Jonge professionals die een grafiek op een laptopmonitor bekijken

Hoe voorspellende data de zorgsector kan transformeren


Voorspellende data helpt zorginstellingen strategisch vooruit te kijken en personeelsproblemen tijdig aan te pakken.


In het kort:

  • De zorgsector kampt met structurele problemen en een mismatch tussen zorgvraag en personeelscapaciteit.
  • Voorspellende data biedt inzicht in toekomstige tekorten en helpt bij strategische besluitvorming.
  • Samenwerking tussen HR, Finance en andere afdelingen is cruciaal voor een toekomstbestendige zorgorganisatie.

De Nederlandse zorgsector staat al geruime tijd onder druk. De signalen stapelen zich op: personeelstekorten, een explosieve groei van de zorgvraag door dubbele vergrijzing en een zorgstelsel dat steeds minder goed functioneert. Daarbovenop komen structurele problemen zoals doorgeschoten marktwerking, dalende rendementen en een sterk teruglopende EBITDA(R) in de afgelopen vijftien jaar. Dit heeft geleid tot afnemende investeringen op momenten dat deze juist cruciaal zijn. Ook generatieverschillen spelen een rol: jongere zorgprofessionals werken gemiddeld minder uren en wisselen sneller van baan, waardoor de uitstroom van ervaren krachten onvoldoende wordt gecompenseerd.

Hoewel de urgentie duidelijk is, blijft strategisch handelen achter. Afdelingen zoals HR, Finance en Vastgoed opereren vaak los van elkaar. Investeringen worden gedaan zonder een volledig beeld van de personele capaciteit en waardevolle data blijft onbenut. Maar het probleem reikt verder dan interne samenwerking.

Het zorgsysteem zelf kent fundamentele tekortkomingen: een korte zittingsduur van bestuurders, beperkte middelen voor gezondheid en preventie, en een financiële druk die leidt tot terughoudendheid bij investeerders. Diezelfde druk zorgt bovendien voor korte termijn denken in de bestuurskamers. En dan is er nog de complexiteit van het systeem zelf, met ruim 30.000 zorgaanbieders en 400 contractpartijen. Veel organisaties zitten gevangen in een web van versnippering en afhankelijkheden, waardoor verandering moeilijk van de grond komt.

Toch is er een manier om vooruit te kijken: door silo’s te doorbreken en voorspellende data strategisch te benutten.

Wat is voorspellende data?

Voorspellende data verwijst naar informatie die, op basis van historische trends en geavanceerde analyses, helpt om toekomstige ontwikkelingen te voorspellen. In de zorg betekent dit bijvoorbeeld: het tijdig signaleren van dreigende personeelstekorten, het inschatten van toekomstige zorgbehoeften, of het voorspellen van verwachte kosten.

 

Hoewel de potentie groot is, blijft het gebruik van voorspellende data in de praktijk vaak beperkt. Sommige zorginstellingen zetten voorzichtige stappen. Zo zijn er initiatieven waarbij kunstmatige intelligentie (AI) wordt ingezet om vroegtijdig te signaleren wanneer medewerkers dreigen uit te vallen. Dit zijn hoopgevende ontwikkelingen, maar ze blijven veelal geïsoleerd. Een robuuste data-infrastructuur ontbreekt vaak binnen zorginstellingen, waardoor samenwerking tussen afdelingen zoals HR en Finance minimaal blijft. De toegang tot externe databronnen is beperkt doordat organisaties veelal in afzonderlijke silo’s opereren. Binnen die silo’s werken afdelingen ook nog eens langs elkaar heen, waardoor het potentieel van voorspellende data grotendeels onbenut blijft.

 

HR en Finance moeten samenwerken

Een van de knelpunten voor zorgorganisaties is de beperkte samenhang tussen afdelingen. Finance stelt meerjaren investeringsplannen op zonder zich af te vragen of er überhaupt voldoende personeel beschikbaar is om die plannen te realiseren. Dit gebrek aan afstemming leidt tot inefficiëntie en – op termijn – tot risico’s voor de continuïteit van zorg.

 

Echte verandering vraagt om strategische samenwerking. Niet alleen het delen van data, maar ook het ontwikkelen van een gezamenlijke visie op de toekomst van de organisatie is essentieel. Door de inzichten van HR, Finance en andere sleutelafdelingen te bundelen, kunnen zorginstellingen beter anticiperen op wat komt.

 

De dubbele vergrijzing als sluimerende tijdbom

Een belangrijke factor die de druk op de zorg vergroot, is de dubbele vergrijzing. Enerzijds verlaat een groot aantal ervaren zorgmedewerkers de arbeidsmarkt door pensionering. Anderzijds neemt de zorgvraag toe, met name vanuit een vergrijzende patiëntpopulatie. Tegelijkertijd verandert de samenstelling van het personeelsbestand: jongere generaties werken gemiddeld minder uren en wisselen sneller van baan. De uitstroom van babyboomers wordt niet één op één gecompenseerd door instroom van Gen Z, wat leidt tot een structurele mismatch tussen beschikbare zorgcapaciteit en de toenemende zorgbehoefte. Ondanks dat deze situatie al jaren bekend is, reageren zorginstellingen toch vaak nog traag. Besluiten over nieuwe operatiekamers of uitbreidingen worden vaak genomen zonder een realistisch beeld van de personele bezetting op lange termijn. Dit gebrek aan vooruitziendheid kan ernstige gevolgen hebben voor de betaalbaarheid van zorg.

 

Het ontbreken van een strategisch personeelsplan

In veel zorginstellingen ontbreekt een goed doordacht personeelsplan. Dit plan zou niet alleen moeten kijken naar de kosten van personeel, maar ook naar de beschikbaarheid, samenstelling en ontwikkeling van het personeelsbestand. Het is cruciaal dat dit plan aansluit bij de strategische ambities van de organisatie.

 

Bijvoorbeeld, als een instelling nu honderden miljoenen investeert in een nieuw ziekenhuis, moet er ook zekerheid zijn dat er voldoende personeel beschikbaar is om deze investering te rechtvaardigen. Zonder de juiste mensen kunnen operaties niet plaatsvinden, wat leidt tot een verlies van inkomsten en een onhoudbare situatie.

Verrijking van data

Veel zorginstellingen beschikken over basisgegevens van personeel, zoals wie er werkt en wanneer iemand met pensioen gaat. Echter, deze gegevens zijn vaak niet voldoende om echt te kunnen voorspellen. Het is noodzakelijk om data te verrijken door externe bronnen te gebruiken. Dit fonds kan waardevolle inzichten bieden over toekomstige tekorten in specifieke functiegroepen, zoals anesthesisten.

Door deze externe inzichten te combineren met interne data, krijgen zorginstellingen een completer en betrouwbaarder beeld van hun personeelsbehoeften. Dit helpt bij het nemen van betere beslissingen en het ontwikkelen van effectieve (investerings)strategieën.

Rekening houden met regionale verschillen in de zorg

De situatie in de zorg is niet uniform in Nederland. In de Randstad zijn er relatief veel arbeidsmigranten, wat enige verlichting kan bieden. In perifere gebieden, zoals Groningen en Zuid-Limburg, is er echter een combinatie van vergrijzing en ontvolking. Jongeren trekken weg, terwijl ouderen achterblijven. Dit maakt de uitdagingen in deze regio's nog groter. Toch moeten er ook in deze gebieden investeringsbesluiten worden genomen, maar dan wel met voldoende aandacht voor de lange termijn personele invulling. De haalbaarheid van nieuwe projecten staat immers onder druk als er niet genoeg personeel beschikbaar is om deze te ondersteunen.

Wat zijn de eerste stappen voor zorginstellingen?

De uitdagingen in de zorg zijn bekend, maar in veel gevallen ontbreekt het aan actie. Het is cruciaal dat zorginstellingen zich realiseren dat personeelsuitdagingen niet iets zijn voor de toekomst, maar voor het heden. De benodigde data is beschikbaar, zowel intern als extern. Wat nodig is, is samenwerking, visie en de moed om conclusies te trekken en daarop te handelen.

Drie eerste stappen voor zorginstellingen:

  1. Maak gebruik van interne en externe bronnen om een completer beeld te krijgen van de zorgvraag en personeelsbehoefte.
  2. Zorg ervoor dat HR en Finance, samen met Vastgoed en zorginhoud en productie, samenwerken en gezamenlijke plannen ontwikkelen.
  3. Analyseer wat er over vijf of tien jaar nodig is en maak scenario's. Pas plannen aan waar nodig.

De zorgsector verandert en de uitdagingen zijn groot. Dit biedt echter ook kansen om te bouwen aan een toekomstbestendige organisatie. Investeren in mensen, data en samenwerking is essentieel. Wie nu niet vooruitkijkt, loopt het risico om in de toekomst achter de feiten aan te lopen. Het is tijd om de regie te nemen over de toekomst van de zorg en strategisch samen te werken op basis van voorspellende data. Door deze stappen te zetten, kunnen zorginstellingen niet alleen de huidige problemen aanpakken, maar ook een solide basis leggen voor de toekomst.
 


Samenvatting

De zorgsector staat onder druk door vergrijzing, personeelstekorten en versnippering. Voorspellende data biedt uitkomst: het helpt zorginstellingen om strategisch vooruit te kijken, personeelsbehoeften beter in te schatten en investeringsbesluiten te onderbouwen. Cruciaal is samenwerking tussen HR, Finance en andere afdelingen. Door interne en externe data te combineren, ontstaat een robuust fundament voor toekomstbestendige zorg.


Over dit artikel

Lees ook

Hoe de zorgsector zich voorbereidt op zzp-wetgeving 2025

Belangrijke veranderingen voor zzp'ers in de zorg naderen. Bent u klaar voor 2025?