Świat VUCA – co to jest? Zmienność, niepewność, złożoność, niejednoznaczność.

Świat VUCA - co to jest?

Termin VUCA pierwotnie opisywał żołnierzy, którzy co prawda mają wyznaczone cele, ale nie mogą planować swoich działań w sposób długoterminowy. Ta niepewność i niezdolność do przewidywania wymaga zatem obserwowania, analizowania i szybkiego reagowania na odnotowane zmienne. Dlatego też VUCA to przede wszystkim świat zmienności, złożoności, niepewności i niejednoznaczności. Akronim po latach stał się na tyle uniwersalny, że obecnie funkcjonuje zarówno w biznesie, jak i w polityce czy obszarze rozwoju osobistego.

Skrót VUCA, to:

• V jak Volatility (z angielskiego: zmienność). Coraz trudniej jest przewidzieć trendy, wydarzenia i sytuacje (zarówno ich tempo, jak i ich zakres). Przykładem VUCA i wynikającej z niej zmienności jest rynek nowych technologii czy rynek pracy, który ewoluuje wraz z ruchami migracyjnymi.
• U jak Uncertainty (z angielskiego: niepewność). Niepewność wynika w dużej mierze z poczucia braku kontroli i braku możności przewidywania zmiennych.
• C jak Complexity (z angielskiego: złożoność). Zmiany dotyczą wielu zjawisk, obszarów i obejmują coraz to większy zasięg informacji. Ten zasięg jest na tyle duży, że trudno jest nam przyswoić wszystkie ewentualne zmienne.
• A jak Ambiguity (z angielskiego: niejednoznaczność). Okazuje się, że nie zawsze wskazane zjawiska można wyjaśnić za pomocą logiki i analiz. Wiele sytuacji i zdarzeń wymaga szerszej perspektywy i nowych doświadczeń. Wszystko z powodu niejednoznaczności.

Świat VUCA a teorie przywództwa

Obecnie wyróżnia się różne teorie przywództwa, które są rozumiane i postrzegane jako sposób na „wykorzystywanie atrybutów władzy w celu wywierania wpływu na innych” – tj. podwładnych czy zwolenników.

W tym kontekście możemy wymienić teorie:

• atrybutywne,
• zachowań i stylów
• sytuacyjne.

W teorii atrybutywnej podkreślane jest stwierdzenie, że przywódcą trzeba się urodzić. Według tej teorii zestaw cech, które wyróżniają osobę zdolną do bycia liderem, otrzymuje się w momencie narodzin - jako dar i zdolność, której nie jesteśmy w stanie nabyć.

Teoria zachowań i stylów odnosi się do zestawu czynności i cech, które przejawiają się podczas relacji ze współpracownikami czy danymi organizacjami. Według tego podejścia przywództwo można kształtować, zmieniać i modelować na podstawie doświadczenia, obserwacji, wyciągania wniosków i trenowania. Oznacza to, że przywódcą może być każdy, kto poświęci czas na wyszkolenie i nabycie konkretnych cech.

Według teorii sytuacyjnej, struktura organizacji (wartości, cechy, relacje w niej panujące) jest ściśle powiązana z branżą. Dlatego też należy traktować termin przywództwa w sposób elastyczny. Natomiast cechy lidera są połączone m.in. z cechami zespołu oraz poziomem dojrzałości organizacji.

Jak sobie poradzić w świecie VUCA?

Świat VUCA wymaga elastycznego podejścia, ale także adaptowania się do nieoczywistych wydarzeń. Podstawową kwestią, która pozwoli odnaleźć się w tym niepewnym i zmiennym środowisku jest ciekawość, ale także chęć nieustannej edukacji, analizowania rynku, zgłębiania wiedzy o świecie, motywowania się do nowych aktywności. Bardzo często w kontekście VUCA pojawia się pojęcie osoby „głodnej wiedzy”, która jest gotowa doświadczać, eksplorować, analizować i reagować na dynamiczne zmienne.

Przywództwo w świecie VUCA powinno bazować na pobudzaniu swojej kreatywności, ale także nieprzyzwyczajaniu się do rzeczy (pozornie) stałych. Wszystko według zasady – im szybciej zaakceptujesz zmiany, tym lepiej się do nich zaadaptujesz. Jest to spójne z dotychczasowymi badaniami, które wskazują, że nasz mózg jest plastyczny, zdolny do przystosowywania się do nowych okoliczności i skłonny do nieustannej nauki nowych kompetencji.

VUCA w świecie biznesu

Termin: „świat VUCA” dotyczy nie tylko przywództwa militarnego, ale również świata biznesu i szeroko rozumianego zarządzania. Koncepcja VUCA doskonale odnosi się m.in. do sektora finansowego, który podatny jest na zmienne ceny aktywów, które z kolei utrudniają podążanie za trendami i prowadzenie efektywnej strategii.

Ta niepewność i liczba zmiennych dotyczyć może niemalże każdej branży. To z kolei wpływa na zdolność odczytywania zmian biznesowych. Dlatego tak ważne jest, aby regularnie analizować rynek, dokładnie przemyśleć swój produkt i dążyć do nowych rozwiązań. Wbrew pozorom – zmienność rynkowa nie oznacza, że możliwości rozwoju są mniejsze.

Koncepcja VUCA w biznesie wymaga, aby:

• szukać nowych ścieżek rozwojowych,
• umiejscowić markę w percepcji odbiorcy,
• planować, ale i elastycznie podchodzić do tematu rozwoju,
• postawić sobie cele,
• komunikować się z otoczeniem, obserwować i reagować na zmienne,
• odpowiadać na zmieniające się potrzeby Klienta.

Koncepcja VUCA i zarządzanie

Bob Johansen, z Institute for the Future przestawił koncepcję zarządzania, która nijako odpowiada na pierwotne założenia koncepcji VUCA. Według niego ważne jest, aby nie tyle planować konkretne kroki, co dbać o wizję firmy (Vision). To dzięki temu podejściu, możliwe jest reagowanie na zmieniające się warunki w sposób zgodny z określoną wcześniej koncepcją i założonymi celami. Ważne jest również, aby wykazywać się zrozumieniem (Understanding) na ewentualne trudności czy wyzwania, związane z np. pozyskiwaniem informacji ze środowiska. Dlatego tak istotne jest budowanie kompetencji związanych z komunikacją – i to na wszystkich szczeblach firmy. Następnie, w odpowiedzi na tę złożoność, należy stworzyć jasny system działania (Clarity). To on pozwoli określić zadania i procesy, które zapewnią bezpieczeństwo w momencie sporu czy chaosu.

Świat VUCA i świat BANI

Zwinność pozwoli także odnaleźć się w każdej nowej rzeczywistości, gdy na horyzoncie widać już świat BANI. Ten akronim definiuje świat jako B jak brittle (kruchy), A jak anxious (niespokojny), N jak non-linear (nieliniowy) i I jak incomprehensible (niezrozumiały). Akronim z 2020 roku, autorstwa Jamaisa Cascio jest próbą opisania rzeczywistości postpandemicznej, a receptą na lepszą kondycję naszej cywilizacji jest m.in. odporność, empatia i uważność, adaptacja oraz intuicja.

Niezależnie od tego, czy VUCA czy BANI są bliższe naszemu pojmowaniu świata, pewne jest, że współcześnie nie znajdziemy gotowych schematów działania i prostej odpowiedzi na pytanie, jak postępować w biznesie i w życiu. Warto jednak zadawać właściwe pytania. Dlatego zapraszamy do lektury artykułu: Co to jest coaching? Co to znaczy i jakie jest jego znaczenie w biznesie? | EY Polska