzhen’de bir araştırmacı ise beyin-bilgisayar arayüzü (BCI) teknolojisiyle robotik montaj hatlarını sinirsel sinyaller aracılığıyla kontrol ediyor.¹ Bu örnekler münferit; her biri, insan-makine hibrit yeteneklerinin geleneksel insan sınırlarını aştığı bir ekonominin yükselişine işaret ediyor.

Michigan Üniversitesi, Teksas Üniversitesi ve INSEAD araştırmalarına göre, AI sistemleri artık örüntü tanıma ve belirli stratejik görevlerde insanlardan daha iyi performans gösteriyor. Son çalışmalar, AI'ın strateji oluşturma ve değerlendirme konusunda girişimciler ve yatırımcılarla eşleşebileceğini ortaya koyuyor. Robotik ve dış iskelet teknolojileri, insanın fiziksel kapasitesini biyolojik sınırların ötesine taşıyor. BCI’lar, cihazların doğrudan sinirsel kontrolünü mümkün kılıyor. Ömür uzatma araştırmaları ise üretken kariyerleri uzatabilecek buluşlara yaklaşıyor. Bu teknolojiler bir araya geldiğinde yalnızca insan performansını artırmakla kalmıyor, onu aşabiliyor.

Araştırmalar, AI'ın saf yaratıcı problem çözmede insanlara kıyasla sürekli üstün olmadığını gösterse de, insan-AI iş birliği ekipleri karmaşık, çok boyutlu problemleri çözerken daha yüksek stratejik uygulanabilirlik, finansal değer ve kalite sunuyor. Harvard Business School ve Rice Üniversitesi’nin son çalışmaları, AI'ın fiyat optimizasyonu ve lojistik koordinasyonu gibi görevlerde üstün olduğunu; yaratıcı fikir üretiminde ise insan-AI ortaklıklarının en büyük potansiyele sahip olduğunu ortaya koyuyor.²

İşgücü kıtlığı, yaşlanan nüfus nedeniyle gelişmiş ekonomileri etkilerken, Z ve Alfa kuşaklarında işsizlik oranları yeni zorluklar yaratıyor. ABD İşgücü İstatistikleri Bürosu verilerine göre genç erkeklerde işsizlik %9,1 iken genç kadınlarda %7,2. Bu durum, bazı sektörlerde işlerin hem kıt hem de bol olduğu paradoksal bir tablo ortaya çıkarıyor.³ Fortune ve ekonomi araştırmaları, giriş seviyesi pozisyonların otomasyonla azalırken, yüksek beceri gerektiren rollerin doldurulamadığını vurguluyor. İnsan güçlendirme teknolojileri pazarının 2034’e kadar 1,39 trilyon ABD dolarına ulaşacağı öngörülüyor; bu büyüme, gelişmiş insan yetenekleriyle işgücü uyumsuzluklarını çözmek isteyen kuruluşlar tarafından yönlendiriliyor.⁴

İnsan geliştirme yönündeki değişim, dört temel gücün birleşimiyle hız kazanıyor: yapay zekâ, robotik, BCI’lar ve uzun ömür araştırmaları. Bu teknolojiler, insan yeteneklerini biyolojik sınırların ötesine taşıyarak performans geliştirme için tamamen yeni olanaklar sunuyor.

Bu teknolojik dönüşüm, üç güçlü baskı noktasıyla kesişiyor: 

  1. Demografik Değişimler: Yaşlanan nüfus, daha uzun çalışma süreleri boyunca zihinsel ve fiziksel yetkinliklerin sürdürülebilirliğini sağlayacak çözümlere ihtiyaç duyuyor. Öte yandan, birçok giriş seviyesi işin yapay zekâ tarafından otomatikleştirilmesi genç işsizliği artırıyor.
  2. Sürdürülebilirlik Hedefleri: Üretim, sağlık ve bilgi yoğun sektörlerde kaynak tüketimini ve çevresel etkileri azaltmak için insan performansının daha verimli olması bekleniyor.
  3. Jeopolitik Rekabet: Uluslar, stratejik üstünlük sağlamak amacıyla insan güçlendirme teknolojilerine yatırım yapıyor. Örneğin, ABD Ulusal Bilim Vakfı, Human Augmentation via Dexterity (HAND) araştırma merkezine 2024-2034 dönemi için 52 milyon dolar taahhüt etti. Avrupa Komisyonu’nun Horizon Europe programı ise çok sayıda dış iskelet ve nöral arayüz girişimini finanse ediyor. Özel sektör yatırımlarıyla birlikte, insan güçlendirme teknolojilerindeki toplam finansman 2023-2025 döneminde risk sermayesi ve devlet desteğiyle 75 milyar doları aştı.⁵

Temel soru, insan yetkinliklerinin geliştirilmesinden çok; kurumların bu dönüşümü stratejik olarak sahiplenip sahiplenmeyeceği ve farklı performans paradigmalarıyla çalışan hibrit insan–makine ekipleri karşısında rekabet avantajı oluşturup oluşturamayacağıdır.

Trains on the train station, Helsinki, Finland
1

Bölüm 1

Performansın yeni sınırları: İnsan ve makinenin birleşimi

Yapay zekâ, robotik ve tıbbi inovasyonlar bir araya gelerek inovasyonu hızlandırıyor, insan yeteneklerini genişletiyor ve yeni sınırlar oluşturuyor. Bu dönüşüm, insan potansiyelini yeniden tanımlıyor.

İnsan kapasitesini yeniden şekillendiren güçler

İnsan sınırlamalarının aşılması artık doğrusal değil, üstel hızlarda gerçekleşiyor. Yapay zekâ, robotik, beyin-bilgisayar arayüzleri (BCI) ve uzun ömür teknolojilerinin birleşimi; insan zekâsının AI sistemleri ve fiziksel güçlendirme teknolojileriyle entegrasyonu, parçaların toplamından daha büyük bir sinerji yaratarak yeni yetenekler ortaya çıkarıyor.

Blitzscaling Ventures Genel Ortağı Chris Yeh bu dönüşümü şöyle özetliyor:
"Sadece üretkenliğin sınırında kalmak yerine, artık sınırın kendisini genişletecek araçlara sahibiz. İnsan yaratıcılığının yapay zekâ analizi ve robotik hassasiyetle birleşimi, bu unsurların hiçbirinin tek başına elde edemeyeceği yetenekler yaratıyor."

Bu kombinasyonlar, insan sınırlamalarının aşılmasını hızlandırıyor. Gelişmiş insanlar robotik sistemleri yönetirken birden fazla yapay zekâ ajanıyla iş birliği yaptıkça, tamamen yeni hibrit insan-makine yetenek kategorileri ortaya çıkıyor.

Birleşik etkiler önemli:

  • Yapay zekâ inovasyon döngülerini 12-20 kat hızlandırıyor.
  • Dış iskelet teknolojileri fiziksel üretkenliği on yıllar boyunca uzatıyor.
  • BCI’lar, yapay zekâ sistemleri ve robotik cihazların doğrudan sinirsel kontrolünü sağladığında, ortaya çıkan yetenekler geleneksel insan sınırlarını tamamen aşma potansiyeli taşıyor.

The Global Entrepreneurship Alliance CEO’su ve The Generative Organization kitabının yazarı Bryan Cassady, hibrit ekiplerin “bir günde beş günlük inovasyon sprintleri gerçekleştirdiğini ve geleneksel yaklaşımlara göre iki ila üç kat daha fazla uygulanabilir fikir ürettiğini” belirtiyor. Darboğaz artık zaman ve işlem gücü değil; hayal gücü ve etik çerçeveler.

İlaç keşiflerinde yaşanan süreç dönüşümü, bu ivmeyi örnekliyor: Robotik laboratuvar sistemleriyle birleştirilen yapay zekâ odaklı araştırmalar, keşif sürelerini önemli ölçüde kısaltırken, AI geleneksel yöntemlerin %10 etkinliğine kıyasla %70 başarı oranına ulaşan bileşikleri tanımlıyor.⁶

Yakınsama başladı


Yapay zekâ destekli biliş: Yeni bilişsel ortaklık

İnsanın bilişsel kapasitesini geliştirmenin en yaygın biçimi, bilişsel yeteneklerin yerini almak yerine onları geliştiren yapay zekâ sistemlerinden geliyor. Yapay zekâ destekli teşhis yöntemlerini kullanan tıp uzmanları, önemli performans iyileştirmeleri sağlıyor. Araştırmalar, AI yardımıyla kırık tespiti için tanısal duyarlılığın %72’den %80’e, özgüllüğün ise %81’den %85’e yükseldiğini gösteriyor. Lezyon tespitinde AI destekli duyarlılık %91,3 iken, yalnızca insan yorumlamasında bu oran %82,6. Ayrıca AI, daha yüksek doğruluğu korurken teşhis süresini %30,8’e kadar azaltıyor.

Benzer şekilde, yapay zekâ sözleşme analiz sistemlerini kullanan hukuk profesyonelleri, sözleşme başına inceleme süresini 92 dakikadan 26 saniyeye düşürürken %98 doğruluk elde ediyor. Hukuk departmanları, rutin inceleme görevleri AI destekli olduğunda %40’a kadar daha yüksek stratejik katkı rapor ediyor.⁷

Yapay zekâ destekli araçlarla yapılan araştırmaların hızında
artış.
Yapay zekâ destekli araştırmaların doğruluğunda
iyileşme.

EY size nasıl destek olabilir?

Kaynak: AI Sözleşme Analizi Kritik Doğruluk Kilometre Taşına Ulaştı," 15 Eylül 2025 8

 

İnsan ve AI arasında bilişsel ortaklıklar geliştiren kurumlar, hibrit zekânın potansiyelini ortaya koyuyor. MIT ve Johns Hopkins Üniversitesi tarafından 2.310 katılımcıyla gerçekleştirilen yakın tarihli bir saha çalışması, insan-AI ekiplerinde kişilerin çalışan başına %73 daha yüksek üretkenlik sağladığını ve pazarlama ile reklamcılıkta (özellikle reklam metinlerinde) daha yüksek kalitede içerik ürettiğini gösteriyor.

 

Fiziksel güçlendirme: İnsan performansının ileri seviyeye taşınması

Robotik ve dış iskelet teknolojileri, üretimden sağlık, lojistik ve bilgi yoğun işlere kadar hızla yayılıyor.

  • Küresel endüstriyel robot sektörü, 2030 yılına kadar 60,6 milyar ABD dolarına ulaşacak ve yardımcı robotlar (cobot’lar) insan çalışanlarla sorunsuz entegrasyon sağlayarak yıllık %35 büyüme gösterecek.
  • Küresel dış iskelet pazarı, 2025’te 1,4 milyar ABD dolarından 2035’e kadar 19,7 milyar ABD dolarına ulaşacak ve yıllık %30 büyüme kaydedecek.¹⁰
500'den fazla dış iskelet ünitesinin kullanılmasının ardından işyeri yaralanmalarında
azalma gözlemlendi
Dış iskelet teknolojilerinin belirli bir oranın üzerinde kullanıldığı süreçlerde
verimlilik artışı elde edildi

Gerçek dünya uygulamaları, insan geliştirme teknolojilerinin çeşitli sektörlerde önemli faydalar sağladığını gösteriyor. Ford, 15 küresel fabrikasında 75 dış iskelet ünitesi kullanarak tıbbi başvurularda %52, yaralanmalarda ise %83 azalma bildirdi.

Sektör genelinde, dış iskelet uygulamaları işyeri yaralanmalarında %20–60 azalma ve üretkenlikte %15–25 artış sağlıyor. Pasif sırt destek sistemleri devreye alındığında, lojistik ve depo operasyonlarında bel zorlanması vakaları %19 oranında azalıyor ve bu yatırımlar genellikle 16 ay içinde geri dönüş sağlıyor.

2025 sonu itibarıyla, dünya çapında kurulu dış iskelet birim sayısı 63.000’i aşmış durumda.¹¹

Sinirsel verilerle ilgili yeni düzenlemeler, mevcut gizlilik ve fikri mülkiyet çerçevelerinin ne kadar esneyebileceğini test edecek.

Dan Hendy

EY Küresel Yasal Dönüşüm ve Operasyon Lideri

Sağlık hizmetleri uygulamaları hızla ilerliyor. Johns Hopkins Üniversitesi araştırmacıları, Temmuz 2025’te otonom cerrahi robot SRT-H’nin safra kesesi ameliyatını %100 hassasiyetle gerçekleştirdiğini bildirerek, robotik cerrahi sistemlerin geleneksel insan yeteneklerinin ötesinde nasıl bir hassasiyet sağlayabileceğini ortaya koydu.

Robotik destekli cerrahi ve cerrahlar için ergonomik destek sistemleri uygulayan sağlık tesisleri, cerrahi komplikasyonlarda ve cerrah yorgunluğunda önemli azalmalar bildiriyor. Tıbbi dış iskelet satışları 2025 yılında %28 arttı. Ayrıca, inme ve omurilik yaralanması hastalarını tedavi eden rehabilitasyon merkezleri, yürüme destek sistemleri kullanarak motor fonksiyon iyileşmesinde %23 oranında gelişme sağladı.¹²

BCI: İnsan geliştirme teknolojisinin sınırları

Henüz erken geliştirme aşamasında olmasına rağmen, beyin-bilgisayar arayüzleri (BCI) insan geliştirme teknolojisinin nihai sınırını temsil ediyor. Çin, NeuCyber NeuroTech gibi şirketlerin beyin kontrollü robotik kol manipülasyonu ve Beinao-1 invaziv BCI sisteminin klinik uygulamalarla hasta iletişim desteği sağlamasıyla bu alanda önemli bir rakip olarak öne çıkıyor. Bu gelişmeler, Asya-Pasifik bölgesinin küresel BCI pazarındaki hızlı genişlemesini yansıtıyor.¹³

Küresel BCI pazarının 2025’te 3,21 milyar ABD dolarından 2034’e kadar 12,87 milyar ABD dolarına ulaşması bekleniyor. Bu büyüme hem terapötik hem de performans artırıcı uygulamalardan kaynaklanıyor.¹⁴

BCI teknolojisinin yaygınlaşması önünde önemli düzenleyici engeller bulunuyor. Yetki alanları, nöral veri gizliliği, bilişsel özerklik ve zihinsel mahremiyet konularında karmaşık sorularla karşı karşıya. Bazı ABD eyaletleri sinirsel veri koruma yasalarını kabul etmiş durumda; birçok eyalet ise benzer düzenlemeleri değerlendiriyor. Ortaya çıkan bu çerçeveler, şu kritik soruları ele alıyor:

  • Beyin verileri kime ait?
  • Nasıl kullanılabilir?
  • Sinirsel bilgiler geliştirme teknolojileriyle toplandığında bireyler hangi korumalara ihtiyaç duyar?¹⁵

EY Küresel Yasal Dönüşüm ve Operasyon Lideri Dan Hendy bu durumu şöyle özetliyor:
"Sinirsel verilerle ilgili yeni düzenlemeler, mevcut gizlilik ve fikri mülkiyet çerçevelerinin ne kadar esneyebileceğini test edecek. Hükümetler ve şirketler, inovasyonu temel bilişsel haklarla dengeleyen yeni yasal tanımlar üzerinde iş birliği yapmak zorunda kalacak."

Uzun ömürlülük ve performans artırımı

Yapay zekâ odaklı ilaç keşfiyle hızlanan yaşam uzatma araştırmaları, işgücü planlamasını temelden değiştirecek atılımlar sağlayabilir. Uzun ömürlülük araştırmalarına yapılan yatırım, 2024 yılında 8,5 milyar ABD dolarına ulaşarak bir önceki yıla göre %220 büyüme gösterdi. Yapay zekâ ile tanımlanan bileşiklerin, hayvanların yaşam sürelerini %30 ila %74 oranında uzattığı kanıtlandı ve şu anda birden fazla bileşik için insan klinik denemeleri devam ediyor.¹⁶

Yapay zekâ destekli ilaç keşfi yardımcıyla hayvan ömrü
oranında uzatılabiliyor

Son araştırmalar, yaşlanmayla hücresel düzeyde mücadele eden yeni ilaç sınıflarını ortaya çıkardı. Bilim insanları, Rapalink-1 gibi hücre ömrünü uzatan bileşikler geliştirdi ve belirli enzim seviyelerinin terapötik olarak geri kazandırılmasının klinik öncesi modellerde yaşlanma belirtilerini büyük ölçüde azaltabileceğini gösterdi. Bu tedaviler; hücresel yaşlanmayı ve doku iltihabını azaltıyor, hafızayı geliştirerek yeni nöron büyümesini teşvik ediyor ve nöromüsküler işlevi artırıyor.

Ancak gerçekçi değerlendirmeler, bu tıbbi ilerlemelere rağmen ortalama yaşam süresindeki kazanımların zaman içinde azaldığını ortaya koyuyor. Uzun ömür araştırmalarının önde gelen isimlerinden Aubrey de Grey (LEV Vakfı), 2030’ların ortalarından sonlarına kadar “uzun ömürlülükten kaçış hızı”na ulaşma olasılığını %50 olarak tahmin ediyor. Bu, tıbbi ilerlemelerin ortalama yaşam süresini yaşlanmanın ilerlemesinden daha hızlı uzattığı noktayı ifade ediyor. De Grey, 40 yaşındakilerin yaşlanmaya bağlı nedenlerden ölmeme şansının %50’den fazla olabileceğini öngörüyor; bu da potansiyel olarak birden fazla kariyer geçişiyle 80-100 yaşlarına kadar uzanan üretken kariyerler anlamına geliyor. Bu projeksiyon, hücresel yaşlanma tedavilerinin, enzim restorasyon terapilerinin ve şu anda klinik öncesi ve insan denemelerinde bulunan yapay zekâ tanımlı uzun ömür bileşiklerinin başarılı bir şekilde geliştirilmesini varsayıyor.

Bu gelişmeler; emeklilik ve sosyal güvenlik sistemleri, sağlık hizmetleri maliyetleri ve uzun yaşam sürelerine erişimde eşitlik gibi karmaşık soruları gündeme getiriyor. Bu gelişmeler hükümetler üzerinde daha uzun yaşam süreleri, sosyal güvenlik programları ve bunları finanse etmek için gereken vergiler üzerinde baskı oluşturuyor. Şirketlerin çok sayıda teknolojik değişimin ortasında, potansiyel olarak daha uzun kariyerlere hazırlanmak gerekiyor. Politika yapıcılar için ise başlangıçta daha kısa iş yaşamları için tasarlanmış sosyal sistemleri yeniden gözden geçirmek zorunlu hale geliyor. Bunun, emeklilik ve güvenlik ağı programlarının zaten birçok alanda zorlandığı bir dönemde ek bir zorluk yaratması kuvvetle muhtemel.¹⁷

A woman overlooks the Limjim river into North Korea from an observation tower in Seoul, South Korea.
2

Bölüm 2

Hibrit çağda stratejik liderlik

Liderler; farklı disiplinlerden ekipleri etkin biçimde yönlendirmek, yetkinlik boşluklarını gidermek ve etik ilkelerle uyumlu stratejik ilerlemeyi sağlamak amacıyla insan muhakemesini yapay zekâ destekli içgörülerle bütünleştirmelidir.

EY size nasıl destek olabilir?

  • İş gücü ve organizasyon

    Çalışanlarınızı mı, yoksa çalışanlarınızın çalışma şeklini mi değiştirirsiniz? İşinizi doğru yeteneklerle, doğru yerde, doğru maliyetle, doğru şekilde yapmanıza yardımcı oluyoruz.

    Devamını oku

Ortaklığın ötesinde: Hibrit zekâ entegrasyonu

İnsan-AI entegrasyonundaki hızlı ilerleme, bu dönüşümü erken benimseyenler ile geleneksel kalanlar arasındaki farkı giderek büyütüyor. Şirketler dönüşüm çabalarını hızlandırmaya çalışsa bile, teknolojik ilerleme eğrisi katlanarak hızlandığı için geride kalma riski devam ediyor. Hızlı hareket eden kurumlar bile ölçekli denemeler ve uygulamalarda yavaş kaldıkları senaryoda dezavantaj yaşayabiliyor; değişim konusunda tereddüt edenler ise katlanarak artan risklerle karşı karşıya kalma tehlikesi yaşıyor.
 

Nöroteknolojilerdeki gelişmeler, bilginin doğrudan aktarımına yönelik olasılıkları gündeme getirerek, geleneksel yeniden beceri kazandırma yaklaşımlarının rolünü yeniden tanımlıyor. Bu yeni ortamda en kritik yetkinliklerin; en insani yeteneklerimiz olan deneyim, uyum sağlama kapasitesi ve etik muhakeme olması bekleniyor.
 

Yapay zekâ desteğinden gerçek insan-makine entegrasyonuna geçiş, yeni liderlik stratejileri gerektiriyor. Bryan Cassady bu dönüşümü şöyle ifade ediyor:
"Yapay zekâ belirli alanlarda insanüstü yeteneklere ulaştığında, iş birliği daha çok uzaylı bir dehaya akıl hocalığı yapmaya benzer. İnsan rolü, sınırları belirlemeye, sorulmamış soruları sormaya ve yapay zekânın analitik gücünün insan değerleri ve stratejik hedeflerle uyumlu olmasını sağlamaya kayar."
 

Ekipler giderek; insanlar, yapay zekâ araçları, robotik sistemler ve bilişsel ile fiziksel olarak geliştirilmiş bireylerden oluşan hibrit yapılara dönüşüyor. Liderler, bu hibrit ekipleri koordine ederken tüm parçaların ortak hedeflere etkili şekilde katkıda bulunmasını sağlamalılar.
 

EY Amerika Sorumlu Yapay Zekâ Lideri Sinclair Schuller, kalıcı insani üstünlüğün altını çiziyor:
"Yapay zekânın gerçek anlamda kopyalayamayacağı tek yetenek, insan empatisi ve etik muhakemedir. Yapay zekâ duygusal tepkileri simüle edebilir, ancak etik ikilemleri bizim gibi deneyimleyemez. İnsanlar, ahlaki muhakeme ve kültürel anlayış gerektiren kararlar için gerekli olmaya devam edecektir."

İnsanüstü yapay zekâ ile stratejik karar alma

İnsan analitik yeteneklerini aşan yapay zekâ sistemlerinin entegrasyonu, hem yeni stratejik fırsatlar hem de zorluklar yaratıyor. EY Amerika Sorumlu Yapay Zekâ Lideri Sinclair Schuller şu öngörüde bulunuyor:
"10 yıl içinde, hatta üç ila beş yıl içinde %50 olasılıkla, kuruluşlar makine güdümlü stratejiler uygularken yapay zekâ sistemleri arasında stratejik rekabetler göreceğiz. Yapay zekâ, sınırlı alanlarda muhtemelen insan stratejik analizinden daha iyi performans gösterecek."

Bununla birlikte, stratejik liderlikte insanın rolü hayati önemini koruyor. Bryan Cassady bu farkı şöyle açıklıyor:
"Yapay zekâ, fiyatlandırma optimizasyonu, lojistik koordinasyonu, büyük veri kümelerinde örüntü tanıma gibi sınırlı stratejilerde halihazırda insanlardan daha iyi performans gösteriyor. Ancak büyük strateji, belirsizliğin üstesinden gelme, değerleri bütünleştirme, kurum kültürünü şekillendirme, yaratıcı düşünme, hayal gücü, empati, müzakere ve kişiler arası etki geliştirme belirgin şekilde insani kalmaya devam ediyor."

Chris Yeh ise tamamlayıcı rolü vurguluyor:
"Yapay zekâ, kapsamlı verileri ortaya çıkarmak, gizli kalıpları belirlemek ve karar desteği sağlamak için çok değerli hale geliyor. Ancak hikâye, vizyon ve değerlerin stratejik yöne nihai entegrasyonu insani bir alan. Yapay zekâ personel olarak görev yapar; insanlar yönetici olarak kalır."

Hibrit ortamlarda deneyim ve uzmanlık değeri daha da kritik hale geliyor. Kuruluşlar, farklı alanlarda en iyi uzmanlardan oluşan güçlü bir katmanı korumak zorunda. En başarılı şirketler;

  • İnsan-makine iş birliğini etkin şekilde yönetebilecek,
  • AI içgörülerini daha geniş stratejik çerçeveler içinde yorumlayabilecek,
  • Taktiksel optimizasyonu dönüştürücü stratejiden ayıran incelikli muhakemeyi sunabilecek alan uzmanlarını geliştirmek ve elde tutmak için büyük yatırımlar yapacak.
Vizyon ve değerlerin stratejik yöne nihai entegrasyonu insani bir alan. Yapay zekâ personel olarak görev yapar; insanlar yönetici olarak kalır.

Chris Yeh

Blitzscaling Ventures Genel Ortağı

Bilişsel ve fiziksel gelişim ayrımlarının yönetilmesi

Yetkinlikleri teknolojik olarak geliştirilen insanların geleneksel ekiplerle entegrasyonu, yönetim açısından yeni zorluklar doğuruyor. Bu ekip üyeleri bilgiyi daha hızlı işleyebilir, bilgiye daha kolay erişebilir ve meslektaşlarından daha yüksek bilişsel veya fiziksel performans sergileyebilir.

İş fütüristi Dr. Terri Horton, temel liderlik sorununu şöyle tanımlıyor:
"Hibrit ekipleri yöneten liderler, özellikle insanlarla yapay zekâ sistemlerini bir araya getirenler, bilişsel boşlukları kapatacak beceriler geliştirmeli ve gelişmiş çalışanların işi nasıl farklı deneyimlediğini anlamak için empati göstermelidir."

Geleneksel hibrit ekiplerin ötesinde, insanlardan ve otonom yapay zekâ ajanlarından oluşan ekipleri yönetmek tamamen yeni liderlik becerileri gerektiriyor. Liderler;

  • İnsan-makine iş birliğini koordine etmeyi öğrenmeli,
  • Hem insan hem de yapay ekip üyelerini kapsayan hesap verebilirlik sistemleri oluşturmalı,
  • Araştırmacıların “dijital empati” dediği, yapay zekâ ajanlarının bilgiyi nasıl işlediğini ve karar verdiğini anlamaya yönelik yaklaşımı teşvik etmeli,
  • Sorunsuz insan-makine entegrasyonunu destekleyen fiziksel ve dijital ortamlar tasarlamalı

Pratik yönetim yaklaşımları arasında şunlar öne çıkıyor:

  • Ekip üyelerinin farklı gelişim seviyelerini deneyimleyerek empati kurmalarını sağlayan rotasyon programları,
  • Tüm üyelerin anlamlı katkılarını korurken iyileştirmelerden yararlanan rol uzmanlığı,
  • Sosyal bölünmeler yaratmadan performans boşluklarını kapatan iletişim protokolleri.
Majestic drone image showing a crocodile turning towards deeper water in the Mary River, Northern Territory, Australia
3

Bölüm 3

Ortaya çıkan politik ve yasal zorluklar

Yapay zekâ ve insan yeteneklerinin birleşmesi, erişim ve eşitsizlikten yasal sorumluluğa ve daha fazlasına kadar karmaşık sorunları gündeme getiriyor.

Eşitliğin geliştirilmesi: bölünmüş bir toplumun önlenmesi

İleri seviye insan geliştirme teknolojileri başlangıçta yalnızca varlıklı bireyler veya kuruluşlar tarafından erişilebilir olabilir; bu durum, güçlendirilmiş ve güçlendirilmemiş gruplar arasında sosyal bölünme riskini beraberinde getiriyor. Erişim engelleri teknolojiye göre farklılık gösteriyor. Uzun ömür tedavileri yüksek maliyetli olacak ve sigorta kapsamına girmeyecek gibi görünüyor. Dış iskeletler ve BCI’lar, yüksek üretim maliyetleri ve özel altyapı gereksinimleri nedeniyle bazı zorluklarla karşı karşıya kalıyor. Yapay zekâ tabanlı iş birliği çözümleri giderek daha erişilebilir hâle gelse de, kurumsal lisanslama yaklaşımlarının ölçek avantajını büyük kuruluşlar lehine derinleştirmesi, eşitsizlik riskini artırabilir.

Bugün 2,6 milyar insanın (dünya nüfusunun üçte biri) hâlâ çevrim dışı olduğu göz önüne alındığında, bu durum mevcut dijital uçurumu daha da derinleştirebilir. Yüksek gelirli ülkelerde internet erişimi %90 iken, en az gelişmiş ülkelerde bu oran yalnızca %27. Evrensel genişbant erişimi sağlamak için gereken maliyetin 2030’a kadar 400 milyar ABD dolarını aşacağı tahmin ediliyor. Bu tablo, gelişmiş teknolojik altyapıya sahip ülkelerin insan kapasitesini artırmada sistematik avantajlar elde edeceğini gösteriyor. UNESCO ve BM tarafından belgelenen bu Kuzey-Güney teknoloji uçurumu, dünyanın en yoksul kesimlerini insan güçlendirme teknolojilerinden dışlama riski taşıyor.

Erişim eşitsizlikleri, bireysel seçimlerin ötesinde sistemik adalet sorunlarına işaret ediyor. Bazı iyileştirme teknolojileri (örneğin AI iş birliği araçları) eşitleyici etkilere sahip olabilirken, uzun ömür tedavileri ve gelişmiş BCI’lar yüksek fiyatlandırılır ve sigorta kapsamı dışında kalırsa bölünmeleri daha da derinleştirebilir. Ortaya çıkan politika tartışmaları, terapötik kullanımlar (normal işlevi geri kazandırma) ile geliştirme kullanımları (tipik insan yeteneklerinin ötesine geçme) arasındaki ayrımı ele alıyor. Avrupa Komisyonu’nun Horizon Europe etik kılavuzları ve DSÖ Uzman Danışma Komitesi tavsiyeleri, genetik modifikasyon ve bilişsel geliştirme teknolojileri için bu ayrımı belirleyen çerçeveler oluşturuyor. Bazı yargı bölgeleri insan geliştirme için benzer düzenlemeler benimseyebilir; bu da küresel düzenleyici parçalanmaya, yetenek göçüne ve ülkeler arasında rekabet dengesizliklerine yol açabilir.

Kuruluşlar, adil erişimi sağlamak ve geliştirme statüsüne dayalı ayrımcılığı önlemek için politika tartışmalarına aktif olarak katılmalı. Amaç, geliştirme teknolojilerinin faydalarının yalnızca elit gruplarla sınırlı kalmayıp geniş çapta erişilebilir olmasını garanti altına almak olmalı.

Hibrit sistemlerde sorumluluk ve yükümlülük

İnsan-makine sistemlerinin entegrasyonu, sorumluluk ve hesap verebilirlik konusunda karmaşık soruları gündeme getiriyor. Hibrit insan-yapay zekâ sistemlerinde arızalar meydana geldiğinde, sorumluluğun belirlenmesi zorlaşıyor. Otonom araç kazaları bu karmaşıklığın en somut örneklerinden biri. Seviye 2 otomasyon (sürücü yardımı) koşullardan bağımsız olarak insan sürücüye tam sorumluluk yüklerken, Seviye 3 otomasyon (koşullu otomasyon) otonom çalışma sırasında sorumluluğu üreticilere kaydırıyor.

Kuruluşların, hibrit sistemlerin hem insan hem de makine bileşenleri için sorumlulukları açıkça tanımlayan çerçeveler oluşturması kritik önem taşıyor. Bu, analiz ve destek için yapay zekâdan yararlanırken, önemli kararların insan gözetimi altında alınmasını garanti eden hesap verebilirlik yapılarının kurulmasını gerektiriyor.

İlgili içerik

Yapay zekânın iş dünyasındaki dönüştürücü gücü

Yapay zekâ artık sadece bir inovasyon değil, aynı zamanda stratejik bir gereklilik olarak kabul ediliyor. Daha fazla bilgi için yazımızı inceleyebilirsiniz.

EY Türkiye

    İşgücü dönüşümü: değişen ekonomide uzatılmış kariyerler

    Yapay zekâ ve robotik geleneksel işlerin yerini alırken, uzun ömür müdahaleleri birkaç on yıl süren çalışma yaşamlarını mümkün kılarsa, toplumlar karmaşık politika zorluklarıyla karşı karşıya kalabilir. Bu zorluklar; tazminat ve işgücü politikalarından, sosyal güvenlik emeklilik sistemlerini finanse etmek için kullanılan kayıp istihdam vergilerinin hükümetler açısından yarattığı fırsat maliyetlerine kadar uzanıyor. Potansiyel olarak daha uzun üretken yaşam sürelerinin, daha kısa geleneksel kariyer dönemleriyle birleşmesi; ekonomik destek, amaç ve nesiller arası adalet konularında sosyal gerilimlere yol açabilir.

     

    Kuruluşlar, insanların 70’li ve 80’li yaşlarına kadar uzanabilecek daha uzun kariyerler için kariyer gelişimini yeniden planlamak zorunda kalacak. Çalışanların birden fazla teknolojik dönem arasında geçiş yapmasına yardımcı olmak ve önemli ölçüde artan üretkenliği hesaba katan ücretlendirme sistemleri oluşturmak kritik hale gelecek.

     

    Politika yapıcılar ise, daha önce istihdam vergisi ödeyen insanlar tarafından yapılan işleri üstlenen aracıların yaratacağı iki yönlü etkiyle ve insanların daha uzun yaşayıp sosyal güvenlik sistemlerinden emeklilik yardımı almalarının aktüeryal sonuçlarıyla mücadele etmek zorunda kalacak.

     

    Bu dönüşüm, mevzuat alanında da köklü değişiklikler gerektiriyor. Örneğin, BCI’lar zihinsel mahremiyet ve bilişsel özerklikle ilgili temel soruları gündeme getiriyor. Etik çerçeveler uyarlanabilir ve esnek olmalı; evrensel standartlar oluşması beklenmemeli. Şeffaflık, önyargısızlık ve izlenebilirlik kritik önemde olsa da, geliştirme teknolojileri jeopolitik avantajlara hizmet ettiği sürece küresel standartların oluşması olası görünmüyor.

     

    Geliştirme teknolojilerini benimseyen kuruluşlar, katılımın gönüllü olmasını sağlarken, gelişen gizlilik yasalarını da uygulamalı. Bu, kurum içi etik komitelerin, uyum planlarının ve bireysel haklar ile kurumsal hedefler arasında denge kuran politikaların oluşturulmasını içeriyor.

     

    İşletmelerin ayrıca R&D kredileri ve diğer teşviklerin yanı sıra dış iskeletler ve benzer robotiklere ilişkin potansiyel tıbbi cihaz vergileri gibi çok çeşitli vergi sonuçlarını dikkate alması ve uyum maliyetlerini yargı yetkisi bazında hesaplaması gerekiyor.

    SCENIC VIEW OF SKY OVER FIELD
    4

    Bölüm 4

    Hibrit çağa hazırlık

    Liderler, insan-makine hibrit çağına uygun çevik ve geleceğe hazır şirketler oluşturmak için teknoloji, etik ve stratejiyi entegre ederek hemen harekete geçmeli.

    İlgili içerik

    Ya zorluk aslında bir fırsat ise?

    İşinizi dönüştürün ve doğrusal olmayan, hızlanan, değişken ve birbiriyle bağlantılı NAVI dünyasında başarılı olun. Daha fazlasını keşfedin

    EY Küresel

      Hibrit çağa geçişin henüz ilk aşamalarında olsak da, liderlerin kurumlarını başarılı olmaya hazırlamak için yapabilecekleri çok şey var. Öncelikli olarak, güçlendirme teknolojilerinin benimsenmesine ilişkin karar alma sürecini yönlendirmek ve sorumlu bir şekilde uygulanmasını sağlamak için teknoloji, etik, insan kaynakları ve iş stratejisi liderliğini entegre eden İnsani Güçlendirme Konseyleri kurulmalıdır.

       

      Verimlilik kazanımlarını, inovasyon sonuçlarını ve rekabet avantajlarını ölçen net performans kriterleriyle yapay zekâ iş birliği sistemlerini ve fiziksel güçlendirme teknolojilerini kullanan stratejik pilot programlar başlatmak kritik önem taşır. Ayrıca, yetenek geliştirmede bir adım önde olmak ve mevzuata uygunluğu sağlamak için artırma teknolojisi sağlayıcıları, araştırma kurumları ve düzenleyici otoritelerle ekosistem ortaklıkları kurulmalıdır. Bu süreçte, mevcut vergi teşvikleri ve amortisman kuralları da dahil olmak üzere ileri teknolojilere yatırımın vergisel etkilerini anlamak için vergi departmanlarının sürece dahil edilmesi gerekir.

       

      Kurumsal performansı en üst düzeye çıkarırken çalışanların seçimine öncelik veren, zorlamayı önleyen ve güçlendirmeyi tercih edenlere olanak sağlayan gönüllü güçlendirme politikaları oluşturulmalıdır.

       

      CHRO'lar için yeni gerçeklik: Gelişmiş yetenekler ve işgücü dönüşümü

       

      EY ABD araştırmasına göre, kuruluşların %47’si büyüme ve üretkenlik için yapay zekâ yatırımlarına öncelik verirken, yalnızca %15’i insan-AI iş birliği için işgücü hazırlığına yeterince yatırım yapıyor. Bu boşluk, çoğu kuruluşun çalışanlarını etkili entegrasyon için hazırlamadan geliştirme teknolojilerini uyguladığını ve bunun da yatırımın geri dönüşünü sınırladığını gösteriyor.

       

      İK liderleri, çalışanların birden fazla teknolojik dönem arasında geçiş yapacağı ve potansiyel olarak birden fazla kariyer yeniden icadı yaşayacağı bir geleceğe hazırlanmalıdır. Geleneksel terfi ve gelişim zaman çizelgeleri, kariyerler teknolojik değişimin onlarca yılını kapsadığında yetersiz kalır. Bu nedenle, sürekli öğrenme, sık beceri güncellemeleri ve farklı gelişim düzeylerine sahip üyelerin uzun süreli iş birliği yapabileceği ekiplerin yönetimi için yeni çerçeveler gereklidir.

       

      En büyük zorluklardan biri, yapay zekânın geleneksel olarak becerileri geliştirmek için kullanılan giriş seviyesi rolleri giderek daha fazla devralmasıdır. Bu durum, deneyim ve uzmanlığın nasıl oluşturulacağı sorusunu gündeme getiriyor ve kariyer gelişim yollarının, eğitim yöntemlerinin temelden yeniden tasarlanmasını zorunlu kılıyor.

      Hibrit çağa geçişin henüz başındayız, ancak liderler kurumlarını bu geleceğe hazırlamak için şimdiden önemli adımlar atabilir. Öncelikli eylemler şunlardır:

      • Geleneksel beceriler ve kültürel uyumun yanı sıra hibrit iş birliğine hazır olma durumunu ve artırma etkinliğini ölçmek için değerlendirme ve işe alım süreçlerini dönüştürün.
      • Geleneksel giriş seviyesi rollerinin ötesinde uzmanlık kazanmak için alternatif yollar oluşturarak kariyer yollarını yeniden tasarlayın; bu yollar arasında güçlendirilmiş çalışanlarla mentorluk, simülasyona dayalı öğrenme ve geliştirme seviyeleri arasında rotasyonel görevler yer almalı.
      • Artırmadan kaynaklanan verimlilik artışlarını kabul eden ve aynı zamanda artırılmış ve geleneksel çalışanlar arasında adaleti sağlayan adil ücretlendirme çerçeveleri oluşturun.
      • Gelişen güçlendirme teknolojileri için iş gücü becerilerini güncel tutmak amacıyla teknoloji sağlayıcıları ve eğitim kuruluşları ile ortaklıklar geliştirin.

      CTO’lar: İnsan-makine entegrasyonu için altyapı

      Teknoloji liderleri, güvenlik, yönetişim ve ölçeklenebilirlik sağlarken mevcut yapay zekâ iş birliğini destekleyen ve gelecekteki BCI’lara hazırlayan sistemler geliştirmelidir. Şimdi yapılan altyapı seçimleri, gelişmiş güçlendirme teknolojileri için kurumsal hazırlığı belirleyecektir.

      Öncelikli eylemler:

      • Kurum genelinde kurumsal güvenlik ve yönetişim standartlarını korurken bireysel yapay zekâ aracılarını destekleyen güvenli yapay zekâ aracı platformları dağıtın.
      • Veri güvenliği ve gizlilik korumalarını sağlarken insanlar, yapay zekâ sistemleri ve robotik ekipmanlar arasında gerçek zamanlı iş birliğine olanak tanıyan entegrasyon mimarileri tasarlayın.

      Sorumlu geliştirme uygulamaları

      İnsan güçlendirme teknolojilerinin entegrasyonu, güçlü liderlik gerektiren etik zorluklar ortaya çıkarıyor. Etik liderler; gönüllü katılımı, iyileştirmelerde eşitliği, mahremiyetin korunmasını ve insan onurunun korunmasını ele alan çerçeveler oluşturmalıdır.

      Etik çerçeveler uyarlanabilir ve esnek kalmalıdır. Geliştirme teknolojilerinin jeopolitik doğası nedeniyle evrensel standartlar olası değildir. Şeffaflık, önyargıların önlenmesi ve izlenebilirlik konularına odaklanırken, gerçek küresel fikir birliğinin asla sağlanamayabileceğinin bilincinde olun.

      Öncelikli eylemler:

      • Gönüllü katılım politikaları oluşturun; geliştirmeyi seçen çalışanlar için net seçenekler sunarak, mümkün olduğunda bilgilendirilmiş rıza ve geri dönülebilirliği sağlayın.
      • Ödenebilirlik programları ve ayrımcılık karşıtı korumalar da dahil olmak üzere, iyileştirme avantajlarına erişimi elit gruplarla sınırlamak yerine genişleten eşitlik girişimleri oluşturun.

      Yazarlar hakkında


      Özet

      İnsan-makine hibrid yetenekleri, insanların ve önceki teknolojilerin başarabileceklerini aşarak performansı önemli ölçüde artırma potansiyeli taşıyor. Kuruluşlar, sadece mevcut süreçleri otomatikleştirmek yerine, yaratıcılık, etik muhakeme, stratejik içgörü, empatik liderlik ve hayal gücü gibi belirgin insani becerileri güçlendirmeye odaklanarak başarılı olabilecekler.

      Bu ilerlemeler aynı zamanda iyileştirmede adalet, işgücü değişiklikleri ve sosyal istikrarla ilgili soruları da gündeme getiriyor. Etik ve toplumsal sonuçları ele alırken hibrit yetenekler geliştiren liderler, kuruluşlarının geleceğini ve insan güçlendirme sürecini şekillendirecek. Hibrit dönemi başlarken asıl zorluk, bunun yeni eşitsizlik türleri yaratmak yerine insanlığın daha geniş çıkarlarına fayda sağlamasını temin etmek olacak.

      İlgili makaleler

      Ya zorluk aslında bir fırsat ise?

      İşinizi dönüştürün ve doğrusal olmayan, hızlanan, değişken ve birbiriyle bağlantılı NAVI dünyasında başarılı olun. Daha fazlasını keşfedin

      EY Küresel

        Bu makale hakkında

        EY logosu
        EY Küresel
        Disiplinler arası profesyonel hizmetler organizasyonu.
        İlgili konular
        iş gücü
        ai

        EY, global kuruluşun adı olup her biri ayrı bir tüzel kişilik olan Ernst & Young Global Limited'in üye firmalarından bir veya daha fazlasını ifade edebilir. Ernst & Young Global Limited, garanti sınırlamalı bir İngiliz şirketi olup müşterilere hizmet vermez.