Verkiezingsprogramma’s laten koers energie en arbeidsmarkt liggen

Twee dossiers die het volgende kabinet niet mag negeren: hoe houden we koers richting de klimaatdoelen én zorgen we voor een eerlijke arbeidsmarkt?

In het kort:

• De kans dat Nederland zijn klimaatdoelen haalt is klein; een integrale visie op de energietransitie ontbreekt.

• Belangrijke vraagstukken zoals de overdracht van warmtenetten en de elektrificatie van de industrie blijven onderbelicht.

• De juridische positie van zzp’ers vraagt om duidelijke, toekomstbestendige wetgeving.

• Zonder structurele keuzes dreigen zowel de klimaattransitie als de arbeidsmarkt vast te lopen.

Op woensdag 29 oktober gaat Nederland naar de stembus. In vrijwel alle verkiezingsprogramma’s wordt uitgebreid gesproken over klimaat en arbeidsmarkt, maar de concrete koers blijft vaak onduidelijk. Hoe zorgen we dat de energietransitie daadwerkelijk van de grond komt? En welke regels bieden zelfstandigen en werkgevers eindelijk duidelijkheid? Twee HVG Law-experts lichten toe waarom juist deze thema’s bepalend zijn voor het succes van het volgende kabinet.

Klimaatbeleid: zonder integrale visie geen voortgang

Het nieuwe kabinet staat volgens Jacqueline Feld, advocaat bij HVG Law gespecialiseerd in energierecht, voor een enorme uitdaging. Uit de Klimaat- en Energieverkenning van het Planbureau voor de Leefomgeving blijkt dat de kans om het wettelijke doel van 55 procent emissiereductie in 2030 te halen minder dan 5 procent bedraagt. Daarmee komt ook de ambitie van klimaatneutraliteit in 2050 in gevaar.

“Waar willen we als land naartoe, en hoe ziet onze energievoorziening er in 2050 uit? Hete hangijzers zoals de overdracht van warmtenetten aan publieke aandeelhouders en het koppelen van vraag en aanbod van elektriciteit door elektrificatie van de industrie verdienen meer aandacht,” zegt Jacqueline.
De verschillen tussen politieke partijen zijn groot. Uit de doorrekening van het Centraal Planbureau blijkt dat slechts vijf van de tien doorgerekende programma’s Nederland weer op koers brengen richting de klimaatdoelen. De voorgestelde maatregelen lopen uiteen: van het versterken of juist afschaffen van subsidies zoals de SDE++ tot nieuwe normeringen en heffingen, waaronder een CO₂-heffing voor de industrie of verplichtingen rond (hybride) warmtepompen.

Wat volgens Jacqueline vooral ontbreekt, is samenhang. “We hebben behoefte aan een integrale visie waarin helder is welke rol publieke en private partijen spelen, hoe investeringen worden gefaciliteerd en hoe de energiemarkt in 2050 functioneert.”

Het volgende kabinet zal dus verder moeten kijken dan losse maatregelen of korte-termijnpolitiek. Alleen met consistent beleid, stabiele randvoorwaarden en duidelijke richting kan Nederland zijn klimaatambities waarmaken.

Arbeidsmarkt: geef zelfstandigen eindelijk duidelijkheid

Volgens Youri Breure, advocaat Labor & Employment bij HVG Law, is ook de arbeidsmarkt toe aan structurele hervorming. De juridische positie van zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) blijft daarbij een heet hangijzer.Al jaren proberen opeenvolgende kabinetten ongelijkheden op de arbeidsmarkt aan te pakken. De Commissie Regulering van Werk (Commissie-Borstlap) benadrukte eerder al het belang van een toekomstbestendige arbeidsmarkt en waarschuwde voor schijnzelfstandigheid. Sindsdien wordt gewerkt aan een arbeidsmarktpakket met verschillende wetsvoorstellen, waaronder de Zelfstandigenwet en het wetsvoorstel Verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden (VBAR).

De Wet VBAR moet schijnzelfstandigheid tegengaan door een duidelijker onderscheid te maken tussen werknemers en zelfstandigen. De Zelfstandigenwet — een initiatief van VVD, D66, CDA en SGP — beoogt juist meer rechtszekerheid te bieden aan zelfstandigen en opdrachtgevers. Toch lopen de politieke visies uiteen: waar sommige partijen inzetten op strengere controle, pleiten anderen voor meer ruimte en vertrouwen.

Opvallend genoeg blijft het onderwerp in veel verkiezingsprogramma’s marginaal uitgewerkt. En dat is problematisch, stelt Youri. Juist nu de arbeidsmarkt kampt met personeelstekorten is er behoefte aan duidelijke, toekomstbestendige regels die de balans tussen flexibiliteit en zekerheid herstellen.Zonder heldere juridische kaders dreigt de discussie over schijnzelfstandigheid te verzanden in politiek getouwtrek. Dat belemmert niet alleen zelfstandigen, maar ook werkgevers die behoefte hebben aan voorspelbaarheid en wendbaarheid.

Toekomstgericht beleid vraagt om lef

Zowel bij het klimaat als bij de arbeidsmarkt geldt: zonder richting geen vooruitgang. Een samenhangende visie op de energietransitie en duidelijke spelregels voor zelfstandigen zijn onmisbaar voor een duurzaam en veerkrachtig Nederland. Nu is het moment voor beleid dat toekomstbestendig is én werkt.