AML – jak Islandia przeciwdziała praniu pieniędzy

Islandia jest według Basel AML Index drugą po San Marino jurysdykcją w dziedzinie odporności systemu na pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu. Poniżej prezentujemy krótkie omówienie funkcjonujących tam sposobów kontroli nad przepływem środków finansowych i zapobiegania nieuprawnionym operacjom. [1] 

Rząd Islandii deklaruje swoją determinację do stałej walki z praniem pieniędzy. Znalazło to odzwierciedlenie w opublikowanej przed kilkoma laty Polityce Rządu Islandii w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu i proliferacji broni masowego rażenia. [2]

Każde podejrzenie popełnienia tego typu przestępstwa jest badane, a konkretna sytuacja jest oceniana pod kątem wniesienia oskarżenia. W razie stwierdzenia tego typu przestępstwa, stosowana jest konfiskata nielegalnych korzyści. [3]

W przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu jest zaangażowanych kilkanaście instytucji. Wiodącą rolę odgrywa Ministerstwo Sprawiedliwości. Specjalną instytucją powołaną do tego celu jest Komitet Sterujący ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Specjalistyczne funkcje spełniają Urząd Nadzoru Finansowego i Dyrekcja Skarbu Państwa.

Władze Islandii przeprowadziły dotychczas dwie kompleksowe Krajowe Oceny Ryzyka, które koordynował Komitet Sterujący. Dla ich przygotowania wykorzystano informacje i statystyki organów ścigania, nadzoru, podatkowych, od celników a także Centralnego Banku Islandii czy rejestru spółek. Ocena ryzyka wystąpienia niepożądanych zjawisk jest prowadzona na bieżąco. Służą temu comiesięczne spotkania zaangażowanych podmiotów. W odpowiedzi na wykryte zagrożenia, Komitet Sterujący podejmuje działania mające im zapobiec.

Islandzka ustawa AML pochodzi z 2018 roku i zawiera rozwiązania wymagane przez czwartą i piątą dyrektywę UE w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy. Według ustawy wszystkie zobowiązane podmioty muszą przeprowadzać ocenę ryzyka operacji w kontekście każdego klienta. Wpływa ona na wymogi należytej staranności w konkretnej sprawie. Ponadto m.in. poprawiano dostęp do informacji o klientach oraz beneficjentach rzeczywistych, zwiększono uprawnienia wywiadu finansowego i zaostrzono przepisy dotyczące sankcji.

Nadzór AML jest na Islandii sprawowany przez dwa organy. Urząd Nadzoru Finansowego zajmuje się sektorem finansowym. Dyrekcja Skarbu Wewnętrznego nadzoruje wyznaczone zawody niefinansowe takie jak prawnicy, księgowi, agenci nieruchomości, handlujący metalami i kamieniami szlachetnymi oraz sektor gier. 

Urząd Nadzoru Finansowego opracował kompleksową metodę oceny ryzyka opartą między innymi na wytycznych FATF. Ocena jest przynajmniej raz w roku aktualizowana, a w przypadku zidentyfikowania nowych zagrożeń zmieniana na bieżąco. Brane są w tym przypadku pod uwagę indywidualne cechy działalności prowadzonej przez dany podmiot, nawet takie jak rodzaj klientów i złożoność operacji. Podobnie indywidualne podejście do nadzorowanych podmiotów ma Dyrekcja Skarbu Wewnętrznego.

Jeśli podmioty sprawujące nadzór nabiorą podejrzenia, że doszło do nieprawidłowości, samymi śledztwami zajmują się już wyspecjalizowane jednostki policji i prokuratury.

Prowadzona przez Islandię polityka przeciwdziałania nieprawidłowościom jest dobrze oceniana również pod innym względem. W najbardziej popularnym rankingu świadczącym o zgodności - CPI Transparency International, Islandia zajmuje 10 miejsce wśród 180 krajów. [4]