Het Nederlandse investeringsklimaat staat onder druk

Er is dringende actie nodig om het concurrentievermogen van Nederland te herstellen. Wat zijn de oorzaken en hoe kunnen we de aantrekkingskracht herstellen?

In het kort:

• Nederland is gedaald naar de tiende plaats op de ranglijst van aantrekkelijkste Europese landen voor FDI.

• Waar we jarenlang tot de top vijf behoorden, staan we nu achter landen als België, Spanje en Polen.

• Complexe vraagstukken zoals het woningtekort, stikstofbeleid, de strijd om talent en de toegang tot kapitaal vragen om actie.

• Het rapport pleit voor samenwerking binnen Europa en investeringen in strategische sectoren om het investeringsklimaat van Nederland te herstellen.

Wie willen we zijn als land en waar willen we voor staan? In ons rapport de EY NL Attractiveness Survey 2025, hebben we het investeringsklimaat in Nederland uitgebreid onderzocht. We hebben de Foreign Direct Investment (FDI) in Europa in kaart gebracht, een online enquête afgenomen bij 200 internationale besluitvormers en diepte-interviews gehouden met toonaangevende experts.

De conclusie is helder en zorgwekkend: Nederland is gedaald naar de tiende plaats op de ranglijst van aantrekkelijkste Europese landen voor FDI. Waar we jarenlang tot de top vijf behoorden, staan we nu achter landen als België, Spanje en Polen.

Factoren van afname

Patrick Boertien, partner bij EY–Parthenon, wijst op de factoren die deze afname beïnvloeden: “De aanhoudend lage economische groei, hoge energieprijzen, geopolitieke spanningen en inconsistentie in regelgeving en belastingbeleid spelen een cruciale rol. Daarnaast belemmeren structurele uitdagingen zoals stikstofbeperkingen, woningtekorten, netcongestie en een krappe arbeidsmarkt onze groei. Dit benadrukt de noodzaak voor Nederland om zijn aantrekkingskracht als bestemming voor buitenlandse investeringen te heroverwegen en te versterken.”

Europese context

In de bredere Europese context blijven landen als Frankrijk, Groot-Brittannië en Duitsland de koplopers in het aantrekken van directe buitenlandse investeringen, ondanks dat ook zij een daling hebben ervaren: Frankrijk (-14%), Groot-Brittannië (-13%) en Duitsland (-17%) zijn samen goed voor bijna de helft (46%) van alle directe buitenlandse investeringen.

“Net zoals in Nederland, zijn ook in Europa de aanhoudend lage economische groei, hoge energieprijzen en geopolitieke spanningen belangrijke oorzaken van de daling. De economie van de Eurozone groeide met slechts 0,8% in 2024, aanzienlijk lager dan de groei in de VS (2,8%) en China (5,0%). Langetermijn structurele problemen, zoals het voortdurende verlies van concurrentievermogen in de maakindustrie ten opzichte van de VS en China, hebben ook invloed op de investeringen,” aldus Boertien.

In tegenstelling tot de dalingen in Nederland en andere West-Europese landen, hebben verschillende Centraal-, Oost- en Zuid-Europese landen een stijging in directe buitenlandse investeringen gezien. Spanje is de vierde grootste ontvanger geworden, met een stijging van 15% ten opzichte van 2023, dankzij sterke economische prestaties en relatief lage kosten.

Visie op brede welvaart

Boertien voegt toe: “Uit de survey en gesprekken met stakeholders zijn ernstige zorgen naar voren gekomen over de concurrentiekracht van Nederland. Het is cruciaal om te investeren in onze infrastructuur en onze strategische industrieën. De vraag rijst: wie willen we zijn als land en waar willen we naartoe?”

Het rapport pleit voor een toekomstvisie waarin economische groei draait om brede welvaart: een aantrekkelijke samenleving om in te wonen, werken en investeren. Focus is nodig op sectoren met hoge toegevoegde waarde, talentontwikkeling en betere toegang tot kapitaal.

Hoe kunnen we deze ambitie realiseren? Door nauw samen te werken met onze Europese partners. Europa is niet alleen onze interne markt; het is ons strategische thuis. Binnen de EU moeten we onze concurrentiekracht versterken, onze collectieve veerkracht vergroten en onze gedeelde waarden beschermen.

We moeten ervoor zorgen dat we zowel voldoende als het juiste talent hebben. Dit omvat het bijscholen en omscholen van de beroepsbevolking, het benutten van AI, maatregelen die arbeidsparticipatie stimuleren, en het aantrekken en behouden van internationaal talent waar onze economie dat het meest nodig heeft. Tegelijkertijd moeten we de voorwaarden creëren die talent hier houden: betaalbare huisvesting, toegang tot kansen, uitstekende educatie en een cultuur van ondernemerschap en innovatie.

Om langetermijninvesteringen te stimuleren, moeten we verbeteren hoe kapitaal toegankelijk wordt gemaakt en toegewezen, door beleid dat investeringen bevordert en SMEs, start-ups en scale-ups ondersteunt. Een nationale investeringsbank kan een waardevol onderdeel van de oplossing zijn, door structureel en professioneel te investeren waar de markt tekortschiet en transformatie op grote schaal mogelijk te maken.