AI pociąga za sobą nowe obowiązki dla firm

AI Act. Zaufanie w erze technologii

Intencją unijnego ustawodawcy jest – jak wynika z motywów AI Act – zapewnienie świadomego korzystania ze sztucznej inteligencji przy jednoczesnym pełnym wykorzystaniu jej potencjału. Ma to przyczynić się do osiągnięcia szerszego celu społecznego: budowania zaufania do sztucznej inteligencji i promowania jej rozwoju w Unii Europejskiej.

Z perspektywy dostawców oraz podmiotów stosujących systemy AI, posiadanie świadomego i kompetentnego personelu niesie ze sobą wymierne korzyści. Odpowiedzialne korzystanie z narzędzi AI znacząco ogranicza ryzyko operacyjne i prawne, a wyższe kompetencje użytkowników przekładają się na optymalizację procesów biznesowych, efektywność działań operacyjnych oraz lepszą organizację pracy.

Budowanie kompetencji w zakresie AI

Art. 4 AI Act nakłada obowiązki, definiując cel, który ma zostać osiągnięty. Nie precyzuje jednak konkretnych środków wymaganych do jego realizacji. Analiza treści art. 4 oraz motywów AI Act jednoznacznie wskazuje, że prawidłowa realizacja obowiązków w obszarze AI Literacy wymaga wprowadzenia systematycznego i dostosowanego do danej organizacji programu budowania i podnoszenia kompetencji. Nie wystarczy zatem zorganizowanie jednorazowego szkolenia czy udostępnienie personelowi ogólnego materiału – choć jest to bez wątpienia dobry, pierwszy krok. Szkolenia powinny stanowić integralną część kompleksowej strategii rozwijania umiejętności personelu w zakresie AI. Strategia ta powinna jasno określać cele rozwojowe i obejmować długofalowy plan doskonalenia. Organizacje muszą więc wdrożyć mechanizmy ewaluacji oraz monitorowania postępów, aby weryfikować skuteczność i efektywność szkoleń. Dobrą praktyką jest zbieranie informacji zwrotnej od uczestników szkoleń.

AI. Szkolenia dopasowane do potrzeb personelu

Z art. 4 AI Act wynika obowiązek dostosowania programu szkoleń do wiedzy technicznej, doświadczenia, wykształcenia i wyszkolenia personelu. Program powinien być więc zróżnicowany w zależności od wewnętrznych jednostek biznesowych lub według merytorycznego poziomu zaawansowania (np. poziom podstawowy i zaawansowany). Jak wynika z badania unijnego Urzędu ds. AI, przeprowadzonego w styczniu 2025 r., takie podejście do szkoleń odzwierciedla również kształtująca się praktyka rynkowa.

Obszar wiedzy merytorycznej i niezbędnych umiejętności będzie różnił się w zależności od roli przedstawicieli personelu czy ich pozycji w strukturze organizacji. Również poziom ryzyka związanego z wykorzystaniem systemów AI będzie odmienny dla poszczególnych grup użytkowników. Przykładowo:

• Dla kadry zarządzającej kluczowe powinny być obszary ryzyka prawnego i biznesowego, związanego z wpływem sztucznej inteligencji na wewnętrzne procesy, prawne zagadnienia, dotyczące wdrażania i stosowania rozwiązań AI w organizacji oraz zasady bezpiecznego planowania i realizacji rozwoju narzędzi AI.
• Personel działów marketingu będzie miał większe potrzeby szkoleniowe związane z własnością intelektualną, ochroną wizerunku czy dodatkowymi wymogami dotyczącymi tzw. deepfake oraz generowania treści.
• Dla inżynierów kluczowe będą z kolei specjalistyczne szkolenia dotyczące metodologii budowy nowych modeli AI, zgodnych z wymogami prawnymi i etycznymi.

Sztuczna inteligencja. Minigry lub programy mentorskie

W art. 4 AI Act ustawodawca unijny określił jedynie cel, który ma zostać osiągnięty, nie podając przykładów rozwiązań, które prowadziłyby do jego realizacji. Nie ulega jednak wątpliwości, że za podstawowe narzędzie podnoszenia kompetencji należy uznać szkolenia. Mogą one przyjmować formę ogólną, adresowaną do szerszych grup odbiorców, jak również mieć bardziej „tematyczny” czy „warsztatowy” charakter, umożliwiający dostosowanie przekazywanej wiedzy do potrzeb poszczególnych grup personelu.

Z badań unijnego Urzędu ds. AI wynika, że poza tradycyjnymi szkoleniami, popularnością cieszą się cyfrowe programy edukacyjne, jak platformy e-learningowe czy minigry online. Odejście od tradycyjnych metod przekazywania wiedzy ma na celu zachęcenie personelu do samodoskonalenia oraz dostosowanie procesu nauczania do wymagań współczesnego, dynamicznego środowiska pracy.

Budowanie kompetencji w zakresie sztucznej inteligencji to proces wymagający regularnej aktualizacji umiejętności. W odpowiedzi na tę potrzebę, organizacje wdrażają też wewnętrzne programy mentorskie. Mentorzy wspierają w ustalaniu priorytetów rozwoju oraz wskazują obszary wymagające dalszego doskonalenia.

Rozwój kompetencji personelu to kluczowy element strategii organizacyjnej, ale równie istotne jest zapewnienie skutecznego wsparcia w sytuacjach wymagających dodatkowych informacji czy wyjaśnień. Badania unijnego Urzędu ds. AI wskazują także na dwa istotne trendy:

• tworzenie wewnętrznych repozytoriów wiedzy, umożliwiających stały dostęp do materiałów edukacyjnych (np. prezentacji ze szkoleń),
• wdrażanie narzędzi służących udzielaniu szybkich odpowiedzi, takich jak chatboty (również tych zbudowanych w oparciu o rozwiązania AI).

Szkolenia z zakresu AI dostosowane do organizacji

Zgodnie z art. 4 AI Act, kluczowe jest uwzględnienie kontekstu, w którym systemy AI mają być wykorzystywane w organizacji, oraz osób lub grup, wobec których te systemy będą stosowane. Niezbędne jest zatem określenie celów, w jakich organizacja wykorzystuje lub planuje wykorzystywać rozwiązania AI (np. generowanie treści marketingowych, wsparcie procesów programistycznych, analiza danych), a także potrzeb, praw oraz potencjalnych skutków wynikających z zastosowania tych systemów w stosunku do osób fizycznych.

Przykładowo, jeśli systemy AI wykorzystywane są w analizie danych marketingowych, należy uwzględnić klientów, których dane są przetwarzane i zadbać o zgodność systemu z wymogami dotyczącymi ochrony danych osobowych. Program budowania kompetencji powinien być więc dostosowany do modelu biznesowego organizacji, specyfiki jej działalności i branży, w której funkcjonuje.

Co oczywiste, strategia rozwoju umiejętności personelu w zakresie AI powinna uwzględniać również realia technologiczne danej organizacji i wykorzystywane narzędzia AI. Oprócz elementów wspólnych, różne typy narzędzi i sposoby ich stosowania będą wiązały się z innymi wyzwaniami i profilem ryzyka. Przykładowo:

• w przypadku systemów AI do generowania treści na pierwszy plan wysuwają się wyzwania z obszaru własności intelektualnej;
• dla systemów AI wspierających analizę danych i obsługujących procesy biznesowe, dotyczące decyzji wobec osób fizycznych, kluczowe będą ryzyka związane z bezpieczeństwem danych i przetwarzaniem danych osobowych.

Niezbędne jest zatem zidentyfikowanie głównych obszarów ryzyka i odpowiednie dostosowanie treści szkoleniowych w tym zakresie.

W warstwie merytorycznej celem programu powinno być kompleksowe podnoszenie kompetencji personelu w zakresie AI – nie tylko w odniesieniu do obowiązujących przepisów i procedur wewnętrznych, ale także zwiększenie umiejętności praktycznych w zakresie korzystania z narzędzi AI. W samym obszarze prawnym należy zwrócić uwagę na pokrewne dziedziny regulacyjne, związane z wykorzystaniem AI, w tym ochronę danych osobowych, prawa własności intelektualnej czy tajemnicę przedsiębiorstwa. Do świadomego korzystania z AI konieczne jest nie tylko zrozumienie obszarów ryzyka prawnego, ale również rozwijanie umiejętności identyfikowania potencjalnych zagrożeń oraz podejmowanie odpowiedzialnych i przemyślanych decyzji w przyszłości.

Tekst pochodzi z Rzeczpospolitej z dn. 15 maja 2025 r.