Nowe cła USA: czy protekcjonizm może przywrócić stagflację?

Co obejmują nowe wzajemne cła?

Prezydent Donald Trump wydał 13 lutego 2025 r. memorandum dotyczące wzajemnego handlu i ceł. Stwierdził, że istnieje zagrożenie ekonomiczne i dla bezpieczeństwa narodowego związane z deficytami handlowymi, starając się rozwiązać praktyki handlowe, które uznał za niesprawiedliwe dla USA. Memorandum wprowadziło "sprawiedliwy i wzajemny plan" i zobowiązało przedstawiciela handlowego USA (USTR) oraz Departament Handlu do zbadania i wyrównania stawek celnych stosowanych wobec eksportu USA przez każdego partnera handlowego, z uwzględnieniem barier pozataryfowych, tj. podatek od wartości dodanej (VAT), subsydia rządowe i inne regulacje wpływające na firmy amerykańskie.

Prezydent Trump ogłosił nowe minimalne podstawowe cło w wysokości 10% stosowane wobec wszystkich partnerów handlowych USA oraz wzajemne opłaty celne wahające się od 11% dla Demokratycznej Republiki Konga do 49% dla Kambodży i 54% dla Chin kontynentalnych (34% plus niedawno wprowadzone cła w wysokości 20%). Te cła, obliczane jako połowa dwustronnego deficytu w stosunku do importu od każdego partnera, są wymierzone w gospodarki, które mają największe dwustronne nadwyżki handlowe z USA lub te, które nakładają znacznie wyższe cła na eksport z USA.

Kanada i Meksyk zostały zwolnione z dodatkowych ceł, ponieważ nadal podlegają 25% cłom na towary niezgodne z Porozumieniem Stany Zjednoczone-Meksyk-Kanada (USMCA). Podczas gdy około połowa amerykańskiego importu z Meksyku i 60% amerykańskiego importu z Kanady nie było zgodnych z USMCA w 2024 r., zakładamy, że 95% importu z Meksyku i 90% importu z Kanady ostatecznie stanie się zgodne z USMCA.

W jaki sposób obliczono zmiany wzajemnych ceł?

Administracja podzieliła import USA od każdego partnera handlowego przez deficyt handlowy dla tej gospodarki i podzieliła tę liczbę przez 2, z minimalnym wzrostem cła o 10%.

Oficjalna formuła przedstawiona przez USTR zakłada, że zmiana ceł zostałaby ustalona w taki sposób, aby dwustronna równowaga handlowa z poszczególnymi partnerami handlowymi wynosiła zero, przy założeniu, że elastyczność cenowa popytu na import wynosi 4, a elastyczność cen importowych w stosunku do ceł wynosi 0,25. Administracja zdecydowała się następnie zmniejszyć tę liczbę o połowę, a Prezydent Trump powiedział: "To nie jest w pełni wzajemne; to jest swego rodzaju wzajemne".

Kluczowi partnerzy handlowi, tacy jak Chiny kontynentalne, Unia Europejska, Wietnam, Japonia, Indie i liczne gospodarki ASEAN będą mierzyć się z najwyższym wzrostem ceł.

Kiedy nowe stawki celne zostaną wprowadzone?

Kompleksowe cła zostały nałożone na mocy Międzynarodowej Ustawy o Nadzwyczajnych Uprawnieniach Ekonomicznych (International Emergency Economic Powers Act) i zostały nałożone 5 kwietnia w przypadku dodatkowych 10% ceł oraz 9 kwietnia w przypadku dodatkowych wzajemnych ceł.

Cła te pozostaną w mocy "do czasu, aż Prezydent Trump stwierdzi, że zagrożenie związane z deficytem handlowym i leżącym u jego podstaw niewzajemnym traktowaniem zostanie zaspokojone, rozwiązane lub złagodzone".

Czy ogłoszono inne cła lub ograniczenia handlowe?

Administracja potwierdziła, że:

• 25% cła na samochody i części zostają wprowadzone 3 kwietnia 2025 r.
• zwolnienie "de minimis" dla towarów o wartości poniżej 800 USD z Chin kontynentalnych i Hongkongu zostanie zakończone 2 maja 2025 r.,
• 25% cła na towary niezgodne z USMCA z Meksyku i Kanady pozostaną w mocy.

Jaka będzie nowa średnia stawka celna USA?

Uwzględniając wszystkie ogłoszenia dotyczące ceł, w tym niedawno wprowadzone cła na stal i aluminium, szacujemy, że średnia stawka celna USA wzrośnie o 21 pkt proc. do około 23%. Jest to najwyższy poziom od 1909 roku i zarazem jedna z najwyższych średnich stawek celnych na świecie.

Które gospodarki są najbardziej zagrożone?

Administracja prezydenta Trumpa jest szczególnie zainteresowana gospodarkami, które mają największą nadwyżkę w handlu towarami z USA. Chociaż nie podano konkretnej listy gospodarek, prawdopodobnie należą do nich Chiny kontynentalne, Meksyk, Wietnam, Unia Europejska, Kanada, Japonia, Korea Południowa, Tajwan i Indie, ponieważ mają one największą nadwyżkę w handlu towarami z USA.

Jaki może być wpływ gospodarczy nowych taryf celnych?

Wysokie i trwałe podwyżki taryf celnych wobec partnerów handlowych USA stworzyłyby szok stagflacyjny. Takie negatywne uderzenie gospodarcze połączone z impulsem inflacyjnym wywołałoby jednocześnie zmienność na rynkach finansowych, wpływając na nastroje ekonomiczne.

Zakładając, że cła te pozostaną w mocy i nie będzie odwetu, szacujemy, że realny wzrost PKB USA byłby niższy o 1 pkt proc. w 2025 r. i o 0,4 pkt proc. niższy w 2026 r., w stosunku do naszej prognozy bazowej, przy założeniu braku odwetu ze strony partnerów handlowych USA i braku działań Rezerwy Federalnej w odpowiedzi na cła. W związku z tym realny PKB byłby niższy o 1,0% w 2025 r. i o 1,4% w 2026 r. Ponieważ niektóre gospodarki prawdopodobnie odwetowałyby się, ostateczna strata PKB prawdopodobnie byłaby wyższa.

Dla przeciętnego amerykańskiego gospodarstwa domowego oznaczałoby to roczną stratę dochodów w wysokości 690 USD, podczas gdy dla rodzin w dolnym kwintylu strata przekroczyłaby 1000 USD.

Co ważne, odwet i znacząca niekorzystna reakcja rynków finansowych pogłębiłyby te wstrząsy i doprowadziły gospodarkę USA do recesji. Nawet po tych kompleksowych ogłoszeniach handlowych, pozostaje wiele niepewności co do czasu trwania oraz potencjalnych zwolnień i wyłączeń z tych ceł. Ta niepewność prawdopodobnie doprowadzi do przyjęcia przez firmy podejścia "wait-and-see" oraz wpłynie na zmiany rynkowe.

Inflacyjny wpływ dodatkowych ceł jest kluczowym źródłem obaw, biorąc pod uwagę wcześniej raportowane trwałe presje inflacyjne. Znaczny wzrost ceł wygenerowałby znaczący impuls inflacyjny, z ogólną stopą inflacji cen konsumpcyjnych wyższą o 1,0 pkt proc. do IV kwartału 2025 r.

Na poziomie globalnym, realny wzrost PKB zostałby ograniczony o 0,5 pkt proc. w 2025 r. i o 0,7 pkt proc. w 2026 r. w obliczu zwiększonego protekcjonizmu i słabszego wzrostu USA. Niektóre z najbardziej dotkniętych gospodarek to strefa euro i Chiny kontynentalne. Wzrost realnego PKB strefy euro zostałby zmniejszony o 0,3 pkt proc. w 2025 r. i o 0,9 pkt proc. w 2026 r., a wzrost Chin kontynentalnych zostałby zmniejszony o 0,5 pkt proc. w 2025 r. i o 1,2 pkt proc. w 2026 r.

Jakie inne cła zostały ogłoszone?

Administracja prezydenta Trumpa potwierdziła, że nakłada cła na samochody zgodnie z sekcją 232 Ustawy o Ekspansji Handlu (dla której oryginalne dochodzenie zakończyło się w lutym 2019 r.), z dniem 3 kwietnia 2025 r., powołując się na obawy o bezpieczeństwo narodowe.

25% cło dotyczy importowanych pojazdów pasażerskich, w tym sedanów, SUV-ów, crossoverów, minibusów i furgonetek dostawczych oraz lekkich ciężarówek. Nowej taryfie podlegają również kluczowe części samochodowe, tj. silniki, skrzynie biegów, części układu napędowego i komponenty elektryczne.

USA importowały w 2024 r. samochody o łącznej wartości 247 mld USD oraz części samochodowe o wartości 143 mld USD. Zakładając, że 90% kanadyjskiego importu samochodów ostatecznie stałoby się zgodne z USMCA i 95% meksykańskiego importu samochodów stałoby się zgodne z USMCA, stanowiłoby to łącznie prawie 300 mld USD importu podlegającego cłom.

Zakładając, że cła są trwałe, szacujemy ich wpływ na stratę 0,3% PKB w stosunku do prognozy bazowej w 2025 r. i stratę 0,4% PKB w stosunku do prognozy bazowej w 2026 r. Wpływ na inflację mierzoną wskaźnikiem cen konsumpcyjnych (CPI) wyniósłby +0,2% w 2025 r. W przypadku UE, Kanady i Meksyku strata PKB w stosunku do prognozy bazowej wyniosłaby 0,1% w 2025 r. i 0,4% w 2026 r. W przypadku Japonii byłoby to 0,1% w 2025 r. i 0,3% w 2026 r. W przypadku Chin kontynentalnych odpowiednio 0,1% i 0,2% w 2025 i 2026 roku.

Jaki byłby wpływ zakończenia zwolnienia 'de minimis' dla towarów z Chin kontynentalnych i Hongkongu?

Prezydent Trump zakończy bezcłowe traktowanie de minimis dla objętych towarów z Chin kontynentalnych i Hongkongu. Od 2 maja 2025 r. towary te będą podlegać stawce celnej wynoszącej albo 30% ich wartości, albo 25 USD za sztukę (wzrastając do 50 USD za sztukę po 1 czerwca 2025 r.).

Zwolnienie celne de minimis pozwala przesyłkom przeznaczonym dla amerykańskich firm i konsumentów, o wartości poniżej 800 USD (na osobę/dziennie), wjechać do USA bez cła i podatków. W 2023 roku amerykańska Służba Celna i Ochrony Granic oszacowała, że do USA wjechało łącznie ponad 1 miliard takich przesyłek o wartości około 54 mld USD. Objęte towary wysyłane z Chin kontynentalnych i Hongkongu podlegają wzajemnym cłom i wszystkim innym obowiązującym cłom.

Podczas gdy całkowita wartość tych przesyłek jest skromna w porównaniu z całkowitym importem USA przekraczającym 3 biliony USD, badania sugerują, że wyeliminowanie zwolnienia de minimis doprowadziłoby do zmniejszenia całkowitego dobrobytu o około 12 mld USD, nieproporcjonalnie uderzając w konsumentów o niższych dochodach. Ponieważ około 18 mld USD przesyłek de minimis pochodzi z Chin kontynentalnych, głównie za pośrednictwem platform e-commerce, szacujemy stratę dobrobytu z eliminacji zwolnienia dla Chin kontynentalnych na około 4 mld USD.

Jaki będzie wpływ na naszą prognozę bazową i jakie są szanse na recesję?

Jak opisano powyżej, nasza wstępna ocena ekonomicznego wpływu nowych środków taryfowych wskazuje na znaczące uderzenie w gospodarkę USA i globalną, z możliwością ograniczenia wydatków konsumpcyjnych i ryzykiem, że gospodarka może wpaść w recesję.

Jeśli chodzi o wzrost, gospodarka USA może wejść w recesję w drugiej połowieroku z obciążeniem realnego wzrostu PKB średnio o 0,8 pkt proc. w 2025 r., obniżając naszą średnią prognozę wzrostu z 1,5% do 0,7%. Do IV kwartału 2025 r. realny PKB może kurczyć się o 0,5% rok do roku.

Nowe wzajemne cła mogą wpłynąć na inflację w USA – szacowany jest wzrost cen konsumpcyjnych o 0,8 pkt proc. do IV kwartału 2025 r., z impulsem inflacyjnym skoncentrowanym w drugim kwartale roku.

Biorąc pod uwagę niepewność dotyczącą czasu trwania nowych ceł i potencjalnych działań odwetowych ze strony docelowych gospodarek, dostosujemy naszą prognozę bazową, aby uwzględnić najnowsze wydarzenia. Jedno jest pewne, prawdopodobieństwo recesji w ciągu najbliższych 12 miesięcy wzrosło z 40% zaledwie dwa tygodnie temu do około 60% dzisiaj.

Jak zareaguje Bank Centralny USA (System Rezerwy Federalnej)?

Decydenci Systemu Rezerwy Federalnej utrzymają reaktywne stanowisko w nadchodzącym miesiącu (maj) i będą chcieli uniknąć wyprzedzania wpływu ceł na produkcję i inflację. Prawdopodobnie zobaczymy narastający rozdźwięk między tymi, którzy są bardziej zaniepokojeni negatywnym wpływem ceł na wzrost i zatrudnienie, a tymi, którzy są bardziej zaniepokojeni ryzykiem „odkotwiczenia” oczekiwań inflacyjnych i uporczywie wyższą inflacją.

Jak dużą pewność mamy co do trwałości i zakresu nowych taryf celnych?

W nadchodzących miesiącach utrzyma się utajona niepewność dotycząca zakresu ceł i ich czasu trwania. Jeśli chodzi o zakres, administracja prezydenta Trumpa już zaczęła omawiać możliwość zwolnień i wyłączeń na poziomie kraju i sektora. W związku z tym opracujemy notatkę uzupełniającą z analizą na poziomie produktów przy użyciu modelu CGE EY UPGRADE.

Podobnie, nie powinniśmy odrzucać możliwości, że niektóre cła zostaną nałożone na krótki okres, a następnie usunięte lub zmniejszone. Wiele gospodarek już rozpoczęło negocjacje z administracją prezydenta Trumpa w celu obniżenia ceł.

Z drugiej strony, pozostaje niepewność, w jaki sposób administracja USA podejdzie do niektórych produktów, tj. farmaceutyki, półprzewodniki, drewno, energia i minerały krytyczne, które zostały wyłączone z ostatnich ogłoszeń taryfowych, ale zostały zidentyfikowane przez prezydenta Trumpa jako cele przyszłych ceł sektorowych.

Jakie jest ryzyko dla amerykańskich konsumentów i firm?

Poza bezpośrednią presją kosztową, wyższe cła podważą nastroje korporacyjne i gospodarstw domowych wobec gospodarki, jednocześnie przekierowując zasoby produkcyjne na budowanie odporności. Gdy konsumenci i firmy będą coraz bardziej zaniepokojeni perspektywami gospodarczymi, prawdopodobnie preferowane będzie podejście "wait-and -see", a obie grupy mogą ograniczyć przyszłe wydatki i inwestycje. Za taką reakcją będzie stać niepewność handlowa, która podsyciła zmienność rynków, z amerykańskim rynkiem akcji działającym poniżej oczekiwań. Wynikający z tego negatywny efekt majątkowy prawdopodobnie dodatkowo ograniczy inwestycje firm i wydatki konsumentów.

Aby zrekompensować zarówno wyzwania związane z niepewnością handlową, jak i wyższy koszt prowadzenia handlu, firmy dostosują swoje strategie. Niektóre zdywersyfikują łańcuchy dostaw, przenosząc źródła do gospodarek mniej dotkniętych cłami. Inne organizacje mogą inwestować w automatyzację i działania mające na celu obniżenie kosztów oraz zmniejszenie zależności od importu.

Poza krótkoterminowymi ryzykami, jaki byłby długoterminowy (5-10 lat) wpływ wzajemnych ceł?

Przewidujemy, że gospodarka USA będzie wśród gospodarek najbardziej negatywnie dotkniętych przez wzajemne cła, a długoterminowy wpływ na realny PKB ma być negatywny na poziomie 0,7% — wart około 200 mld USD rocznie.

Cła prowadzą do wzrostu cen importowych, co podnosi koszty produkcji i obniża produkcję w wielu sektorach USA. Zwiększona presja na pozyskiwanie produkcji krajowej dodatkowo podnosi ceny krajowe, prowadząc do przyspieszenia inflacji cen producentów i konsumentów, która przewyższa wzrost płac. Wynikający z tego negatywny szok dochodowy obciąża wydatki konsumentów, które ostatecznie znajdują się na niższej trajektorii.

Ponadto, wyższy koszt sprzedanych towarów obciąża eksport, dodatkowo pogłębiając negatywny wpływ na PKB. Z czasem zmniejsza to udział USA w handlu międzynarodowym o 1,8 pkt proc., do 11,8% całkowitego światowego eksportu.

W rezultacie, gdy firmy mają mniejszy dostęp do najlepszych lub najtańszych nakładów, innowacje są ograniczone. Zasoby krajowe są przekierowywane do mniej produktywnych sektorów krajowych, a globalne łańcuchy dostaw stają się mniej efektywne, spowalniając wzrost produktywności.

Z perspektywy sektorowej, amerykański sektor metali prawdopodobnie doświadczy największych redukcji produkcji, z cięciami sięgającymi 8,5%. Wraz z wzrostem cen produktów amerykańskich, popyt zagraniczny spada, prowadząc do spadku eksportu. Podobnego efektu można oczekiwać w innych w dużej mierze zorientowanych na eksport sektorach USA, takich jak koks i ropa naftowa, chemikalia, elektronika i sprzęt transportowy.

Wyłączenie Kanady i Meksyku z wzajemnych taryf celnych

Wyłączenie Kanady i Meksyku z dodatkowych wzajemnych ceł przyniosłoby korzyści obu tym gospodarkom. W przypadku Meksyku pozytywny wpływ 0,5% na realny PKB ma korzenie w znaczącym wzroście produkcji w sektorach takich jak elektronika i sprzęt elektryczny. Ich eksport stanowi obecnie znaczącą część eksportu kraju do USA, a zatem silny wzrost eksportu przekłada się na duży wzrost produkcji. Jednocześnie można zaobserwować negatywne skutki wynikające z rosnących kosztów produkcji i cen towarów meksykańskich w wielu innych sektorach, które nie są tak zorientowane na eksport. Jednak całkowity wpływ wzajemnych ceł USA pozostaje pozytywny dla gospodarki meksykańskiej ze względu na jej zwolnienie z tych środków i fakt, że prawdopodobnie 95% handlu USA-Meksyk ostatecznie zostanie uznane za zgodne z USMCA (i tym samym nie będzie podlegać 25% cłom).

Sektory elektroniki i sprzętu elektrycznego są również głównymi beneficjentami zwolnienia z wzajemnych ceł dla Kanady. Oprócz nich, tylko sektory wyrobów skórzanych, tekstylnych i odzieżowych doświadczają tak znaczącego wzrostu produkcji. Ponieważ towary od obecnych głównych dostawców z USA stają się droższe, amerykański popyt na kanadyjski import z tych sektorów znacznie wzrasta. Jednak gdyby nasz scenariusz uwzględniał inne cła (np. na pojazdy silnikowe) nałożone na Kanadę, ogólne skutki dla gospodarki kanadyjskiej byłyby inne.

Wpływ taryf celnych na sytuacje w innych krajach

Oprócz USA, Wietnam i Chiny kontynentalne są przewidywane jako najbardziej negatywnie dotknięte przez wprowadzenie wzajemnych ceł. Wynika to ze znacznej zmiany stawki celnej nałożonej na import z tych gospodarek do USA. Sektory związane z produkcją odzieży i obuwia oraz inne sektory produkcyjne są wśród tych, które cierpią najbardziej z powodu cięć w eksporcie.

Niektóre gospodarki, takie jak Japonia i UE, mogą doświadczyć niewielkiego negatywnego efektu długoterminowego. Inne kraje, np. Australia i Wielka Brytania, mogą nie doświadczyć żadnej znaczącej utraty produkcji w długim terminie. Wynika to głównie z przekierowania handlu do różnych miejsc docelowych eksportu.

Co ważne, gdyby wprowadzono cła odwetowe w odpowiedzi na wzajemne cła, to długoterminowe straty produkcji byłyby bardziej znaczące. Dałoby to dodatkowe zachęty dla większości partnerów handlowych USA do skupienia się na wzmocnieniu stosunków handlowych z innymi gospodarkami w celu zminimalizowania długoterminowych strat gospodarczych. Produkcja i eksport USA poniosłyby konsekwencje takiego geopolitycznego przesunięcia.

Zmiany w stosunkach handlowych i głównych kierunkach eksportu można również zaobserwować na poziomie sektorowym, zwiększając produkcję w niektórych sektorach w określonych gospodarkach, powodując jednocześnie redukcje w innych.