EY budget day sky view

Prinsjesdag - Hoop en koers na een demissionair kabinet


Miljoenennota 2026 weerspiegelt spanning tussen beheer en ambitie.

Door Reza Tabatabaie


In het kort:

  • Nederland staat aan de vooravond van een nieuwe politieke fase. De Miljoenennota 2026 laat zien hoe het land financieel op koers wordt gehouden, maar ook hoe groot de uitdagingen zijn voor een volgend kabinet. Het document ademt nuchter realisme: de begroting is sluitend, grote hervormingen worden doorgeschoven.
  • Die combinatie van rust en uitstel is niet nieuw. In de afgelopen eeuw is ons land vaker door periodes gegaan waarin een demissionair kabinet de lopende zaken behartigde en tegelijk de blik naar voren moest richten.

In 1977 viel het kabinet-Den Uyl na stevige conflicten over hervormingen. Toch bleef het team “fris en vrolijk” doorregeren en nam het cruciale besluiten, zoals het veiligstellen van de Oosterschelde-werken. Tijdens de Molukse gijzelingen riep Den Uyl het land op tot kalmte en waardigheid. Hij liet zien dat een demissionair kabinet geen stilstaand water hoeft te zijn, maar in het landsbelang kan doorpakken.

Lessen van Den Uyl en Lubbers

Ruud Lubbers bewees dat opnieuw in 1989. Zijn tweede kabinet struikelde over de forensenregeling maar hij vond dat noodzakelijke maatregelen niet konden wachten. “Een goede klus moet je afmaken,” was zijn nuchtere motto. Onder zijn leiding legde Nederland in de jaren tachtig de basis voor economisch herstel en werd het vertrouwen stap voor stap herwonnen. Het leerde dat een demissionair kabinet wel degelijk richting kan geven, al is de ruimte voor ingrijpende koerswijzigingen beperkt.

De actualiteit van 2026

De Miljoenennota 2026 weerspiegelt die spanning tussen beheer en ambitie. Het kabinet houdt de rekening sluitend met één gezamenlijk uitgavenplafond. Budgetten die niet tijdig besteed kunnen worden, schuiven automatisch door. Het is geen boekhoudtruc, maar een bewuste keuze om te voorkomen dat plannen stranden.

Fiscale verrassingen ontbreken. De tijdelijke korting op brandstofaccijnzen blijft, ingewikkelde voorstellen zoals de terugkeer van rode diesel zijn geschrapt, en fiscale mazen in box 3 worden gedicht. Grote stelselwijzigingen laat men aan de opvolgers. De Belastingdienst en andere uitvoeringsorganisaties draaien al op volle kracht; nieuwe, complexe regelingen zouden vooral vertraging en extra werk opleveren. Daarom kiest het kabinet voor eenvoudige verlengingen en beperkte correcties.

Voor gemeenten dreigt intussen 2026 het beruchte ravijnjaar te worden. De bijdrage uit het Gemeentefonds daalt fors, waardoor veel lokale begrotingen onder druk komen. De Miljoenennota signaleert dit, maar biedt nog geen structurele oplossing.

Kijken voorbij de korte termijn

De grote opgaven wachten dus op een nieuw kabinet: woningbouw, defensie, zorg, klimaat en de versterking van de uitvoeringskracht. Ze vragen tijd, prioriteiten en politieke moed. Zoals Willem Drees het ooit bondig zei: “Niet alles kan, en zeker niet alles tegelijk.” Die uitspraak is vandaag onverminderd actueel.

Het is een waarschuwing én een aanmoediging. Nederland kan niet elk probleem in één regeerakkoord oplossen, maar mag evenmin blijven dralen. Lubbers liet zien dat je juist in economische en geopolitieke turbulentie vooruitgang kunt boeken door met sociale partners en parlement breed te werken aan hervormingen. Zijn boodschap van hoop – dat Nederland een “land van melk en honing” blijft als we samen verantwoordelijkheid nemen – klinkt nu opnieuw door.

 

Hoopvol perspectief

Demissionair betekent niet dat de democratie stilstaat. Het betekent dat het land zich voorbereidt op een volgende stap. De geschiedenis leert dat nieuwe kabinetten, wanneer ze kiezen en vasthouden aan wat uitvoerbaar is, telkens weer de koers weten te verleggen.

De Miljoenennota 2026 houdt de financiën op orde en geeft het stokje door. De echte beslissingen wachten op een regering die de moed heeft om de grote dossiers wél aan te pakken: van woningbouw, defensie en zorg tot klimaat en de bijbehorende uitvoeringskracht van ons land. Met de verkiezingen in zicht is dat geen reden tot somberheid, maar een oproep tot realisme én ambitie.



Samenvatting

De Miljoenennota 2026 laat zien hoe Nederland financieel op koers wordt gehouden, maar ook hoe groot de uitdagingen zijn voor een volgend kabinet. De begroting is sluitend, grote hervormingen worden doorgeschoven.
Fiscale verrassingen ontbreken. Het kabinet kiest voor eenvoudige verlengingen en beperkte correcties. Grote stelselwijzigingen laat men aan de opvolgers. De echte beslissingen wachten op een regering die de moed heeft om de grote dossiers wél aan te pakken: van woningbouw, defensie en zorg tot klimaat en de bijbehorende uitvoeringskracht van ons land. Met de verkiezingen in zicht is dat een oproep tot realisme én ambitie.


Over dit artikel

Lees ook

Wat betekent Prinsjesdag 2025 voor vermogende particulieren?

Een vooruitblik op Prinsjesdag 2025 voor (vermogende) particulieren: actie vereist of rustig toeleven naar 2026?

Van subsidie naar strafheffing: kosten leaseauto’s met een verbrandingsmotor omhoog

Werkgevers die hun wagenpark niet verduurzamen, krijgen vanaf 2027 de rekening gepresenteerd.

Voortaan eenvoudiger rapporteren voor de minimumbelasting

Voortaan eenvoudiger rapporteren voor de minimumbelasting