EY Impactanalyse Barometer

Hoe uitgestelde investeringen het rendement kunstmatig op peil houden


De EY Barometer Gezondheidszorg 2025 toont recordrendement, maar dat komt vooral door uitgestelde investeringen en lagere kapitaallasten.


In het kort:

  • De EY Barometer 2025 toont een kunstmatig hoog rendement in de zorgsector door uitgestelde investeringen van € 11 miljard tussen 2019-2024.
  • Lagere kapitaallasten en hogere rentebaten dragen bij aan een tijdelijk hoger rendement, terwijl de liquiditeit en solvabiliteit onder druk staan.
  • Structurele investeringen zijn cruciaal voor de toekomstbestendigheid van de zorg, met beleidsmatige steun en samenwerking als noodzakelijke voorwaarden.

Hoe uitgestelde investeringen het rendement kunstmatig op peil houden

Wie uitsluitend naar de cijfers kijkt, zou kunnen concluderen dat de Nederlandse zorgsector er financieel uitstekend voorstaat. De EY Barometer Nederlandse Gezondheidszorg 2025 laat zien dat het rendement in 2024 is gestegen naar het hoogste niveau in jaren. De ratio’s ogen solide, de liquiditeitspositie is sterk en de balans lijkt gezond.

 

EY Impact Analyse pic one

Achter deze positieve cijfers schuilt echter een structureel probleem. Uit onze impactanalyse blijkt dat de sector over de periode 2019–2024 ruim € 11 miljard minder heeft geïnvesteerd dan nodig was. Het rendement dat momenteel wordt gerapporteerd, is daardoor voor een belangrijk deel een gevolg van uitgestelde investeringen.

De investeringsopgave richting 2030 is omvangrijk en raakt direct de liquiditeit, convenanten en kredietwaardigheid van zorginstellingen. Het is cruciaal dat instellingen de financiële implicaties op organisatieniveau tijdig in kaart brengen, zodat strategie en timing van investeringen goed onderbouwd kunnen worden.

Hoger rendement door lagere lasten

Het gemiddelde rendement in 2024 bedraagt 2,4%, circa één procentpunt hoger dan in 2023. Deze stijging is grotendeels het gevolg van lagere kapitaallasten en hogere rentebaten, niet van structureel betere prestaties.

EY Impact Analyse pic two

De vaste-activaratio – een maat voor investeringen in gebouwen, infrastructuur en technologie – daalde in tien jaar van circa 60% naar 37%. Minder investeringen leiden tot lagere afschrijvingen en rentelasten, waardoor het rendement tijdelijk hoger lijkt. Een instelling die recent fors heeft geïnvesteerd, kan er beter voor staan zijn ondanks een lager rendement.

Wat als de sector wél had geïnvesteerd?

We hebben een impactanalyse uitgevoerd op basis van een vaste-activaratio-normalisatie (gemiddeld niveau van vaste activa ten opzichte van omzet over 2014–2024). In de jaren waarin de gerapporteerde vaste activa onder het langjarig gemiddelde lagen, zijn de ontbrekende investeringen toegevoegd. Dit resulteerde in ruim € 11 miljard extra investeringen over 2019–2024 – bijna 50% meer dan feitelijk is gebeurd.

Hierbij is rekening gehouden met de vervolg effecten: hogere afschrijvingen, extra rentelasten, lagere liquide middelen en minder rentebaten.

De uitkomsten zijn veelzeggend:

  • Het rendement daalt met 0,7 procentpunt (van 2,4% naar circa 1,7%).
  • Kapitaallastenratio stijgt.
  • De maanden cash halveert, van ongeveer 2,0 naar 1,0.
  • De Net Debt/EBITDA verdrievoudigt en de solvabiliteit daalt.

Deze aanpassing geeft een realistischer beeld van de financiële positie: een groot deel van de huidige financiële ruimte verdampt zodra de sector op een normaal investeringsniveau komt. Indien het vaste activa-niveau wordt gesteld op het gemiddelde van 2014–2019 (pre-Corona), halveert het rendement zelfs en liggen sommige jaren rond de nullijn.

EY Impact Analyse pic three

Impact op belangrijkste kengetallen

EY Impact Analyse Pic Four

De maatschappelijke gevolgen van investeringsuitstel

De maatschappelijke gevolgen van investeringsuitstel zijn inmiddels zichtbaar: verouderde gebouwen voldoen niet meer aan de eisen van cliënten, inefficiënte infrastructuur en achterblijvende technologie verergeren personeelstekorten, en kleine instellingen raken klem door beperkte schaal en financieringsruimte. Beleidsmatige onzekerheid vertraagt bovendien noodzakelijke besluiten.

Zoals eerder geïllustreerd, is het gerapporteerde rendement geen overschot maar een uitgestelde uitgave. Wat vandaag lijkt op financiële rust, kan morgen leiden tot vastgelopen huisvesting, oplopende personeelsdruk en gemiste digitaliseringsslagen. Het is daarom essentieel om structureel te investeren, ook als de cijfers op korte termijn positief lijken.

Rol van bestuur en besluitvorming

Het uitstel van investeringen is niet alleen een financieel, maar ook een bestuurlijk vraagstuk. Bestuurders staan voor keuzes met een horizon van tientallen jaren, terwijl beleid en bekostiging vaak per kabinetsperiode veranderen. Dit maakt investeringsbeslissingen complex en risicovol.

Ook toezichthouders vervullen hierin een cruciale rol. Hun verantwoordelijkheid is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen: zij moeten niet alleen toezien op financiële soliditeit, maar ook op de maatschappelijke opdracht en langetermijnhoudbaarheid van de zorg. In de praktijk kan de wens om risico’s te beperken investeringsbesluiten vertragen of blokkeren.

Goede governance vraagt om een gezamenlijke blik van bestuur, toezicht en politiek: gericht op het maatschappelijk belang van duurzame zorg, niet uitsluitend op de korte-termijnpositie van de eigen organisatie.

Wat moet er nu gebeuren?

Voor zorginstellingen:

  • Kijk voorbij het rendement en houdt daarbij aandacht voor de investeringsopgave.
  • Investeer in vernieuwing van vastgoed en technologie
  • Zoek samenwerking, binnen en buiten de sector, om gezamenlijke investeringen te realiseren.

Voor beleidsmakers en financiers:

  • Stop met enkel sturen op rendement als enige tariefindicator.
  • Creëer voorspelbaarheid met meerjarige beleidskaders.
  • Bescherm de investeringsruimte van de sector tegen begrotingsdruk.

De Nederlandse gezondheidszorg staat voor een structurele investeringsopgave richting 2030. Alleen al het op peil houden van de vaste activa vergt miljarden. Wanneer de politiek de huidige cijfers verkeerd duidt, dreigt een vicieuze cirkel. Het is tijd dat rendement wordt gezien voor wat het werkelijk is: niet als geruststelling, maar als de stilte voor de storm. Een toekomstbestendige zorgsector vereist financiële stabiliteit, voorspelbaar beleid en ruimte voor investeringen. Dit is geen luxe, maar een noodzakelijke voorwaarde voor duurzame kwaliteit van zorg.

 

Context: In de analyse dient rekening te worden gehouden met zorgvormen die minder kapitaalintensief zijn. De laatste jaren zien we immers ontwikkelingen als extramuralisering en ambulantisering, afbouw van bedden en verkorting van ligdagen. Daarnaast zien we in de data ook een lichte daling van de huurlasten (ten opzichte van omzet). Blijkbaar is meer aan de hand dan alleen uitstel van investeringen, al is deze daling in ‘huurlastenratio’ wel minder prominent. In de analyse is hier rekening mee gehouden door te werken met een langjarige gemiddelden en geen piekmomenten.


Samenvatting

Het hogere rendement in 2024 biedt geen reden tot rust. De sector kampt al jaren met een dalende EBITDA-marge en lagere investeringsuitgaven. Hierdoor blijven de kapitaallasten en het rendement kunstmatig op peil. Uit een impactanalyse met de EY Barometer blijkt dat de zorgsector circa €11 miljard extra had moeten investeren om vaste activa op niveau te houden. Bij dit investeringsniveau zou het rendement fors dalen en zelfs richting nul gaan. Na normalisatie blijft weinig ruimte over voor toekomstige investeringen, terwijl kortingen de EBITDA verder drukken. De risicobuffer zou dan beperkt zijn. Positief is dat de sector, dankzij de huidige cijfers, nú nog ruimte heeft om te investeren, maar de opgave is groot.


Over dit artikel

Auteurs

Lees ook

Hoe gedurfde keuzes de zorg toekomstbestendig kunnen maken

Barometer Nederlandse Gezondheidszorg van EY wijst zorgsector de weg. Onder zorgbestuurders is sprake van een groeiend ongeduld en behoefte aan urgentie.

Hoe voorspellende data de zorgsector kan transformeren

De zorg staat onder druk. Voorspellende data biedt een uitweg: strategisch inzicht, betere samenwerking en toekomstbestendige beslissingen. Ontdek hoe jouw organisatie regie kan nemen. Shape the future with confidence.

Nederlandse gezondheidszorg in crisis, einde van stelsel nabij?

Het is onvermijdelijk dat patiënten en cliënten de gevolgen gaan ondervinden van het vastlopende zorgsysteem.